Khi đề cập đến các vở tuồng hài nổi tiếng, không ai không biết đến 'Nghêu, Sò, Ốc, Hến'. Trong đó, trích đoạn 'Huyện Trìa, Đề Hầu, Sư Nghêu mắc lỡm Thị Hến' trong vở tuồng thế kỷ XIX đã mang lại những tiếng cười sảng khoái, trào phúng về hiện thực xã hội. Tác giả dân gian thông qua nhân vật Thị Hến cũng khéo léo thể hiện sự tôn trọng và đánh giá cao phụ nữ thông minh, sắc sảo.
Ngay từ đoạn mở đầu của đoạn trích, độc giả đã có cái nhìn tổng quan về tình hình của nhân vật Thị Hến:
'Dốc suối bạc trắng từ chồng cho tới đỉnh,
Lại bị quỷ nhà chay tới phá.'
Thị Hến sống trong tình trạng 'chăn đơn gối chiếc'. Thị sống một mình và dốc lòng thờ cúng chồng tại suối bạc. Tuy nhiên, cuộc sống của Thị không bình yên khi bị những kẻ ác ý, nhân cách suy đồi quấy phá. Sau khi được tha bổng ở huyện đường, Thị Hến bị Sư Nghêu tán tỉnh. Trong dịp này, Thị mời cả hai tên chức dịch mê gái là Đề Hầu và Huyện Trìa đến nhà. Bằng mưu mô của mình, Thị đã khiến ba kẻ ham sắc đều phải xấu hổ.
Thị Hến rất thông minh, nhanh nhạy khi sắp đặt 'cuộc gặp gỡ' giữa Sư Nghêu, Đề Hầu và Huyện Trìa. Cuộc gặp gỡ này là một kế hoạch của Thị - khiến ba nhân vật rơi vào bẫy, chịu một phen xấu hổ.
Trong khi trò chuyện với Sư Nghêu, Thị Hến nghe thấy tiếng gọi ngoài cửa, biết rõ là Đề Hầu nhưng vẫn tỏ ra ngạc nhiên '(Ủa) Tiếng ai kêu chi lạ? Hay thầy Lại tới đây'. Thậm chí, Thị còn khéo léo rủ Sư Nghêu ra chào hỏi để tránh gặp mặt với Đề. Điều này khiến Sư Nghêu càng lo lắng hơn và hỏi nơi trốn tránh. Điều này cũng là một phần của kế hoạch của Thị Hến. Do đó, dựa trên kế hoạch ban đầu, Thị đã gợi ý cho hắn trốn xuống gầm phản 'Dưới phản ngựa thầy mau xuống đó'. Thực tế, Thị Hến muốn sử dụng cách này để thực hiện những bước tiếp theo.
Khi Đề Hầu đến nhà, Thị nói chuyện với hắn với cách diễn đạt ngọt ngào 'Đành đôi ta là cái duyên hằng/ (Thế mà) Không nghe đó, sao cho nên việc, (thưa thầy)'. Thị tiếp đón Đề Hầu như một khách quý. Trong khi Đề Hầu nhanh chóng đề cập đến chuyện tình cảm, giao duyên, Thị lại bình tĩnh đáp 'Ái ân việc còn thong thả,/ Rượu trà xin hãy vui chơi'. Sau đó, Thị còn hỏi về tội phá giới của thầy tu 'Tu (mà) phá giới tội chi trọng khinh (thưa thầy?)'. Thấy người đẹp tò mò, Đề Hầu không ngần ngại trả lời 'Trong luật lệ rất to,/ Hễ phá giới tức hành trảm quyết!'. Điều này đã tạo ra một cuộc trò chuyện không chỉ là lời hỏi đáp thông thường mà còn gây ra mâu thuẫn, xung đột giữa hai nhân vật Sư Nghêu và Đề. Do đó, một phần của kế hoạch, mưu mô của Thị đã được thực hiện thành công.
Sự thông minh, khôn khéo của Thị Hến vẫn được thể hiện rõ trong cảnh Huyện Trìa đến thăm. Giống như với Đề Hầu, Thị dùng lời lẽ nhẹ nhàng để mời chào tên quan tham lam, dối trá 'Rượu trà hãy xin mời,/ Ái ân rồi có đó.'. Thị giả vờ không biết và hỏi về tội phá giới của thầy tu. Câu trả lời từ Huyện Trìa đã khiến thầy Nghêu sợ hãi và chui ra khỏi gầm giường. Với bản tính hèn nhát, thích sống sợ chết ăn sâu trong máu, gã thầy tu sa đọa sẵn sàng tố cáo tội trạng của Đề Hầu '...chớ thầy Đề ngồi trong thúng mơ nói mới ức chớ!', '(Chứ thầy Đề)/ Chỉ thị dâm ô chi loại!'. Bởi vậy, âm mưu mà Thị Hến đã thực hiện thành công. Thầy Đề phải lồm cồm bò ra, ba kẻ hám sắc cũng lộ diện.
Sau khi khiến thầy tu phá giới và hai kẻ chức dịch đồi bại nhân cách - Huyện Trìa, Đề Hầu ê chề, Thị Hến rất hạnh phúc. Thị cảm thấy vui mừng, sung sướng vì kế hoạch đã thành công 'Kế hoan nhiên! Kế hoan nhiên!'. Từ đây, không còn ai đến nhà Thị gây rối, phá phách nữa 'Thế thầy tu hết tới ngõ nói điên/ Rày quan huyện hết đến nhà làm bậy'. Dù vậy, Thị vẫn giữ vững phẩm chất, tiết hạnh đáng quý của người phụ nữ.
Bằng cách phác thảo nhân vật thông qua lời nói và hành động, tác giả dân gian đã mô tả rõ nhân vật Thị Hến - một người thông minh, sắc sảo. Từ đó, tác giả đã thể hiện sự đánh giá cao, trân trọng những phẩm chất tốt đẹp của phụ nữ. Ngoài ra, tác giả cũng phê phán, mỉa mai hiện thực xã hội với sự suy đồi, biến chất về nhân cách, đạo đức.
Có thể nói, Thị Hến trong đoạn trích 'Huyện Trìa, Đề Hầu, Sư Nghêu mắc lỡm Thị Hến' thực sự là người thông minh, sáng suốt. Đứng trước tầm thường, đục xuẩn, Thị đã dũng cảm vạch trần, khiến bọn hám sắc thêm nhục nhã, bẽ mặt.