Buzz
1. Giới thiệu
Nguyễn Minh Châu từng bày tỏ trong 'Ngồi buồn viết mà chơi': 'Nhà văn tồn tại trên đời có lẽ là để làm công việc như kẻ nâng đỡ cho những người đang lâm vào cảnh ngặt nghèo, bị số phận hay cái ác đẩy đến đường cùng, những con người bị bỏ rơi và chịu đựng đau khổ, hoàn toàn mất niềm tin vào nhân loại và cuộc sống, để đứng lên bênh vực cho những người không có ai bảo vệ.' Qua đoạn kết của 'Chiếc thuyền ngoài xa', đặc biệt là hình ảnh bức ảnh, Nguyễn Minh Châu đã thể hiện rõ tấm lòng nhân ái sâu sắc đối với những số phận trong cuộc sống thường ngày.
2. Phân tích chính
2.1. Tác giả và tác phẩm
'Nguyễn Minh Châu không chỉ nối tiếp thành công các bậc thầy văn xuôi Việt Nam mà còn mở đường rực rỡ cho các cây bút trẻ sau này' (Nguyễn Khải). Ông xuất thân từ vùng đất học Nghệ An, sớm gắn bó với văn chương và là một 'nhà văn khoác áo lính' tiêu biểu của giai đoạn chống Pháp và chống Mỹ sau giải phóng. Với sự nhạy bén trong sáng tác, ông luôn hướng đến việc khám phá và làm sáng tỏ tâm hồn con người, từ đó tôn vinh họ qua những tác phẩm của mình. Các tác phẩm nổi tiếng của ông như 'Dấu chân người lính' và 'Mảnh trăng cuối rừng' đều thể hiện khát vọng tìm kiếm 'hạt ngọc ẩn dấu trong sâu thẳm tâm hồn con người'. Truyện ngắn 'Chiếc thuyền ngoài xa', xuất bản năm 1983, là một bước tiến quan trọng trong hành trình khai thác chiều sâu của cuộc sống con người trong văn học của Nguyễn Minh Châu.
2.2. Phân tích đoạn kết của 'Chiếc thuyền ngoài xa'
'Văn học phản ánh mọi sắc thái của cuộc sống' (Nhà phê bình Hoài Thanh). Cuộc đời thường phức tạp và chứa đựng nhiều nghịch lý, với những mâu thuẫn không ngừng, 'trong con người luôn hiện diện cả tốt lẫn xấu, rồng phượng lẫn rắn rết, thiên thần và ác quỷ' (Bức tranh). Trong 'Chiếc thuyền ngoài xa', cuộc đời hiện lên rõ nét và để lại nhiều suy ngẫm cho người đọc. Nghệ thuật từ bức tranh chiếc thuyền ngoài xa cũng phản ánh sự trăn trở, chiêm nghiệm đó. Đặc biệt, bức ảnh cuối truyện gợi ra nhiều suy nghĩ về sự tổng hợp của cả một cuộc đời trong một khoảnh khắc.
Trong một chuyến công tác tại miền Trung, Phùng đã ghi lại một cảnh tượng tuyệt đẹp: 'Trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của danh họa cổ xưa. Mũi thuyền hiện lên mờ ảo trong làn sương trắng như sữa pha chút hồng của ánh mặt trời. Những bóng người lớn và trẻ con ngồi lặng lẽ như tượng trên chiếc mui thuyền, hướng về bờ.' Đây là một hình ảnh tuyệt mỹ và hoàn hảo, mang đậm giá trị nghệ thuật, được cảm nhận từ một đôi mắt tinh tế và trái tim yêu nghệ thuật.
Dù bức tranh chiếc thuyền ngoài xa có vẻ đẹp hoàn hảo, nhưng phía sau nó lại là một nghịch lý đau lòng. Câu chuyện hé lộ hình ảnh một gia đình hàng chài nghèo khó, đầy khổ sở và bạo lực gia đình. Bức ảnh không chỉ thể hiện mối liên hệ giữa nghệ thuật và hiện thực mà còn cho thấy trái tim nhà văn đang đau đáu trước sự tha hóa của con người. Khoảnh khắc 'trong ngần của tâm hồn' tương phản mạnh mẽ với sự tàn bạo của cuộc sống.
