Phân tích những đặc điểm nghệ thuật xuất sắc trong truyện ngắn Những đứa con trong gia đình

Đề bài: Từ truyện ngắn Những đứa con trong gia đình đã học, anh/chị hãy phân tích nét nghệ thuật xuất sắc của tác phẩm Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.

Văn mẫu phân tích nét nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm Những đứa con trong gia đình
 

1. Phân tích những đặc điểm nghệ thuật trong truyện ngắn Những đứa con trong gia đình, mẫu số 1:

Nhìn vào đề tài gia đình trong bối cảnh chiến tranh, truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi không chỉ là một tác phẩm thành công mà còn là hiện thân của nghệ thuật kể chuyện độc đáo, linh hoạt và hấp dẫn.

Câu chuyện kể về một gia đình cách mạng, mỗi thành viên đều là chiến sĩ kiên cường chống Mĩ. Thù nhà nợ nước thống nhất, tình gia đình và tình cách mạng hoà quyện vào nhau: ba má Việt gặp nhau và yêu nhau trong quá trình cầm súng chống giặc. Tất cả đều hy sinh trong chiến đấu. Những đứa con (Việt và Chiến) gắn bó với nhau không chỉ trong mối quan hệ gia đình mà còn trong niềm tự hào về truyền thống cách mạng của gia đình. Người mẹ nuôi con lớn để trả thù cho chồng. Những đứa con cùng nhập ngũ để báo thù cho cha má... Một câu chuyện cảm động, nhưng cũng nặng nề, đòi hỏi sự sáng tạo độc đáo và linh hoạt để tránh sự đơn điệu và trùng lặp.

Tác giả lựa chọn lối kể chuyện theo góc nhìn của nhân vật, chính là một lính trẻ tên Việt. Trải qua trận chiến đau thương và bị lạc mất đồng đội, chú lính nằm giữa chiến trường với khói lửa mịt mù và xác ngổn ngang. Chú nhớ đến đồng đội, chị, chú Năm và những kỷ niệm về những ngày ba má còn sống, những buổi bắn chim, câu cá, bắt ếch, nhớ ngày cùng chị nhập ngũ và bắt đầu hành trình... Câu chuyện được kể qua những hồi ức rối bời của chú, khiến câu truyện không theo trật tự thời gian tự nhiên mà theo logic tâm lý của nhân vật, tạo ra sự biến động đặc sắc. Sự kiện và nhân vật trong gia đình hiện lên với màu sắc tình cảm đậm nét và hấp dẫn... Mỗi đoạn kể chuyện là một hình ảnh sinh động và đầy cảm xúc.

Đây không chỉ là một thuật pháp nghệ thuật, mà còn là một kỹ thuật không phải ai cũng có thể sử dụng thành công. Đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về tâm lý nhân vật... cần phải đồng cảm và hòa mình vào nhân vật... Điều này là điểm mạnh của Nguyễn Thi, nhà văn của người nông dân miền Nam.

Ngoài nghệ thuật kể chuyện độc đáo, Nguyễn Thi còn xây dựng các nhân vật phong phú, hấp dẫn. Qua hồi tưởng của Việt, một 'đứa con trong gia đình' cách mạng, ta thấy rõ các nhân vật: ba, má Việt, chú Năm, chị Chiến và Rất dễ nhận biết rằng tất cả năm nhân vật đều chia sẻ một bản chất, đánh giá từ góc độ phẩm chất cách mạng: yêu nước, căm thù giặc, trung thành với cách mạng và tự hào về truyền thống cách mạng của gia đình.

Ngoài ra, những nhân vật chính của Nguyễn Thi thường mang đặc điểm chung, được gọi là 'Chất út Tịch' - tinh thần kiên cường, lòng thù giặc sâu sắc, đam mê chiến đấu, dường như sinh ra để cầm súng chống giặc. Tuy nhiên, mỗi người lại có một diện mạo và tính cách riêng biệt. Điều đặc biệt trong nghệ thuật mô tả nhân vật của Nguyễn Thi là ba nhân vật chú Năm, Chiến và Việt nổi bật hơn cả.

