Nguyễn Dữ, một học trò giỏi của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Sau khi thành công trong học vấn, ông thi đỗ vào các vị trí quan trọng. Tuy nhiên, sau một thời gian, ông cảm thấy chán nản với tình trạng hỗn loạn trong triều đình và quyết định rời bỏ để chăm sóc mẹ già. Trong thời gian sống yên bình, ông sáng tác tác phẩm văn xuôi mang tên “Truyền kỳ mạn lục”, nổi tiếng là một trong những tác phẩm đầu tiên của văn học cổ Việt Nam. Tác phẩm này gồm những câu chuyện độc đáo, tinh tế, thường ca ngợi những phẩm chất cao đẹp của phụ nữ Việt Nam theo quan niệm đạo đức phong kiến. Trong số các câu chuyện, “Chuyện người con gái Nam Xương” nổi bật như một minh chứng điển hình.
Câu chuyện kể về Vũ Thị Thiết, một phụ nữ hiếu thảo, nghe lời cha mẹ, đồng ý kết hôn với Trương Sinh, một người đàn ông chưa có nhiều học vấn. Khi đất nước đối mặt với cuộc chiến tranh, Trương Sinh phải đi ra chiến trận. Chỉ sau một tuần, Vũ Nương đã sinh con trai đầu lòng. Mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn khi mẹ chồng qua đời, cô vẫn tự mình chăm sóc và nuôi dạy con trẻ, cũng như đảm nhận các công việc nặng nhọc trong nông trại. Khi Trương Sinh trở về, nghe lời con trai và nghi ngờ lòng trung thành của vợ, cuộc sống gia đình gặp nhiều biến cố. Mặc dù Vũ Nương không thể làm sáng tỏ mình, nhưng cô đã chịu đựng và hy sinh cho gia đình. May mắn, nhờ sự giúp đỡ của hoàng hậu ở động Rùa và sự thông cảm của hàng xóm Phan Lang, cuộc sống của họ được giải quyết một cách hạnh phúc.
Tương tự như những câu chuyện cổ truyền, những tác phẩm văn học Trung Quốc cũng có ảnh hưởng lớn đối với xã hội phong kiến (thế kỷ XVI). “Thiếu phụ Nam Xương” không chỉ mô tả các nhân vật và hoàn cảnh sống mà còn truyền đạt thông điệp về lòng trung thành và sự dung dưỡng, mà thông qua đó, người ta thấy rõ trong mỗi câu chuyện. Vũ Nương, mặc dù nghèo, nhưng luôn giữ phong cách đạo đức gia đình. Trong khi đó, Trương Sinh, dù giàu có, nhưng thiếu văn hóa. Câu chuyện cũng giới thiệu một loạt các nhân vật khác nhau, từ mẹ chồng đến hàng xóm Phan Lang, hoàng hậu ở động Rùa Linh Phi... Tất cả đều cho thấy rằng, dù trong hoàn cảnh nào, phẩm chất của con người vẫn được giữ nguyên, không thay đổi.
“Người con gái Nam Xương” không chỉ giới thiệu các nhân vật tốt và xấu, mà còn truyền đạt thông điệp qua họ. Vũ Nương, với sự hiếu thảo và lòng nhân từ, là một ví dụ điển hình. Cô không chỉ chăm sóc mẹ chồng và con cái mà còn kiên nhẫn đối diện với sự nghi ngờ của chồng mình. Thậm chí, khi gặp Phan Lang, người hàng xóm tốt bụng, cô vẫn không quên đến chồng mình. Mối quan hệ giữa hoàng hậu Linh Phi và Phan Lang cũng là một minh chứng cho lòng trung thành và nhân từ. Những chi tiết này không chỉ làm cho câu chuyện thêm phong phú mà còn truyền đạt những giá trị về đạo đức và lòng nhân ái.
Một điểm đặc biệt của câu chuyện là sự phân minh trong mối quan hệ. Vũ Nương là một phụ nữ thông minh, có khả năng phân tích và hiểu biết về con người. Khi cô cảm thấy không còn hy vọng vào lòng trung thành của chồng, cô đã quyết định tự vẫn. Cái chết của cô đã làm cho Trương Sinh nhận ra giá trị của tình yêu và lòng trung thành mà cô đã dành cho anh. Tương tự, hoàng hậu Linh Phi đã thể hiện lòng biết ơn đối với Phan Lang khi anh giúp đỡ cô. Những chi tiết này làm cho câu chuyện thêm phong phú và có ý nghĩa sâu sắc hơn.
Tóm lại, dù có những hạn chế nhất định, “Người con gái Nam Xương” vẫn là một tác phẩm văn học có giá trị về mặt đạo đức, lịch sử và nghệ thuật. Câu chuyện không chỉ là một bài học về đạo đức mà còn là một cái nhìn sâu sắc vào vai trò của phụ nữ trong xã hội cổ điển và hiện đại.
Nguyễn Hữu Quang