Phân tích tác phẩm ngắn Đôi mắt của Nam Cao

Đề bài: Phân tích chi tiết truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao

Phân tích tác phẩm ngắn Đôi mắt của Nam Cao

I. Bố cục Phân tích truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao

1. Khởi đầu

- Giới thiệu về tác giả và tác phẩm:

2. Nội dung chính

a. Tư duy, tình huống truyện:
- Tên gọi 'Đôi mắt' đã khéo léo vạch ra tư duy và chủ đề cốt lõi trong câu chuyện: Cách mỗi người nhìn nhận cuộc sống qua đôi mắt, nhưng không chỉ dừng lại ở việc quan sát mà còn ẩn chứa tư tưởng, triết lý sống.

- Sự kiện trong truyện:
+ Mô tả cuộc thăm văn sĩ Hoàng của văn sĩ Độ, người trước đây đã từng 'đá' anh và nhiều người khác vô lý.
+ Tập trung vào cuộc trò chuyện giữa Độ và Hoàng, nơi mà những quan điểm trái ngược hoàn toàn được tiếp tục khám phá. Điều này làm nổi bật tính cách và suy nghĩ của từng nhân vật.

b. Nhân vật Hoàng:
- Sống trong sự phong lưu, giàu có, yêu thích đọc tiểu thuyết dài, thích nuôi chó, nhưng không sản xuất ra bất kỳ tác phẩm văn học nào đáng kể.
- Thường bị người ta ghét, đặc biệt là những người có tài năng hơn anh. Điều này khiến anh trở nên đố kỵ và thái độ không đáng một nhà văn.
- Dù tự xưng là người theo đuổi kháng chiến, nhưng thực tế, anh chỉ là một kẻ trốn tránh và sống thoải mái tại một làng nghèo vùng quê, xa lánh khỏi trách nhiệm với cách mạng.

- Thái độ của Hoàng đối với nhân dân quê:
+ Hoàng chỉ nhìn thấy mặt tối của họ, coi thường họ và cho rằng họ chỉ biết kiếm sống, không biết thưởng thức cuộc sống, và coi thường họ là những người ít học, ít hiểu biết, và ích kỷ.
+ Anh ta khinh miệt, khinh thường những người dân quê, không bao giờ tìm hiểu, không bao giờ hòa nhập vào cuộc sống của họ, mà chỉ sống trong thế giới tao nhã của mình với vợ con, và quay về với những người đã hết thời nhưng vẫn giữ vững học thức.
+ Hoàng ích kỷ, thiếu lòng nhân ái, chỉ biết nhìn nhận mọi thứ theo một cách một chiều, không muốn đoàn kết với những người anh cho là ít học, ít thông thạo, và vì thế anh ta từ chối tham gia vào cách mạng. Trở thành một người lạnh lùng và vô cảm với cách mạng.
- Hoàng tôn sùng và sùng bái quá mức một cá nhân, chỉ tin tưởng vào sức mạnh cá nhân của cụ Hồ, bỏ qua sức mạnh của quần chúng, sức mạnh đoàn kết dân tộc trong cuộc chiến đấu cho độc lập của đất nước.

c. Nhân vật Độ:
- Hiền lành và điềm đạm, trong cuộc trò chuyện với Hoàng, anh ta thường chỉ ngồi im lặng, mỉm cười, anh ta ít khi phản đối, là một người bao dung, thông thái và có cái nhìn toàn diện.
- Mặc dù ít nói, nhưng tư tưởng của Độ được tác giả muốn truyền đạt rõ ràng: 'Nghe họ nói về 'sức mạnh của quần chúng'... như họ luôn làm'.
=> Nếu chúng ta chỉ đứng nhìn từ xa mà không dấn thân, không đi sâu vào cuộc sống, không cùng chiến đấu, không hiểu biết về những người dân chân chất và thực thà, chúng ta sẽ không bao giờ phát hiện ra những điều tốt đẹp ẩn giấu bên trong những con người giản dị, ít nói đó.
- Phản ánh niềm tin của người trí thức vào cách mạng, ánh sáng tích cực của họ đối với quần chúng, những người hầu như không có học vấn, nhưng có tinh thần đấu tranh mạnh mẽ, lòng yêu nước đang chảy trong máu, mà không một thế lực nào có thể chống lại.
=> Tuyên bố về 'nguồn cảm hứng mới cho văn nghệ', khích lệ những người làm nghệ thuật phải thấu hiểu sâu sắc, lượm lặt trong cuộc sống của con người, tìm ra những viên ngọc giấu kín, như là trái tim cống hiến, đam mê với cách mạng. Và tránh xa sự ích kỷ, phân biệt, khinh thường chỉ vì họ không giống chúng ta, chỉ vì họ được coi là những kẻ ít học, ít tri thức.

3. Tổng kết

Tóm lại cảm nhận.

