Buzz
Đề bài
Phân tích các yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn Những đứa con trong gia đình.
Giải thích chi tiết
Viết về chủ đề gia đình trong thời chiến, truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi được đánh giá cao, đóng góp vào thành công tổng thể của tác phẩm thông qua nghệ thuật kể chuyện linh hoạt, độc đáo và hấp dẫn.
Tác phẩm kể về một gia đình cách mạng, với mỗi thành viên đều là chiến sĩ dũng cảm trong cuộc chiến chống Mỹ. Tình thân gia đình và tinh thần cách mạng gắn kết: ba má Việt gặp gỡ và kết hôn vì cùng chung lòng yêu nước. Họ cùng hy sinh trong cuộc chiến. Con cái (Việt và Chiến) gắn bó với nhau không chỉ qua mối quan hệ họ hàng mà còn là sự tự hào về truyền thống cách mạng của gia đình. Người mẹ nuôi con lớn để báo thù cho cha. Các con tranh nhau nhập ngũ để trả thù cho cha mẹ... Mặc dù câu chuyện cảm động nhưng có thể trở nên nặng nề và lặp lại nếu không được kể một cách sáng tạo, trần thuật và độc đáo.
Tác giả lựa chọn phong cách trần thuật từ góc nhìn của nhân vật, một chiến binh trẻ tên Việt. Anh ta là một lính giải phóng bị thương nặng, lạc mất đồng đội, đơn độc giữa chiến trường sau một trận đánh ác liệt để lại khói lửa và xác kẻ thù trải dài. Anh ta nhớ về đồng đội, nhớ về chị, nhớ về chú Năm, nhớ những kỷ niệm vui vẻ với ba má khi họ còn sống, nhớ những ngày săn chim, câu cá, bắt ếch, nhớ ngày nhập ngũ cùng chị... Câu chuyện được kể qua những kí ức của anh khi anh liên tục mất ý thức và tỉnh dậy. Vì vậy, câu chuyện không tuân theo thứ tự thời gian tự nhiên mà thay vào đó là theo logic chủ quan của tâm trạng nhân vật, tạo ra sự biến đổi độc đáo. Các sự kiện, nhân vật trong gia đình hiện lên với sự đa dạng và hấp dẫn của tâm trạng... Mỗi khi câu chuyện được tiếp tục, tính cách của nhân vật cũng hiển lên một cách sinh động và rõ ràng.
Đây không phải là một kỹ thuật nghệ thuật phức tạp nhưng không phải ai cũng có thể sử dụng thành công. Đòi hỏi người viết phải hiểu sâu sắc về tâm trạng của nhân vật... phải hòa mình vào vai diễn của nhân vật và nói lên điều đúng theo giọng của họ... Điều này là thế mạnh của Nguyễn Thi, một nhà văn từ vùng đồng bằng Nam Bộ.
Bên cạnh nghệ thuật kể chuyện độc đáo, Nguyễn Thi cũng đã xây dựng những nhân vật phong phú và hấp dẫn. Qua hồi tưởng của Việt, một con 'đứa con trong gia đình' cách mạng, chúng ta nhận thấy các nhân vật như: ba, má Việt, chú Năm, chị Chiến và Dễ dàng nhận thấy rằng tất cả đều có chung một phẩm chất cách mạng: yêu nước, hận giặc, trung thành với cách mạng và tự hào về truyền thống gia đình.
Ngoài ra, các nhân vật chính của Nguyễn Thi thường mang một đặc điểm chung được gọi là “Chất út Tịch”: sự kiên cường mạnh mẽ, lòng thù hận sâu sắc, niềm đam mê chiến đấu, dường như sinh ra để mang súng đánh giặc. Tuy nhiên, mỗi người lại có một vẻ mặt, một tính cách riêng biệt. Điều đặc biệt trong nghệ thuật khắc họa nhân vật của Nguyễn Thi là ba nhân vật chú Năm, Chiến và Việt được chú ý nhiều nhất.
Chú Năm thực sự là một người nông dân Nam Bộ, chân thật, vui vẻ, thẳng thắn, có tâm hồn giàu cảm xúc và trí tưởng tượng lãng mạn, đặc biệt khi bùng cháy cảm xúc và hát lên: “Khi đó, gân cổ chú ấy đỏ lên, tay chú ấy đặt lên vai Việt, đôi mắt chú ấy mở to, đầy nước mắt, nhìn thẳng vào mắt Việt, đầu chú ấy lắc lư, nhấn mạnh, làm cho Việt là nơi mà chú ấy đặt những bài hát đó, hoặc chính Việt là những bài hát ấy. Theo từng bài hát, đôi khi Việt biến thành tấm áo quàng hoặc dòng sông dài mà chú ấy bơi, đôi khi Việt biến thành người lính Trương Định, đèn Biển Gò Công, hoặc ngôi sao sáng ở Tháp Mười”.
