Buzz
Văn bản tham khảo:
Như nhiều nhà văn sau năm 1975, Nguyễn Khải khám phá con người không chỉ ở khía cạnh cá nhân mà còn trong tâm hồn con người trong cuộc sống hàng ngày, đó chính là một sứ mệnh cao cả mà nhà văn phải thực hiện. Trong tác phẩm ngắn Một người Hà Nội, tác giả đã giúp người đọc nhìn nhận những nét đẹp trong suy nghĩ và cách ứng xử của nhân vật bà Hiền.
Vẻ đẹp trong suy nghĩ và cách ứng xử của nhân vật bà Hiền đầu tiên thể hiện qua ý thức và trách nhiệm đối với chính mình. Khi trẻ, bà mở một salon văn học không phải để tìm kiếm một người chồng giàu có mà để theo đuổi đam mê văn chương. Khi kết hôn, bà chọn ông giáo hiền lành và chăm chỉ làm chồng. Trong việc làm mẹ, bà hiểu biết khi quyết định dừng sinh con ở tuổi bốn mươi với lập trường tỉ mỉ: Nếu chúng ta sống đến tuổi sáu mươi, con út sẽ đã hai mươi và có thể tự lập, không phụ thuộc vào anh chị. Suy nghĩ đó đã định hình cho cách ứng xử phù hợp với bản thân của nhân vật.
Với ý thức trách nhiệm vững chắc, mọi hành động, lời nói của bà Hiền đều tuân thủ chuẩn mực, lịch sự, và có văn hóa. Bà không ưa thích cách gọi đồng nhất kiểu “đồng chí” thời kỳ chiến tranh. Dù bất kể thời đại nào có thay đổi, bà Hiền và gia đình vẫn giữ vững phong cách sống văn minh:
Vào mùa đông, ông mặc áo ba-lô xám, giày da, còn bà mặc áo len dáng dài, đi giày nhung cột nơ. Cả bữa ăn cũng không bình thường như mọi người. Bàn ăn được trải một tấm khăn trắng, giữa bàn có một lọ hoa nhỏ, đĩa bát sắp xếp gọn gàng, đũa được bọc trong giấy và mỗi người ngồi đúng vị trí quy định.
Không chỉ tuân thủ đúng mực trong cách đối xử với bản thân và với xã hội, bà Hiền luôn có cách suy nghĩ và ứng xử phù hợp. Trong thời kỳ chiến tranh, những người con trai của bà đã tình nguyện tham gia vào chiến đấu. Bà thẳng thắn thừa nhận: “Tôi đau đớn nhưng tôi chấp nhận, bởi tôi không muốn con tôi phụ thuộc vào sự hy sinh của bạn bè”. Tác giả công bằng không giấu diếm sự đau đớn của bà Hiền. Đó chính là cảm xúc chân thành nhất của một người mẹ khi con của mình ra chiến trận. Thái độ chấp nhận của bà xuất phát từ lòng tự trọng, từ ý thức trách nhiệm của một công dân đối với số phận của đất nước và dân tộc, do đó, khi người con thứ hai muốn tham gia vào chiến đấu, bà vẫn không ngăn cản. Mọi suy nghĩ của bà Hiền đều rất công bằng: “Tôi muốn sống bình đẳng với mọi người khác, có hay không, vui vẻ hay buồn bã đều không quan trọng”.
Khi con trai thứ hai của mình đỗ đại học với điểm số cao, được giữ lại ở trường, bà cẩn trọng nhận xét: “Hiện tại, nó có lợi hơn anh, nhưng nếu anh còn sống, chưa biết ai lợi hơn ai”. Đây không phải là nhân vật của Nguyễn Khải quá nghi ngờ cuộc sống. Đơn giản là những suy nghĩ thận trọng của một con người sống trong một xã hội đầy biến động. Bà Hiền luôn giữ cho mình phong cách chủ động, tỉnh táo đủ để nhận biết và phản ứng đúng đắn với thời đại.
