Phân tích sự biến đổi tâm trạng của nhân vật Chí Phèo từ khi gặp Thị Nở vào buổi sáng đến khi kết thúc cuộc đời để thấy rõ bi kịch của nhân vật này

I. BÀI GIỚI THIỆU

- Chí Phèo là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của Nam Cao, đồng thời cũng là một tác phẩm tiêu biểu của văn học hiện thực phê phán Việt Nam thời kỳ 1930 - 1945. Tác phẩm đã thành công trong việc phác thảo tâm lý của nhiều nhân vật, đặc biệt là diễn biến tâm lý của Chí Phèo (từ sau khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời).

- Diễn biến trong tâm lý của nhân vật Chí Phèo ở đoạn này khá phức tạp nhưng có tính logic, tuân thủ quy luật tâm lý. Đây là một quá trình tự nhận thức để hy vọng, tuyệt vọng và trả thù.

II. PHÂN TÍCH

- Sự diễn biến có thể tóm gọn như sau: từ việc tỉnh giấc trong những cảm xúc thường ngày của con người (cảm giác buồn bã kết hợp với những rung cảm sâu xa), đến nỗi lo sợ cô đơn, mong muốn trở lại với một xã hội bình đẳng, thân thiện với mọi người. Mong muốn đó trở nên càng cao khi Chí Phèo nhận ra sự quan tâm chân thành của Thị Nở và cảm nhận được niềm vui của hạnh phúc và tình yêu qua việc nhận cháo hành. Nhưng sau đó, khi Thị Nở từ chối một cách phũ phàng, Chí Phèo mới thực sự nhận ra số phận đau đớn và bi kịch của mình. Sự đau đớn càng khiến hắn trở nên nổi giận và mong trả thù.

- Hành động của Chí Phèo giết Bá Kiến rồi tự sát có thể được giải thích là sự giải tỏa sức ép tinh thần, sự trả thù của một người đã bị xã hội cấm đoán (bị từ chối quyền làm người) đẩy vào tình cảnh cùng cực. Ban đầu, Chí Phèo có thể đã hành động dưới sự thúc đẩy của bản năng hoặc tiếng gọi từ tiềm thức. Nhưng sau đó, khi đối mặt với Bá Kiến, hắn đã làm điều đó trong trạng thái hoàn toàn tỉnh táo: nhận biết rõ ai đã đẩy mình vào cảnh nguy bi kia (kể cả người cuối cùng ở làng Vũ Đại có thể sống hòa thuận với Chí Phèo nhưng cũng từ chối hắn, làm cho tình thế trở nên cực kỳ tuyệt vọng). Điều này chính là tình cảnh của sự tuyệt vọng cùng cực. Chí Phèo đã hành động vừa u tối và vừa tỉnh táo.

- Một mặt, sự từ chối của Thị Nở đã đưa Chí Phèo trở lại thực tại và nhận ra kẻ thù của mình chủ yếu vẫn là Bá Kiến. Trong truyện, Nam Cao đã kể về Chí Phèo ba lần đến nhà Bá Kiến và mỗi lần đều mang theo hung khí (một chiếc vỏ chai hoặc một cái dao). Điều này cho thấy mâu thuẫn giữa Chí Phèo và Bá Kiến không thể hòa giải, và sẽ cuối cùng dẫn đến bi kịch.

III. KẾT LUẬN

   Sự mô tả thành công diễn biến tâm lý của nhân vật Chí Phèo trong đoạn này của tác phẩm như đã phân tích, vừa thể hiện sự sắc sảo hiện thực của Nam Cao, vừa toát lên tinh thần nhân đạo sâu sắc và cảm động của tác giả.