Phân tích phần 3 của Bình Ngô đại cáo - KNTT

Bài 1

Lời giải chi tiết:

Nguyễn Trãi, một anh hùng dân tộc vĩ đại của Việt Nam với nhiều công lao, sự cống hiến không ngừng nghỉ để bảo vệ Tổ quốc. Tình yêu nước như một tia lửa luôn sáng tỏ và đam mê trong lòng ông, mầm mống từ thời kỳ quốc gia hỗn loạn, đã được hình thành và nuôi dưỡng Nguyễn Trãi với một trái tim đầy nhiệt huyết. Không chỉ vậy, Nguyễn Trãi còn được biết đến với tài năng văn chương xuất sắc qua những tác phẩm nổi tiếng của mình.

Hầu hết, các tác phẩm của ông đều bày tỏ sâu sắc tình yêu nước và những lý tưởng cao cả. Điều này được thể hiện rõ qua bài Bình Ngô đại cáo, đặc biệt là phần 3 của tác phẩm. Phần 3 của Bình Ngô đại cáo giúp chúng ta hiểu sâu hơn về cuộc chiến chống quân xâm lược kỳ diệu trong lịch sử dân tộc.

Nguyễn Trãi đã cho chúng ta thấy điều đó từ khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn mới bắt đầu. Và hình ảnh đầu tiên xuất hiện là vị lãnh tụ Lê Lợi:

Ta ở đây:

Ngọn núi Lam Sơn đang dậy lên, đây là nơi hoang sơ và bản năng.

Lời tự xưng này gần gũi, xuất phát từ một người sinh ra nơi núi rừng hoang sơ, nơi mà ông bước ra để bảo vệ quê hương với tình yêu sâu đậm. Lãnh đạo mang trong mình sự căm ghét sâu sắc với kẻ thù, quyết tâm đối mặt với mọi khó khăn, nguy hiểm mà không quản ngại, không ngừng suy nghĩ, quên bỏ việc ăn vì căm giận, suy nghĩ và lo lắng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Vượt qua những ngày tháng khó khăn, hiểu biết về cái chết ở cuộc sống, người anh hùng đó đã trở thành tinh thần của cuộc khởi nghĩa. So với kẻ thù, các tướng Lam Sơn ban đầu hoàn toàn yếu thế. Lúc khởi nghĩa là lúc kẻ thù mạnh mẽ, tài năng và tuấn tú của chúng lại hiếm có, thậm chí cả lực lượng trực tiếp chiến đấu lẫn hậu cần đều ít ỏi, khó khăn. Vậy điều gì đã giúp Lê Lợi và đồng minh của ông chiến thắng? Đó không phải là:

Tấm lòng muốn giúp đỡ Tổ quốc, luôn muốn đi về phía đông;

Bức tranh yên bình, luôn tìm cách phát triển về phía tốt đẹp.

Người lãnh tụ đã nhận trách nhiệm lớn từ trời, biết cách vượt qua những khó khăn để tìm ra con đường chiến đấu. Vì vậy, có tinh thần đoàn kết dân tộc, tất cả làm một nhà; có kế sách tận dụng sức yếu của đối thủ, sử dụng ít nhất để đánh bại nhiều, nhưng trên hết, chúng ta có tinh thần cao thượng, lòng dũng cảm để:

Hoàn thành lý tưởng:

Sử dụng lý tưởng để đánh bại sự tàn ác,

Sử dụng lòng nhân để chống lại sức mạnh bạo lực.

Chính nhờ vào điều này mà hàng ngày, hàng ngày, lực lượng chống lại trở nên mạnh mẽ hơn, biết cách tận dụng cơ hội, quân của chúng ta đã mở ra những chiến dịch phản công và đạt được chiến thắng rực rỡ.

