Buzz
Bài viết
Cảm hứng về đất nước, về phẩm chất đáng tự hào của nó là một nguồn cảm hứng quen thuộc của thơ ca hiện đại từ 1945 đến 1975. Sau Cách mạng tháng Tám, dân tộc, tổ quốc đã phát triển mạnh mẽ, chính là nền tảng thẩm mỹ cho những cảm xúc quý giá về con người Việt Nam, đất nước Việt Nam. Nguyễn Khoa Điềm, một nhà thơ trẻ, lớn lên trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước, đã đóng góp tiếng nói của mình để tôn vinh sức mạnh ấy. Với 9 câu thơ mở đầu trong bài thơ 'Đất nước' - trích trường ca 'Mặt đường khát vọng', Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện cảm nhận mới về đất nước.
Điểm đặc biệt của Nguyễn Khoa Điềm là ông đề cập đến một đề tài rộng lớn nhưng lại được biểu đạt cụ thể, gần gũi. Ông sử dụng rất nhiều hình ảnh cụ thể, gần gũi nhưng mang tính toàn diện, sâu sắc để diễn đạt về sự tồn tại của đất nước. Ông nối kết những hình ảnh này thành một khối không thể tách rời, khẳng định sự tồn tại của đất nước như một phần không thể thiếu của bản sắc dân tộc. Hãy cùng lắng nghe suy tư của nhà thơ.
Khi ta trưởng thành, Đất Nước đã có mặt
Đất Nước hiện diện trong những câu chuyện 'ngày xưa kia...' mẹ thường kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu mà bà ăn bây giờ
Đất Nước lớn lên khi dân ta biết trồng tre và đánh giặc
Cha mẹ thân yêu nhau bằng gừng cay và muối mặn
Cột cầu, cột đình đã đặt tên
Lúa mì phải trải qua nắng, sương, xay, giã, lọc, sàng
Đất nước đã có từ ngày ấy...
Trong việc đọc đoạn thơ này, không thể không nhận ra những hình ảnh sống động, sâu sắc của tác giả về sự hiện diện của đất nước. Mỗi hình ảnh đều thể hiện một khía cạnh của đất nước, khẳng định vẻ đẹp riêng biệt của nó. 'Ngày xưa kia' là một bắt đầu của những câu chuyện huyền thoại; hình ảnh của người bà - tượng trưng cho sự tồn tại lâu dài của đất nước này từ những thời kỳ xa xưa, từ những thời kỳ 'Cầm gươm đi giữ nước – Nghìn năm đợi chờ đất Thăng Long', thời kỳ Nam quốc sơn hà. Từ đó, đất nước trưởng thành với những truyền thống, phẩm chất của dân tộc, sẵn sàng hy sinh cho Tổ quốc trong những lúc khó khăn. Sự gần gũi, thân thuộc khi nói về sự hiện diện của đất nước, vừa dễ thương nhưng cũng vừa đầy ý nghĩa ở miếng trầu mà bà ăn ngày nay. Từ những hình ảnh này, tác giả đã tạo ra một tấm bức chân thực về phong tục, văn hóa, và bản sắc quê hương:
Tóc mẹ bày sau đầu
Cha mẹ yêu nhau bằng gừng cay muối mặn
Ở đó, có những bàn tay, những trái tim, những con người chăm chỉ, yêu thương, đổ mồ hôi, nước mắt của một dân tộc đang dần đứng dậy khẳng định bản thân.
Hạt gạo phải trải qua một nắng hai sương xay, giã, dần, sàng
Đất nước có từ ngày đó...
Trong đoạn thơ này, việc sử dụng từ ngữ tạo ra một tình cảm máu thịt trong cộng đồng người Việt. Điều này thể hiện sự gắn bó, đoàn kết, và chung một dòng máu của dân tộc. Từ như 'mẹ', 'cha', 'bà' làm cho mọi thứ trở nên ngọt ngào, và giữ gìn bản sắc Việt Nam. Chúng tạo ra một hương vị, một sức lôi cuốn về Đất Nước, con người Việt Nam, giàu truyền thống, giàu tình nghĩa, và giữ gìn đạo đức. Trong phần tiếp theo, tác giả suy ngẫm, suy tư về những yếu tố tạo nên đất nước, dẫn người đọc đến những khái niệm rõ ràng và phổ biến về đất nước.
Có thể nói rằng, sức mạnh của đoạn thơ đến từ việc sử dụng nhiều hình ảnh phong phú và đa dạng. Tất cả được diễn tả một cách tự nhiên, không làm ồn ào, tạo nên hiệu quả thẩm mỹ. Điều đáng chú ý là từ những hình ảnh đó, với tư duy sâu sắc của một trí thức trẻ, thơ có thể kích thích trí tưởng tượng và tạo ra những liên tưởng lớn hơn. Chúng có thể tóm tắt một cách đầy đủ về tầm vóc và vị thế của một Đất Nước, mang lại sự tự hào về lịch sử, văn hóa và tương lai. Đó là một bức tranh toàn diện về quá khứ, hiện tại và tương lai. Một vẻ đẹp, như Tố Hữu đã viết:
Ta nhìn ra bốn phương
Nhìn ngược về quá khứ, nhìn về tương lai
Nhìn về Bắc, nhìn về Nam, nhìn cả trái đất.
Vậy là Đất Nước đã tồn tại từ khi mẹ kể chuyện cổ tích, từ khi dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết trồng lúa, khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống yêu thương, trung hiếu. Lịch sử của Đất Nước rất đơn giản, gần gũi nhưng cũng vô cùng linh thiêng. Đoạn trích Đất Nước từ trường ca Mặt đường khát vọng thực sự là một khúc ca sử thi, hoành tráng và đầy chất thơ về quê hương, đất nước và con người Việt Nam.
