'Chuyện người con gái Nam Xương' được lấy từ tác phẩm “Truyền kì mạn lục', một tác phẩm văn học cổ viết bằng chữ Hán của Nguyễn Dữ trong thế kỉ 16. Đây được coi là một kiệt tác văn học cổ và được ca ngợi là “thiên cổ kì bút'.
Câu chuyện này kể về một bi kịch gia đình ở Nam Xương, một vùng đất nằm bên sông Hoàng Giang vào cuối thế kỉ 14 và đầu thế kỉ 15, một thời đại loạn lạc và biến động.
Nhân vật chính là Vũ Nương, một người phụ nữ bạc mệnh đáng thương, là biểu tượng của đức hạnh của phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa.
Tên thật của cô là Vũ Thị Thiết, quê ở Nam Xương, trong phủ Lí Nhân, tỉnh Hà Nam ngày nay. Dù sinh ra trong một gia đình nghèo khó nhưng Vũ Nương không chỉ xinh đẹp mà còn có đức tính tốt: 'tính thùy mị, nết na, và có tư dung tốt đẹp'. Cô là một cô gái danh giá, nên Trương Sinh, con của một gia đình giàu có, đã vì 'vẻ đẹp và đức hạnh' của cô mà cưới cô về. Trong hôn nhân, Vũ Nương là một người phụ nữ thông minh, đôn hậu, biết làm thế nào để duy trì hòa thuận với chồng, người mà cô biết là có tính 'đa nghi'. Dù chồng phải ra trận chiến ở xa, Vũ Nương vẫn giữ gìn khuôn phép để đảm bảo hòa thuận trong hôn nhân, sống sót giữa thời loạn lạc khi chồng phải đi chiến đấu ở biên ải xa xôi.
Sự nhớ thương của Vũ Nương cho chồng không thể diễn tả, đó cũng là cảm xúc chung của những người phụ nữ trong thời kỳ loạn lạc.
... 'Nhớ chàng đằng đẵng đường lên bằng trời
Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu
Nỗi nhớ chàng đau đáu nào xong...'
(Chinh phụ ngâm)
Trong câu chuyện này, Nguyễn Dữ vừa cảm thông với nỗi đau của Vũ Nương, vừa ca ngợi lòng trung thành và tình yêu chờ đợi của cô.
Vũ Nương là một phụ nữ đảm đang, giàu lòng nhân ái. Mặc dù chồng mới ra trận một tuần, cô đã sinh con trai và chăm sóc mẹ chồng già yếu. Sau khi mẹ chồng qua đời, cô đã tổ chức một lễ tang chu đáo như với cha mẹ ruột mình. Với hình ảnh này, Vũ Nương trở thành một tấm gương lý tưởng của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa.
Tuy nhiên, số phận của Vũ Nương không được hạnh phúc. Chỉ vì một lời nói không hay của đứa con nhỏ mà chồng đã nghi ngờ cô và đuổi cô ra khỏi nhà. Trương Sinh, một người vô học và hống hách, đã tin vào lời nói của đứa con mà không lắng nghe lời giải thích của vợ. Vũ Nương bị buộc phải tự sát để chứng minh sự trong sạch của mình, nhưng cái chết của cô lại là bi kịch gia đình từ chồng con, nhưng nguyên nhân thực sự là do chiến tranh loạn lạc.
Tuy nhiên, câu chuyện này cũng có một phần hoang đường. Những chi tiết như gặp lại nhau trong bữa tiệc, gửi hoa tai vàng, và cái chết của Vũ Nương đã tạo ra một không khí hoang đường, nhưng cũng làm nổi bật nỗi đau của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
Tóm lại, Vũ Nương là một người con gái đáng thương nhưng đầy đủ đức tính. Nguyễn Dữ đã kể lại câu chuyện đau lòng của cô với nhiều tình huống đầy xúc động. Mặc dù có yếu tố hoang đường, nhưng tác phẩm 'Chuyện người con gái Nam Xương' vẫn là một biểu tượng của lòng nhân đạo. Nhân vật Vũ Nương là một ví dụ rõ ràng về bi kịch của phụ nữ trong gia đình và xã hội. Người đọc càng cảm động hơn khi nhớ đến những dòng thơ của vua Lê Thánh Tông trong bài 'Lại bài viếng Vũ Thị':
... 'Đôi vầng trăng mặt trời đã chứng kiến,
Giải oan không cần nhiều lời đối đáp...'