Trong phạm vi hẹp của bài diễn thuyết, nhưng với sự khéo léo và tài năng của mình, Nguyễn Trãi đã tái hiện một cách sống động, nhiều chiều sâu, giúp người đọc dễ dàng hình dung toàn cảnh của chiến trường. Đầu tiên, phải kể đến là những trận đánh liên tiếp, kéo dài, phủ rộng khắp nơi. Mở màn là trận Bồ Đằng, vùng Trà Lân ở Nghệ An, tiếp tục kéo dài đến Tây Kinh, Thanh Hóa, rồi tiến thẳng về phía Đông Đô với hai trận Ninh Kiều và Tốt Động, bảo vệ thành công Thăng Long. “Thằng nhãi con Tuyên Đức” là vua nhà Minh lúc đó đã phải đảo lộn để cứu giúp, nhưng quân Lam Sơn đã cản trở đám binh viện trợ bằng những trận đánh liên tiếp, mạnh mẽ:

Ngày mười tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất bại,

Ngày hai mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng thua trận,

Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh bị trận tử vong,

Ngày hăm tám, thượng thư Lí Khánh cùng kế tự vẫn.

Có thể nói, trong một đoạn văn dài, người đọc không thể rời mắt, những trận đánh như sấm vang chớp giật, trúc chẻ tro bay, thắng lợi tràn đầy mà xông lên, cứ tiến triển một cách thuận lợi:

Đánh một trận mà không có gì bất ngờ

Đánh hai trận mà làm tan tác bầy chim muông

Các tướng lĩnh đều hừng hực khí thế, quyết chiến, quyết thắng thật oai hùng:

– Tinh thần của chúng ta đã trở nên mạnh mẽ

Quân địch càng ngày càng yếu đi

– Tuyển chọn được người dũng mãnh

Chúng tôi chọn người giỏi sử dụng nanh

Voi uống nước, nước sông phải cạn

Chúng tôi ở tư thế tấn công tích cực, chiếm lĩnh cả chiến trường. Từ không khí đến hình ảnh đều tạo ra nhiều ấn tượng:

Thay đổi sắc phong vận động, khí thế,

Bóng tối thay thế ánh sáng của mặt trời và mặt trăng.

Quay lại từ đầu khởi nghĩa, chúng ta có thể thấy rằng đây thực sự là một kì tích, một sức mạnh phi thường.

Nhưng việc trình bày về cuộc khởi nghĩa, không chỉ dừng lại ở việc tôn vinh chiến thắng của chúng ta, mà còn mô tả một cách sống động, chân thực về sự thất bại của kẻ thù. Khi nghĩ đến cảnh Lạng Giang, Lạng Sơn đầy đường, xương Giang, Bình Than, máu chảy đỏ ròng, người không thể không rùng mình. Nếu chúng ta làm chủ, đối thủ sẽ phải chịu bị động, bị đánh bại. Chứng cứ liên tục gỡ bỏ nguy hiểm, cứu giúp trận đánh, kẻ thù không thể chịu đựng để đợi bị đánh bại, không thể đối diện với sự thất bại, nó đều chứng minh rằng họ đã suy yếu về tinh thần, kiệt sức, mất niềm tin, và đặc biệt hơn là đang chịu bất ổn trong lòng.

Tuy nhiên, con đường của lòng nhân ái mà Nguyễn Trãi - Lê Lợi vạch ra từ đầu vẫn luôn hiện rõ. Dù chiến thắng nhưng chúng ta biết giữ chân đối thủ trong tình thế khó khăn nhất, không tấn công họ đến tận cùng, ngược lại chúng ta còn mở ra con đường để họ sống, cũng như để cả dân tộc nghỉ ngơi, lấy lại sức. Chúng tôi đã cung cấp thuyền, ngựa cho họ trở về. Vì vậy, chiến thắng của chúng ta không chỉ là chiến thắng của sức mạnh võ nghệ, mà còn là chiến thắng của lòng nhân ái, của nghệ thuật nhân đạo. Chính vì vậy kẻ thù đã thua cuộc nhưng vẫn phục tùng, sẵn sàng đầu hàng, với tay không xin lỗi, tấn công tự do, giơ chéo tay để tự tạo thân thể, kẻ rống toáng như con hổ đói xin được sự sống, rời khỏi quê hương mà vẫn mệt mỏi, trở về vùng biển mà vẫn đầy nước mắt và tim đập lên với mỗi bước chân.