Chiến là một cô gái trẻ, tính khí vẫn còn rất “trẻ con”: săn ếch, bắn tàu giặc cùng anh trai... Ngay trước khi nhập ngũ để trở thành một lính giải phóng, cô vẫn tranh giành với anh trai để đi trước... Tuy nhiên, khác biệt so với em trai, cô có thể dành thời gian ngồi im một buổi chiều để đọc cuốn sổ công đức của chú Năm - đây chính là sự kiên nhẫn mà cô thừa hưởng từ mẹ. Vì ba mẹ mất sớm, là chị trưởng nên cô đã sớm học được sự nhường nhịn, tính toán việc nhà. Điều này rõ ràng khi cô cùng em trai lên đường đánh giặc để trả thù ba mẹ. Không ngẫu nhiên mà Việt thấy cô nghĩ ngợi, nói năng “nghe giống má quá” trong khi chú Năm thực sự ngưỡng mộ “Khôn! Việc nhà sẽ làm cho đất nước mạnh mẽ, nhà cửa gọn gàng, để đất nước no ấm...”
Ngoài ra, nhân vật này còn có sự trẻ trung và dễ thương của một cô gái trẻ, thể hiện qua cử chỉ kín miệng cười khi chú Năm hát, cách mày nhíu lại, che miệng cười, cúi đầu cầm chân khi ngồi đọc sổ của chú Năm, hoặc lờ đờ khi em trai nói cô nói như má...
Việt thì tỏ ra là một chàng trai nông thôn, năng động (luôn săn chim, câu cá, bắt ếch, thậm chí còn mang theo ná thun khi làm lính...), gan dạ (Sẵn sàng săn ếch, bắn tàu giặc, ghi danh nhập ngũ để chiến đấu). Là con trai, là em trai (luôn được chiều chuộng), mọi việc đều để lại cho chị, cho chú; chỉ cách em trai một tuổi, “trẻ con” hơn rất nhiều và không quan tâm đến việc lo lắng, thậm chí cả việc nhập ngũ... Là con trai, Việt thường giấu đi tình cảm uẩn khúc, nhưng bản chất anh rất giàu tình cảm. Trên chiến trường, chú nhớ mẹ, nhớ chú Năm, chị Chiến, nhớ em trai và những người đồng đội. Chú “Ước gì bây giờ có thể gặp lại mẹ. Đúng vậy, như mẹ đang chèo xuồng, mẹ sẽ đến, vuốt đầu Việt, đánh thức Việt dậy, sau đó đem cơm đi làm ruộng để Việt ăn...”. Chú nhớ chị, thương chị vô cùng, dù vẫn giành phần hơn so với chị, tại đơn vị, chú che giấu chị vì sợ nếu phát hiện ra thì họ sẽ lấy mất chị. Biểu hiện tình cảm đáng chú ý nhất ở Việt là đánh giặc. Đó là cách anh yêu thương mẹ, yêu thương ba, yêu thương chị, yêu thương chú Năm của anh, vì vậy khi đồng đội tìm thấy Việt nằm ngất trên chiến trường với ngón tay chú đã sẵn sàng bấm súng để bắn vào quân địch...
Bên cạnh nghệ thuật kể truyện, cách mà nhân vật được xây dựng trong Những đứa con trong gia đình cũng rất thành công. Điều đáng chú ý là những đoạn văn tuyệt vời, như đoạn mà Việt nhớ lại ngày chị em ghi tên nhập ngũ và sắp sửa ra đi.
Trong đêm đó, hai chị em trò chuyện với nhau, kể những chuyện gia đình, chuyện xóm, nhắc đến chú Năm và em út, hứa hẹn và khuyên nhau... Chị Chiến bỗng trở nên nghiêm túc, gọi chị em bằng cách đặc biệt (không gọi như thường lệ), thảo luận và dặn dò em giống như giọng của mẹ trước kia. Còn Việt vẫn còn trẻ con, bất kể chị lo lắng điều gì. Nhưng chú ấy rất nhớ má và có vẻ như má cũng trở lại để nhìn thấy cách chị em Việt trò chuyện về gia đình trước khi ra đi. Đoạn đối thoại này rất sống động, vui vẻ và cảm động.
Sáng hôm sau, trước khi ra đi, chị em Việt mang bàn thờ má qua gửi cho chú Năm. Việt yêu thương chị và má rất nhiều. Sự căm thù trên vai như một gánh nặng. Đây cũng là một đoạn văn có thể làm nước mắt tuôn trào:
“Chị Chiến đứng giữa sân, kéo khăn trên cổ xuống, xắn tay áo để lộ ra hai bắp tay tròn trịa, sạm đỏ vì ánh nắng, rồi đưa đầu bàn thờ má lên. Việt đứng bên cạnh. Này, đưa má qua nhà chú trước. Chúng ta đi đánh giặc, trả thù cho đến khi nước nhà độc lập, rồi đưa má về. Việt nhấc lên trước. Chiến nhấc phía sau. Nghe tiếng chân của chị Việt, Việt thương chị. Lần đầu tiên Việt nhận ra tình cảm của mình đối với chị. Mối căm thù với Mỹ nặng nề đến mức có thể cảm nhận được, vì nó nằm trên vai.”
Những bài giảng văn 12