Chi tiết này gợi mở một tình huống tự nhận thức sâu sắc về nhân vật Phùng. Anh không chỉ dừng lại ở việc tìm kiếm mà còn khai thác sâu hơn vào bức ảnh của mình, dù nghệ thuật đó có vẻ hoàn hảo. Trách nhiệm và lương tâm của một nghệ sĩ chân chính đòi hỏi sự trăn trở như vậy. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng, cũng như tác giả Nguyễn Minh Châu, không thể miêu tả cuộc sống một cách hời hợt; nếu không, nghệ thuật chỉ còn là những chữ khô cứng trên giấy.
Chi tiết bức ảnh không phải là yếu tố mới mẻ chỉ xuất hiện vào cuối câu chuyện, và việc Nguyễn Minh Châu kết thúc truyện bằng chi tiết này không phải là sự ngẫu nhiên. Phùng đã chụp bức ảnh thuyền và biển với toàn bộ đam mê và trách nhiệm của mình. Nhưng chính bức ảnh ấy lại mở ra những ưu tư và nhận thức mới.
Tác phẩm kết thúc với cảm xúc của người nghệ sĩ đối diện tác phẩm của mình, khẳng định giá trị bền vững của nghệ thuật chân chính. Chỉ những nghệ sĩ dám sáng tạo, dấn thân và trung thực mới có thể đặt cuộc sống lên trên nghệ thuật. Chi tiết bức ảnh cho thấy điều đó, và Nguyễn Minh Châu xứng đáng là một nghệ sĩ chân chính, người đã đóng góp vào nền văn học nước nhà, luôn hướng về cuộc sống và con người với sự tôn vinh và cảm thông.
Nguyễn Minh Châu không chỉ dừng lại ở bức ảnh cuối của câu chuyện mà còn gây ấn tượng với cái nhìn sâu sắc vào tấm ảnh của Phùng, dù là ảnh đen trắng, vẫn có thể thấy 'màu hồng hồng của ánh sương mai'. Tác giả dường như muốn nhấn mạnh rằng, dù cuộc đời chỉ hiện ra với hai màu đen trắng, nó không hoàn toàn xám xịt. Khi nhìn sâu vào, vẫn có thể tìm thấy những 'điểm hồng' bị che khuất bởi những khó khăn. Chính những phẩm chất đáng quý của người phụ nữ hàng chài, mặc dù tưởng chừng không đáng chú ý, đã khiến Phùng phải suy ngẫm và thay đổi quan niệm về cuộc sống.
Kết thúc với hình ảnh bức ảnh, Nguyễn Minh Châu có phải muốn nhấn mạnh rằng chiếc thuyền ngoài xa đại diện cho vẻ đẹp của ước mơ và lý tưởng mà nghệ sĩ luôn theo đuổi? Tuy nhiên, để thể hiện trọn vẹn điều đó, người nghệ sĩ cần có một tấm lòng chân thành và cảm thông. Sự dằn vặt và khát khao chưa thể hiện hết ý tưởng chính là phần máu thịt của cuộc sống mà nghệ sĩ cần. Vẻ đẹp chân - thiện - mỹ luôn gắn liền với đạo đức, như Dostoevsky đã nói: 'Cái đẹp cứu vớt cho nhân loại'.
3. Kết luận
Theo quan niệm 'Nhà văn không được phép nhìn sự vật một cách hời hợt, và cần phải khai thác bản chất con người qua các tầng lớp lịch sử', Nguyễn Minh Châu đã chỉ đạo ngòi bút của mình không chỉ khám phá diện mạo bên ngoài mà còn sâu vào bản chất bên trong của con người. Đoạn kết của câu chuyện với hình ảnh bức ảnh là minh chứng rõ ràng cho quan điểm này. Vì lẽ đó, nó vượt qua thời gian và sự suy tàn, vẫn sống mãi trong lòng người đọc.
Đây là bài viết của Mytour về đoạn kết trong tác phẩm 'Chiếc thuyền ngoài xa' của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích cho bạn đọc. Xin chân thành cảm ơn!