II. Bài văn mẫu Phân tích truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao

1. Bài văn mẫu số 1: 

Nam Cao, một danh tác gia của văn học Việt Nam, đã góp phần quan trọng vào di sản văn hóa dân tộc, đặc biệt trong văn học hiện thực thế kỷ XX, phản ánh sâu sắc mặt đen tối của xã hội và con người lúc đó. Sau cách mạng tháng Tám, Nam Cao dần chuyển hướng quan tâm đến các vấn đề mới trong xã hội, với một cách viết nhẹ nhàng, nhân văn hơn. Trong số những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, 'Đôi mắt' là một thành công vang dội, với thông điệp về cách nhìn nhận cuộc sống qua đôi mắt của mỗi con người.

Với tiêu đề 'Đôi mắt', Nam Cao đã tinh tế thể hiện tư tưởng về cách nhìn nhận cuộc sống thông qua đôi mắt, biểu tượng cho tư duy và cách sống của mỗi người. Từ đó, tác giả mô tả sự lựa chọn giữa mở rộng tầm nhìn, lòng nhân ái và sự hẹp hòi, định kiến của con người. Hoàng và Độ, hai nhân vật chính, là hai biểu tượng cho hai cách nhìn khác nhau về cuộc đời.

Tình huống trong truyện đơn giản nhưng lôi cuốn, Nam Cao diễn đạt bằng một giọng văn mềm mại, gần gũi hơn, khiến ông trở thành văn sĩ Độ trong tác phẩm, thân thiện kể về chuyến thăm nhà văn Hoàng. Mặc dù trước đây Hoàng từng 'đá' Độ và nhiều người khác vì ghen ghét, nhưng Độ vẫn quyết định tìm đến chơi với Hoàng từ xa. Trong bối cảnh Hoàng liên tục than phiền và chê trách làng quê cùng những người nông dân ít chữ làm cách mạng, Độ dần nhận ra khó khăn khi muốn thay đổi suy nghĩ của một người cố chấp. Anh từ bỏ ý định khuyên giải và học được nhiều bài học từ những trải nghiệm đó.

Với nhân vật văn sĩ Hoàng, một người sống cuộc sống sung túc, thích đọc tiểu thuyết dài, nuôi chó, nhưng hiếm khi viết tác phẩm có giá trị. Anh không sống bằng văn chương mà bằng nghề buôn bán, được mệnh danh là 'một tay chợ đen tài tình'. Dù mang danh văn sĩ, nhưng anh thường bị mọi người ghét bỏ, dường như ai cũng ghét anh. Mặc dù không biết nguyên nhân, chỉ vì anh thường 'đá' người khác, đặc biệt là những người tài năng hơn anh. Trong cuộc kháng chiến, nhiều văn sĩ quyết tâm ủng hộ cách mạng và được tôn vinh, nhưng Hoàng chỉ biết chạy trốn và chê trách người khác. Anh thậm chí còn chửi mắng những người anh em cùng kháng chiến. Hoàng không chịu tham gia ủng hộ kháng chiến, trở thành kẻ lạnh lùng và thờ ơ. Anh cảm thấy cô đơn và ganh tỵ khi thấy người khác được khen ngợi. Hoàng sùng bái quá mức một cá nhân nhưng không biết trân trọng sức mạnh của quần chúng. Thực tế, nếu không có sự đoàn kết của nhân dân, cuộc kháng chiến không thể thành công. Tuy nhiên, Hoàng không hiểu được điều này và vẫn tiếp tục sống trong sự ích kỷ và ghen tức.

Đối với văn sĩ Độ, anh là một người hiền lành và điềm tĩnh, thường chỉ ngồi nghe và cười lấy lệ khi nói chuyện với Hoàng. Mặc dù là tri thức nghèo, Độ cũng theo kháng chiến và đã gặp nhiều khó khăn trước sự thiếu hiểu biết của Hoàng về những người làm cách mạng. Tuy có chút bực tức, nhưng sau đó Độ cũng hiểu và tha thứ cho Hoàng, vì anh ta biết rằng mỗi người có quan điểm riêng và không nên tranh luận vô ích.

Truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao không chỉ là tuyên ngôn về cách làm nghệ thuật trong thời đại mới, mà còn đưa ra triết lý giá trị về cách nhìn nhận vấn đề. Ta không thể hiểu sự việc bằng một cái nhìn chủ quan và vị kỷ, mà cần phải tìm hiểu sâu và có tư duy đa chiều. Câu chuyện này đã 'thức tỉnh' được rất nhiều người, không chỉ là giới văn nghệ sĩ mà cả xã hội.

Văn sĩ Hoàng sống cuộc sống sung túc và phong lưu, nhưng không chịu tham gia kháng chiến. Anh ta thậm chí còn chửi rủa và khinh miệt những người làm cách mạng. Tuy vậy, văn sĩ Độ vẫn hiểu và tha thứ cho Hoàng, bởi anh ta nhận ra sự đa dạng và tính chất riêng biệt của từng con người.

