Phân tích truyện Bến quê của Nguyễn Minh Châu lồng ghép sâu sắc những tâm trạng, những cảm xúc sâu xa trong lòng người.

Truyện Bến quê truyền đạt một tâm trạng buồn và tình cảm khi chúng ta gặp một người bệnh nằm trên giường. Nhĩ, một người chồng, người cha, người hàng xóm, và người bạn, đã trải qua nhiều cơn bệnh và không thể di chuyển, thậm chí cần sự giúp đỡ để ngồi dậy; đôi khi anh ta phải vượt qua sức khỏe suy yếu của mình để có thể đứng dậy từ giường nằm, cảm giác như một phần của mình vừa bay ra xa một nửa hành tinh. Sau một thời gian dài nằm bệnh, cơ thể anh đã bị tổn thương nặng nề, với 'cảnh lưng đã bị thương nặng, da thịt khô cứng và trầy xước.'

Trong truyện Bến quê, chúng ta thấy cuộc sống của Nhĩ khi anh ta nằm trên giường bệnh, qua 4 cảnh: sự chăm sóc của Liên; việc Nhĩ gửi Tuấn sang bên kia sông; sự quan tâm của các cháu nhỏ (Huệ, Vân, Tam, Hùng...); và sự quan tâm của ông giáo Khuyến.

Câu chuyện Bến quê đơn giản nhưng chứa đựng một thông điệp triết lý sâu sắc. Thông qua nhân vật Nhĩ, một người bệnh sắp kết thúc cuộc đời, Nguyễn Minh Châu chia sẻ những suy tư về con người, cuộc sống và cách sống. Ông thức tỉnh, khích lệ mọi người hãy trân trọng và yêu quý những giá trị bình dị, gần gũi và quen thuộc của cuộc sống và quê hương.

Nhĩ là một người đã trải qua nhiều trải nghiệm và có địa vị xã hội, đã đi rất xa: 'Suốt cuộc đời, Nhĩ đã đi khắp mọi nơi trên thế giới'; 'anh đã bước chân mình trên mọi chân trời.' Chỉ cách đây 2 năm, anh còn đi công tác sang một quốc gia ở Mỹ Latinh. Anh đã được thưởng thức và trải nghiệm nhiều điều, từ những cảnh đẹp ở các thành phố sôi động đến những món ngon ở quê hương của mình, nhưng chỉ khi gặp phải những người thân quen và những tháng ngày ốm đau nằm trên giường bệnh gần cuối cuộc đời, anh mới thực sự hiểu rõ và cảm nhận sâu sắc.

Nhìn ra qua cửa sổ ngôi nhà, Nhĩ cảm thấy xúc động trước vẻ đẹp giản dị của quê nhà. Tại sao trước đây, anh không để ý và không cảm nhận được? Có phải vì cuộc sống quá bận rộn? Hay do sự vô tình? Qua miêu tả về thiên nhiên ở đầu truyện, Nguyễn Minh Châu muốn nhấn mạnh rằng chúng ta không nên quên mất và cần phải trân trọng những điều bình dị và thân thuộc của quê hương vì chúng là máu thịt và tâm hồn của mỗi người. Chúng ta phải biết tìm ra vẻ đẹp của quê hương để yêu thương và trân trọng.

     Sau một thời gian dài nằm bệnh, được sự chăm sóc của vợ con, trong lòng Nhĩ bùng cháy nhiều suy nghĩ, cảm xúc sâu sắc và tình cảm đậm đà. Nghe Liên nói: 'Anh hãy yên tâm, dù có vất vả và tốn kém bao nhiêu em và con cũng sẽ chăm sóc anh', Nhĩ lần đầu tiên chú ý đến áo mặc của Liên. Hình ảnh của người vợ tận tâm, hi sinh khiến Nhĩ cảm động, và cảm thấy hối tiếc về sự vô tình của mình: 'Cả đời anh chỉ làm em phải lo lắng... nhưng em vẫn im lặng'.

     Chưa bao giờ Nhĩ nghe thấy những tiếng thân thương, bình dị như vậy: tiếng vợ vỗ dọn dẹp và nhắc nhở con..., Liên pha thuốc và tiếng nước rót ra kèm theo mùi thuốc bắc bay vào nhà, 'tiếng bước chân rón rén quen thuộc' của người vợ hiền lành trên 'những bậc gỗ mòn lõm'. Đó là âm thanh của tình thương, âm thanh mà không phải lúc nào Nhĩ cũng nghe thấy, và cảm nhận được!

     Tuấn là đứa con trai thứ hai của Nhĩ và Liên. Suốt một năm qua, Tuấn đã ở xa nhà, đi học tại một thành phố ở phía nam và mới về đêm qua. Bố đang ốm nặng, Tuấn về thăm bố, thăm mẹ và thăm nhà? Nhìn con trai đứng bên giường bệnh, Nhĩ xúc động khi 'thấy rằng càng lớn thì con càng giống bố'. Nhĩ gửi con đi qua sông 'đi chơi một lúc rồi về', nhưng đối với Tuấn đó là 'hành động lạ' khi con đang mải mê đọc sách dịch. Con trai chưa hiểu được 'những khao khát cuối cùng' của đời bố, điều mà Nhĩ muốn nói. Nhĩ muốn con trai thay mặt mình đi dạo qua sông, để ngắm nhìn những cảnh vật quen thuộc, giản dị mà suốt cuộc đời bố đã quên mất.