Chú Năm thực sự là một người nông dân miền Nam, chân thành, vui vẻ, hồn nhiên, người này tràn đầy cảm xúc và sự sáng tạo tưởng tượng, đặc biệt khi bùng nổ cảm hứng và bắt đầu hò: 'Khi ấy, gân cổ chú nổi đỏ, tay chú đặt lên vai Việt, đôi mắt chú mở to, đọng nước, nhìn thẳng vào mặt Việt, đầu chú lắc lư, nhắn nhủ, làm chính Việt là không gian để chú chuyển đạt những giai điệu hò ấy, hoặc chính Việt là những giai điệu hò ấy. Theo từng bài hát, Việt thay đổi thành chiếc áo quàng hoặc dòng sông cá lội của chú, hoặc trở thành nhân vật nghĩa quân Trương Định, đèn Biển Gò Công, hoặc ngôi sao sáng ở Tháp Mười'.

Phân tích nét nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm Những đứa con trong gia đình để nhận ra tài năng nghệ thuật của Nguyễn Thi

Chiến là một cô gái trẻ, tính cách còn 'trẻ con': đua nhau bắt ếch, cùng nhau bắn tàu giặc với em... Ngay trước khi nhập ngũ để trở thành một giải phóng quân, cô vẫn cạnh tranh với em để làm trước đội đi bộ... Tuy nhiên, khác với em trai, cô có thể ngồi yên suốt một buổi chiều để đọc cuốn sổ ghi công đình của chú Năm - đây là nét kiên nhẫn thừa hưởng từ mẹ. Ba má đã mất cả, là người chị nên cô sớm học cách nhường nhịn em, sớm biết cân nhắc và suy nghĩ về công việc gia đình. Điều này hiển nhiên trong hành động cùng em bắt đầu hành trình đánh giặc để báo thù ba má. Việt không ngẫu nhiên nhận xét về sự suy nghĩ của chị, nói rằng 'nghe in như má vậy', trong khi chú Năm thực sự ngưỡng mộ: 'Khôn! Việc nhà được gọn làm thì công việc quốc gia mở ra rộng, gọn bề gia đình, đặng bề quốc gia phồn thịnh...'

Ngoài ra, nhân vật này mang đậm dáng vẻ trẻ trung và sự duyên dáng của một cô gái, thể hiện qua cử chỉ che miệng cười khi chú Năm hò, bằng cách nhấc lên lông mày, đặt khăn ngang miệng, ngồi cả ngày để đọc sổ ghi công của chú Năm, và cách cô phản ứng khi cậu em bảo cô nói chuyện như má vậy...

Việt thể hiện bản thân như một chàng trai nông thôn, năng động (luôn đi săn bắt chim, câu cá, bắt ếch, thậm chí còn mang theo ná thun khi nhập ngũ...), thích thắng thì (Bắt ếch, bắn tàu giặc, đăng ký nhập ngũ luôn tranh nhau). Là con trai, là em (được chiều chuộng), chỉ kém chị một tuổi, 'trẻ trung' hơn nhiều và không lo nghĩ gì, kể cả khi đi nhập ngũ... Là nam giới, Việt thường giấu giếm tình cảm, nhưng tâm hồn đầy tình cảm. Trên chiến trường, chú nhớ mẹ, nhớ chú Năm, chị Chiến, nhớ em trai, nhớ đồng đội. Chú 'Ước gì bây giờ lại được gặp mẹ. Phải, nếu mẹ còn sống, mẹ sẽ ghé lại, vuốt ve đầu Việt, đánh thức Việt dậy, rồi lấy xong cơm đi làm nông để trên thuyền lên cho Việt ăn...'. Chú nhớ chị nhiều lắm, tuy vẫn cạnh tranh với chị, ở đơn vị, chú còn giấu giếm chị đi vì sợ nếu lộ ra, họ sẽ lấy mất chị. Cách thể hiện tình cảm đặc biệt của Việt là thông qua việc đánh giặc. Đó là cách yêu thương mẹ, yêu thương bố, yêu thương chị, yêu thương chú Năm của Việt, vì vậy khi đồng đội tìm thấy Việt nằm bất tỉnh trên chiến trường, ngón tay chú vẫn đặt sẵn trên cò súng và một viên đạn đã nằm sẵn trên nòng để bắn vào kẻ thù...

Ngoài nghệ thuật kể truyện, ngoài thành công trong việc xây dựng nhân vật, trong Những đứa con trong gia đình còn có những đoạn văn tuyệt vời như đoạn mô tả ngày chị em Việt ghi danh vào quân ngũ và sẵn sàng ra đi.