Nam Cao là một cây bút kiệt xuất của văn học Việt Nam, với lối viết sắc sảo và cái nhìn sâu sắc vào cuộc sống. Trong truyện ngắn “Đôi mắt”, ông đã thành công tái hiện hình ảnh của những người nông dân dưới áp bức xã hội, đồng thời đề cao giá trị nhân đạo và nhấn mạnh vào tầm quan trọng của việc nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau.

Nam Cao đã thông qua tiêu đề 'Đôi mắt' để mở ra một cách tiếp cận tinh tế đối với tư duy và chủ đề của tác phẩm. Mắt không chỉ là cơ quan quan trọng để quan sát thế giới mà còn là biểu tượng của cách nhìn nhận và triết lý sống của mỗi người. Điều này giúp tạo ra sự đa dạng và sâu sắc trong cái nhìn của mỗi người về cuộc sống và xã hội.

Trong truyện 'Đôi mắt', Nam Cao đã sử dụng tình huống cuộc đời để phản ánh sự đối lập trong tư tưởng và cách nhìn của hai nhân vật chính là Độ và Hoàng. Điều này làm nổi bật rõ hơn tính cách và suy nghĩ của từng người, đồng thời thể hiện sự đa chiều và phong phú trong xã hội.

Nhà văn Nam Cao đã khéo léo vẽ nên hai hình ảnh Độ và Hoàng - hai nhà văn có quan điểm và tư tưởng đối lập nhau. Thông qua việc phác họa những nhân vật này, ông đã truyền đạt được quan điểm của mình về xã hội và con người.

Nhân vật Hoàng trong truyện 'Đôi mắt' được tác giả xây dựng như một biểu tượng cho sự phiến diện và ích kỷ. Hành vi của Hoàng đầy miệt thị và khinh bỉ đối với người dân quê cũng như sự lạc quẻ trong tư tưởng làm nổi bật tính cách nhân vật. Như vậy, qua câu chuyện, người đọc thấy rõ sự hợm hĩnh và thiếu nhân ái trong con người Hoàng.

Đối lập với Hoàng là nhân vật Độ. Mặc dù không được mô tả nhiều về ngoại hình và tính cách, nhưng Độ vẫn để lại ấn tượng của một người hiền lành, điềm đạm, bao dung và có cái nhìn rộng lớn, bao quát. Anh ta đã tự thấu hiểu cuộc sống, đồng hành cùng những người nông dân 'ít chữ' đó, khám phá ra vẻ đẹp sâu thẳm bên trong vẻ ngoài thô sơ của họ. Tại Độ, chúng ta thấy niềm tin vào quần chúng, tin vào sức mạnh của tập thể. 'Đôi mắt' của Độ toát lên sự bao dung và lòng yêu thương, trái ngược hoàn toàn với sự miệt thị của Hoàng. Thái độ tích cực này thể hiện tư duy đúng đắn của một người tri thức trong Cách mạng. Nam Cao muốn khuyến khích những người làm nghệ thuật phải hiểu sâu hơn về cuộc sống của nhân dân, biết yêu thương và bao dung. Hãy tìm kiếm vẻ đẹp và phẩm chất trong những 'viên ngọc thô' ấy, để hướng dẫn họ theo con đường của Cách mạng. Đồng thời, những văn sĩ - những 'thư ký' của thời đại, cũng cần tránh xa thái độ ích kỷ, tự cao tự đại và khinh thường người khác.

Ngoài thành công về nội dung, truyện ngắn 'Đôi mắt' còn mang lại nhiều nét nghệ thuật đặc sắc. Ngòi bút sắc sảo, thâm trầm của Nam Cao đã tạo ra những mô tả đơn giản nhưng hiệu quả về nhân vật. Hoàng được mô tả qua ngoại hình, lời nói và thái độ, trong khi Độ ít nói hơn, nhưng suy nghĩ sâu sắc của anh ta cũng đủ để độc giả hiểu và nhận biết về anh. Ngôn ngữ chân thực, gần gũi của tác giả giúp độc giả dễ dàng tiếp cận tác phẩm.

Tổng kết lại, 'Đôi mắt' là một trong những tác phẩm nổi bật và ý nghĩa nhất trên thị trường văn học thời đó. Truyện không chỉ răn dạy về cách cư xử và thái độ phù hợp với cộng đồng mà còn tôn vinh vẻ đẹp và phẩm chất của người nông dân giản dị, chân chất. Tác phẩm này mang lại bài học đạo đức quý báu cho giới văn nghệ sĩ và các thế hệ sau này.

Sau khi tìm hiểu tổng quan về truyện ngắn 'Đôi mắt' với cả hai nhân vật đối lập là Hoàng và Độ, bạn có thể xem xét chi tiết về nhân vật Hoàng thông qua: Phân tích nhân vật Hoàng trong truyện 'Đôi mắt' của Nam Cao. Ngoài ra, bạn cũng có thể khám phá các tác phẩm khác của Nam Cao như: Phân tích truyện ngắn 'Lão Hạc', Phân tích truyện ngắn 'Chí Phèo'.