Ngôn ngữ sống động, uy nghiêm, giàu cảm xúc, bút pháp sắc nét, mang tính sử thi, Bình Ngô đại cáo đã làm sống lại những trang sử hùng vĩ, oai hùng của dân tộc. Niềm tự hào, kiêu hãnh không chỉ là ở những chiến công mà còn ở sức mạnh của một dân tộc quyết tâm và đoàn kết để đạt được chiến thắng lẫy lừng.

Phần cuối của bài diễn thuyết có vẻ thư thái, mang không khí mừng vui phấn khởi khi nhắc đến vấn đề quan trọng nhất, đó là nền độc lập, cảnh thái bình.

Xã hội từ đây sẽ ổn định và vững chắc

…

Tất cả mọi người đều hiểu

Vậy là từ bây giờ, cảnh ác liệt, khốc liệt sẽ kết thúc, không còn những ngày tăm tối, đau buồn dưới ách thống trị của quân thù. Tuyên ngôn về độc lập vang lên, mang lại niềm vui, lòng tự hào cho hàng triệu dân tộc. Mọi khao khát đã được giải quyết, giờ đây mọi nơi đều rực rỡ, từ ánh sáng mặt trời đến ánh sáng mặt trăng. Dân tộc từ nay có thể tự tin, hướng tới một tương lai tươi sáng, một thời kỳ xây dựng đất nước độc lập và hòa bình.

Mặc dù đã trôi qua sáu trăm năm, lịch sử cũng đã trở thành quá khứ, nhưng Bình Ngô đại cáo vẫn giữ nguyên sức sống như lúc ban đầu. Bản văn lịch sử mang lại tư tưởng vĩ đại, một tác phẩm văn xuất sắc kể về lịch sử yêu nước, cũng là một tác phẩm văn xuất sắc của Nguyễn Trãi. Tác phẩm này là nguồn cảm hứng bất tận cho hàng triệu thế hệ người Việt về tình yêu quê hương, về tinh thần đấu tranh để bảo vệ và xây dựng đất nước.

Mẫu 2

Lời giải chi tiết:

Sau khi đánh bại kẻ thù Minh, Nguyễn Trãi thay mặt cho vua Lê Lợi viết bản diễn thuyết để thông báo cho toàn dân về chiến thắng lớn. Bài diễn thuyết không chỉ xác nhận chủ quyền của nước mình, tố cáo tội ác của kẻ thù Minh mà còn trình bày quá trình đấu tranh không mệt mỏi đến chiến thắng của dân tộc Việt Nam. Đặc biệt, vai trò lãnh đạo và ý chí quyết tâm của vua Lê Lợi được thể hiện rõ ràng.

Phần thứ ba mở đầu bằng việc tác giả nêu lên những khó khăn mà chính vua Lê Lợi và toàn dân Việt Nam phải đối mặt:

“Ta đây:

Núi Lam sơn nổi dậy,

Chốn hoang dã chúng ta mải mê.

Ngẫm thù lớn đến nỗi muốn diệt sạch,

Căm giận kẻ thù, không chấp nhận sống chung.

Trái tim đau đớn, trí óc đau đầu, mười mấy năm lẻ loi.

Chúng ta không nghĩ đến việc ăn uống vì giận dữ, chỉ suy nghĩ về chiến thuật trước.

Những mối lo âu trong giấc mơ,

Chỉ quay quắt về một mục tiêu.

Khi cờ nghĩa được giơ lên,

Chính là lúc quân thù mạnh mẽ.”