Đêm đó, hai chị em chia sẻ với nhau, sắp xếp mọi chuyện trong gia đình, chuyện làm việc, và để lại lời nhắn cho chú Năm, bàn thờ mẹ và thằng em út, hứa hẹn, tư vấn lẫn nhau... Chị Chiến nói một cách nghiêm túc, gọi nhau là chị em (khác với cách gọi thông thường), thảo luận và dặn dò em như giọng của mẹ ngày xưa. Trong khi đó, Việt vẫn giữ tính cách trẻ trung, thậm chí mặc kệ mọi lo lắng. Tuy nhiên, chú nhớ mẹ rất nhiều và có vẻ như mẹ còn sống để quay về và kiểm tra xem chị em Việt đã sắp xếp như thế nào trước khi ra đi. Đây là một đoạn đối thoại sống động, vui vẻ và đầy xúc động.

Buổi sáng hôm sau, trước khi ra đi, chị em Việt đưa bàn thờ mẹ đến bàn chú Năm. Việt yêu thương chị nhiều lắm, yêu thương mẹ nhiều lắm. Gan trên vai như một gánh nặng cụ thể của sự oan trái. Đây là một đoạn văn có thể làm rơi nước mắt:

'Chị Chiến đứng giữa sân, hạ khăn trên cổ, xắn tay áo để lộ bắp tay tròn đỏ cháy nắng, sau đó nâng cao cơ thể mạnh mẽ, đưa đầu bàn thờ má lên. Việt đến gần. Nào, đưa má đến ở nhờ bên nhà chú. Chúng con đi đánh giặc, trả thù cho đến khi đất nước độc lập, con sẽ đưa má về. Việt đi trước, Chiến đưa theo lịch bị phía sau. Bước chân của chị Việt là điệu nhất. Lần đầu tiên Việt cảm nhận rõ lòng mình như vậy. Mối thù với Mỹ, nó nặng nề, nằm trên đôi vai'.

>>> Các bài văn mẫu liên quan đến tác phẩm Những đứa con trong gia đình bạn nên đọc

Cùng với việc phân tích nghệ thuật trong Những đứa con trong gia đình, tiếp theo, hãy chuẩn bị cho phần Hiểu rõ về nhân vật Chiến và Việt trong tác phẩm, anh/chị hãy làm rõ nhận định sau và phần Chủ nghĩa anh hùng qua Rừng xà nu và Những đứa con trong gia đình để tận hưởng nội dung này.

2. Phân tích những nét đặc sắc nghệ thuật trong truyện ngắn Những đứa con trong gia đình, mẫu số 2:

Mỗi tác phẩm văn học mang đến những đặc sắc nghệ thuật riêng biệt, là biểu hiện của tài năng vô song của các nhà văn. 'Những đứa con trong gia đình' không nằm ngoại lệ, mà làm cho độc giả bị cuốn hút bởi những nét đặc sắc nghệ thuật tinh tế.

Nghệ thuật trần thuật là một đặc điểm nổi bật của tác phẩm, được Nguyễn Thi thể hiện một cách xuất sắc. Truyện được kể từ ngôi thứ ba, nhưng nó lại lồng ghép điểm nhìn và giọng điệu của nhân vật Việt. Cách này tạo ra một không gian nội tâm sâu sắc, tận hưởng cảm xúc và trạng thái tâm hồn phong phú của nhân vật. Cách kể này không bị ràng buộc bởi thời gian, mà thay vào đó, tập trung vào logic chủ quan của tâm lý nhân vật, tạo nên một câu chuyện gần gũi và linh hoạt.

Đọc thêm về phân tích nghệ thuật trong Những đứa con trong gia đình

Xây dựng nhân vật là một thành công đặc biệt của tác phẩm. Nguyễn Thi tạo nên hai nhân vật Chiến và Việt với tính cách đối lập nhau một cách rõ nét. Việt với sự hồn nhiên, tinh nghịch và đáng yêu, trong khi Chiến là một cô gái trưởng thành, yêu nước và quan tâm đến từng chi tiết trong gia đình. Tác giả tập trung mạnh mẽ vào từng đặc điểm của nhân vật, tạo nên hình ảnh sống động và phong phú.

Trong chương trình ngữ văn lớp 12, không chỉ có tác phẩm Những đứa con trong gia đình, mà còn nhiều truyện ngắn khác đầy ý nghĩa như Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt, phân tích nhân vật Tnú trong Rừng Xà nu, Cảm nhận về đoạn thơ Đất nước, Cảm nhận về đoạn trích trong bài thơ Việt Bắc,...