Sau khi đất nước giành được độc lập, bà Hiền sắc sảo và nhạy bén đủ để nhận ra những vấn đề tồn tại trong xã hội mới. Bà nhận ra sự can thiệp của chính phủ vào cuộc sống của người dân và cảm nhận được sự chênh lệch giai cấp vẫn còn tồn tại. Một người phụ nữ có thể giải thích cho chồng hiểu một cách đúng đắn, thấu hiểu tình hình của mình khi chồng muốn mua một chiếc máy in: “Bạn sẽ cần phải thuê một thợ. Nếu có thợ, điều đó có nghĩa là bạn không tự do. Bạn có muốn trở thành người dưới sự quản lý dưới chế độ này?”. Mặc dù có những cán bộ nhà nước lặng lẽ quan sát mọi hoạt động của gia đình bà, nhưng bà không sợ hãi, mất tự tin vì bà đã chủ động chọn lựa một thái độ ứng xử đúng đắn. Bà cũng nói đùa rằng bà không đủ tiêu chuẩn để phải tham gia vào việc học tập, cải thiện bản thân. Đối diện với ông vú nuôi một cách mạnh mẽ: “Nếu họ không tôn trọng tôi, tôi đã rời đi từ lâu rồi, không cần anh phải dỗ dành” đã quyết định con đường sống hòa hợp của gia đình bà với xã hội và thời đại.
Trong việc quản lý gia đình, bà Hiền luôn là người nội tâm, chủ động trong mọi công việc. Mọi việc trong gia đình đều được bà Hiền quyết định và không cần phải suy nghĩ lại. Không chỉ mải mê với chiến thắng của dân tộc, bà Hiền cũng tự giác nghĩ đến việc làm ăn. Câu nói: “Vui vẻ thì được, nói nhiều thì được, nhưng phải suy nghĩ đến kinh doanh chứ?” cho thấy nhân vật là một người có trách nhiệm với cuộc sống của mình, nhạy bén, nhanh nhẹn thích ứng với thời đại. Sắc sảo nhận ra những vấn đề của thời đại: Chế độ này không ưa thích việc cá nhân giàu có, chỉ cần họ có đủ để sống, bà Hiền nhanh nhạy lựa chọn cho gia đình mình công việc phù hợp: kinh doanh hoa giấy. Kinh doanh hoa giấy không làm giàu nhưng đủ để sống, lại thoải mái nhưng không lo lắng. Điều này cũng là một công việc nhẹ nhàng, tao nhã phù hợp với mọi người như bà Hiền. Nhưng những khó khăn mà người phụ nữ này phải đối mặt cũng không ít: “Tôi phải nuôi một lũ ăn bám, ngay cả khi họ có đủ tài để không cần phải bám vậy”. Những suy nghĩ đó thể hiện sự sắc sảo nổi bật của nhân vật.
Khi bước sang tuổi bảy mươi, vào ngày tết, bà Hiền vẫn làm sạch một chiếc bát thủy tiên men đỏ, hai chiếc đầu rồng được làm bằng đồng, cả miệng lẫn chân cũng được làm từ đồng, và thầm nghĩ trong lòng: Dân Hà Nội đổ xô lên Lạng Sơn để buôn bán mọi thứ, nhưng tại sao lại không ai buôn được vài chiếc thủy tiên nhỉ? Có thủy tiên mà không có ai biết cách chế biến thì thật đáng tiếc. Điều đó cũng chính là cách ứng xử tuyệt vời với văn hóa mà con người luôn biết trân trọng những giá trị đích thực của cuộc sống.
Những suy nghĩ là cách ứng xử đúng đắn với bản thân, với gia đình, với thời đại, và với xã hội là minh chứng cho một tâm hồn vô cùng cao đẹp của nhân vật. Điều này thể hiện sự tôn trọng và tình cảm của Nguyễn Khải dành cho nhân vật của mình. Và để thể hiện lòng yêu mến của độc giả đối với người phụ nữ Hà Nội này, hãy để chúng ta mượn lời của nhà văn Nguyễn Khải: Một người như cô phải làm sao, thật đáng tiếc khi một hạt bụi vàng của Hà Nội phải tan biến, rơi vào lớp đất cổ. Những hạt bụi vàng lấp lánh nằm ở mỗi góc phố Hà Nội, hãy để gió thổi để chúng bay lên và làm sáng bừng lớp đất cũ kỹ.