Đoạn thơ này thể hiện rõ những khó khăn và quyết tâm của vua Lê Lợi. Ông không thể chấp nhận ý nghĩa của việc dân tộc trở thành nô lệ của quân Minh độc ác, và vì thế ông đã dũng cảm nổi dậy ở nơi hoang vu, chờ đợi ngày gian nan để khởi nghĩa. Vua Lê Lợi nuôi trong lòng một tinh thần căm thù, đau đớn đến độ nghẹn ngào, chỉ để đánh bại quân Minh. Trong khi quân Minh còn mạnh mẽ, ông đã quyết định khởi nghĩa mặc cho không có sự hỗ trợ từ bên ngoài.

“Lại càng khó khăn vì:

Tài năng như ngôi sao buổi sớm,

Con người giống như lá thu rơi,”

So sánh này cho thấy tình hình khó khăn của đất nước. Khó khăn chồng chất lên nhau, và không có ai có thể giúp đỡ vua trong những thời điểm như vậy. Tuy nhiên, tinh thần cứu nước luôn tỏa sáng, vua Lê Lợi luôn nhìn về phía Đông hy vọng giành lại tự do cho dân tộc. Mặc dù người tài hiếm có, nhưng vua Lê Lợi vẫn phải tự mình đối mặt với mọi khó khăn, một phần vì lòng yêu nước, một phần vì lo lắng cho quốc gia. Dù có lúc binh lính thiếu thốn, nhưng với tinh thần đoàn kết, ý chí mạnh mẽ, vua Lê Lợi sử dụng chiến thuật thông minh để đối phó với quân Minh.

Và kết quả đã chứng minh rằng bằng cách vượt qua mọi khó khăn và với quyết tâm cũng như chiến thuật thao binh tuyệt vời, vua Lê Lợi đã dẫn dắt dân tộc đến chiến thắng và đuổi quân Minh ra khỏi lãnh thổ:

“Hoàn toàn bằng:

Chính nghĩa để đánh bại ác độc,

Thể hiện lòng nhân từ để chống lại sự hung ác.

Trận Bồ Đằng vang dội, mặt trời và mặt trăng chớp lóa,

Khu rừng Trà Lân bén chặt, tro bay.

……..

Dòng sông Lãnh Câu, máu chảy thành sông, nước sông đỏ ròng, tiếng khóc tràn ngập.

Thành Đan Xá, biến thành đống đổ nát, cỏ nội bao phủ bởi máu đen.

Quân ta giải thoát hai miền, kẻ thù đổ tan tành không kịp.”

Bằng cách liệt kê chi tiết các trận đánh, nhà văn tài năng đã tái hiện lại quá trình chiến đấu một cách sinh động. Các cái tên như Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An, Phương Chính, Tuyên Đức, Liễu thăng…trở thành những điển hình cho sự hèn nhát và ngu ngốc. Họ đã nhận lấy hậu quả của sự tham lam và bạo ngược. Bằng cách sử dụng thời gian như “ngày mười tám” và “ngày hai mươi”, tác giả đã mô tả chi tiết hơn về quá trình vua Lê Lợi và quân dân Việt Nam giành chiến thắng từng bước. Họ lấy lòng nhân từ để đánh bại sự hung ác, và kết quả là chính nghĩa đã chiến thắng. Đồng thời, chúng ta cũng tự hào về vua Lê Lợi – một người vĩ đại đã lãnh đạo dân tộc đánh đuổi quân Minh ra khỏi lãnh thổ. Đặc biệt, không thể không nhắc đến tài năng và công lao của Nguyễn Trãi khi viết nên tác phẩm văn xuất sắc này.

Mẫu 3

Lời giải chi tiết:

Nguyễn Trãi, danh nhân văn học Việt Nam, đã để lại cho thế hệ sau một kiệt tác mang tên Bình Ngô Đại Cáo, là một bản hùng ca thiên cổ về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn:

“Chúng ta ở đây:

Núi Lam Sơn nổi dậy

Chốn hoang dã chúng ta nương tựa

Ngẫm về thù lớn, chúng ta không chịu sống chung

Căm ghét kẻ thù, thề không chịu chung sống

Đau lòng nhức óc, mười mấy năm dày công

Không cần nói đến việc ăn, suy nghĩ chỉ về chiến lược

Quên việc ăn uống vì giận dữ, chỉ suy nghĩ về kế hoạch chiến đấu”

Nguyễn Trãi khai mạc đoạn thơ ba với một tôn chỉ rõ ràng, hùng hồn, thể hiện tâm trạng của Lê Lợi, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa. Là một tướng quân và là một nhà quốc sĩ, ông hiểu rõ nhất sự căm thù đối với kẻ thù, như đã khẳng định rằng căm thù kẻ thù thề không chịu sống chung. Tuy nhiên, nếu chỉ giữ trong lòng lửa hận, sẽ dẫn đến mù quáng và hỗn loạn. Vì thế, ông không chỉ mang trong lòng căm thù, mà còn chứa đựng những suy tư, lo âu về chiến lược và khó khăn phía trước. Dù khởi đầu kháng chiến gặp nhiều khó khăn, nhưng nhờ tinh thần kiên trì, quyết tâm của những người lính Lam Sơn, chiến thắng đã đến.

“Gươm mài đá, đá núi cũng mòn

Voi uống nước, nước sông cũng cạn

Đánh một trận, kẻ thù tan tác

Đánh hai trận, kẻ thù hoàn toàn tan tác”

Bằng những hình ảnh thiên nhiên, Nguyễn Trãi mô tả chiến công vĩ đại và tinh thần quật cường của quân Lam Sơn. Hình ảnh gươm mài đá, đá núi cũng mòn, và voi uống nước, nước sông cũng cạn, thể hiện sự bền bỉ, kiên trì của những người lính. Những cụm từ mạnh mẽ như “kẻ thù tan tác” thể hiện sức mạnh và quyết tâm của quân Lam Sơn, khiến kẻ thù phải chấp nhận thất bại.

“Bị chúng ta chặn ở Lê Hoa, quân Vân Nam sợ hãi và bỏ chạy

Nghe tin Thăng thua ở Cần Trạm, quân Mộc Thạnh chạy đi để thoát thân

Suối Lãnh Câu, máu chảy thành sông, nước sông đỏ bởi máu, tiếng khóc thảm thiết

Thành Đan Xá, biến thành đống đổ nát, cỏ nội phủ bởi máu đen

Giải thoát hai đất nước, kẻ thù tan tành không còn kịp

Quân giặc tại các thành gặp khó khăn, cởi giáp và đầu hàng

Quân giặc bị bắt, như hổ đói vẫy đuôi xin được tha mạng

Thần bảo không giết, chúng ta mở lòng hiếu sinh

Mã Kỳ, Phương Chính, cấp cho năm trăm chiếc thuyền, ra khỏi biển vẫn vang danh

Vương Thông, Mã Anh, cấp cho vài nghìn con ngựa, về đến nước vẫn run rẩy”

Nguyễn Trãi kết thúc đoạn thơ ba bằng một lời khen ngợi về những chiến công vẻ vang của quân Lam Sơn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh. Những chiến công này là hình ảnh vĩ đại, góp phần lưu danh sử sách nghìn năm, là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Mở đầu cho chuỗi chiến công hào hùng của quân Lam Sơn là chiến thắng Bồ Đằng, Trà Lân, và những trận đánh tiếp theo, khẳng định tinh thần quyết liệt và sự kiên cường của người Việt.

“Từ đây, chúng ta vững bền

Đất nước từ đây đổi mới

…

Tất cả đều đồng lòng”

Với văn phong hùng hồn và lập luận sắc bén, Nguyễn Trãi đã biến Bình Ngô Đại Cáo thành một tuyên ngôn độc lập lịch sử, là biểu tượng của sự kiêng nhẫn, quyết tâm và lòng yêu nước của dân tộc Việt Nam.