     Ngắm qua cửa sổ, Nhĩ nhìn thấy hình ảnh đứa con đội mũ cói vành rộng, mặc chiếc áo sơ mi màu trứng gà, cầm sách bên nách 'đang tham gia vào một trận cờ thế trên vỉa hè'. Sự đam mê của con giống như sự đam mê của bố ngày xưa: 'Cả đời Nhĩ cũng đã từng chơi cờ thế trên nhiều vỉa hè, không bao giờ chán chường được'. Nhĩ suy nghĩ lo lắng: 'Không biết con trai Nhĩ có kịp không lên chuyến đò cuối cùng trong ngày'. Những trò chơi, những việc làm vô nghĩa sẽ làm mất đi thời gian, tâm trí và năng lượng... Những thứ đó, những việc làm đó sẽ làm cho tuổi trẻ của nhiều người trễ chuyến đò cuối cùng trong ngày, làm chậm bước, làm mất cơ hội cho một kỷ niệm trẻ trung. Bằng những kinh nghiệm của mình, Nhĩ nghĩ một cách buồn bã, con người trên đường đời thực sự khó tránh khỏi những khúc mắc hoặc những rắc rối, và liệu có cái gì đó hấp dẫn ở phía trước không? Ý nghĩ đó mang theo một triết lý nhân sinh sâu sắc về cuộc sống và mục tiêu. Những lời nói như: 'Thế lộ khó khăn' (Lý Bạch), 'mọi người đi mãi mà không thành con đường' (Lỗ Tấn), v.v... Con đường trong lòng Nhĩ là 'khó khăn', là 'khúc mắc', vì nhiều người bị lạc lối, mất phương hướng, thiếu thông minh, không kiên nhẫn, hoặc đơn giản là bị nản lòng. Tuổi trẻ và thời gian bị lãng phí. Tâm hồn trở nên cạn kiệt, sống thiếu lý tưởng, không có mục tiêu, tầm nhìn hạn hẹp, làm sao có thể thoát ra khỏi những khúc mắc, rắc rối và không bao giờ tìm thấy cái 'hấp dẫn' phía trước trên con đường đời.

     Ở quê ta, cuộc sống và cảnh vật xung quanh thật đẹp và đáng yêu, đó là 'sự giàu có cùng với mọi vẻ đẹp', thậm chí cả 'những chi tiết bình dân', nhưng chỉ qua trải nghiệm, qua sự sống hết mình mới có thể khám phá, mới có thể phát hiện, mới có thể tìm thấy. Và phải có một tấm lòng gắn bó, yêu thương.

     Có người thành công nhờ trí tuệ, thời cơ, và vận may. Có người sớm nhận ra sự lạc hướng, và sửa đổi, khắc phục. Có rất nhiều người, rất nhiều, đi suốt quãng đời mới nhận ra sự vòng vèo, sự chùng chình, sự lạc hướng, sự lạc đường của mình, nhưng thời gian đã trôi qua, đã xa rồi... Cuộc đời đầy bi kịch, và vì thế, một người như Nhĩ 'đã để lại dấu chân khắp mọi nẻo đường', cho đến khi anh nằm trên giường bệnh, trong những 'bí mật mới khám phá' anh cảm thấy 'như một niềm đam mê kết hợp với nỗi ân hận đau đớn' mà 'lời lẽ không thể nào diễn đạt hết'. Cuộc đời là một ẩn số, đường đời là một bài toán khó mà 'không thể nào diễn đạt hết'. Thế lộ nan, hành trình khó như thế. Vì thế, phải có kiên nhẫn, có ý chí, giàu lòng kiên nhẫn, sống với lý tưởng cao, mới có thể tránh được rủi ro, mới có thể thoát khỏi vòng vèo, chùng chình, thất bại.

     Cảm xúc, suy tư của Nhĩ về Liên thật sâu sắc, đầy tình cảm và lòng nhân ái. Từ một cô gái nông thôn 'mặc áo nâu chấm khăn nón quạ' rồi trở thành 'một người phụ nữ thành thị'. Thế nhưng 'tấm lòng của Liên vẫn giữ nguyên những đặc điểm chất phác và lòng hy sinh từ bao đời nay'. Nhĩ đã trải qua những ngày tháng 'phiêu bạt, tìm kiếm', thử thách nhiều mặt, nhưng Nhĩ 'đã tìm thấy nơi che chở là gia đình', là vợ con mình. Với Nhĩ, gia đình là nơi yên bình, nơi yêu thương, nơi hạnh phúc.

     Nhìn thấy những đứa trẻ (Huệ, Vân, Tam, Hùng) tươi tắn, ngoan ngoãn, khi Nhĩ gọi, chúng ùa lên, xum lại, nhẹ nhàng giúp Nhĩ di chuyển từ mép giường ra mép phản, lấy gối đặt sau lưng Nhĩ, khiến anh như trẻ lại 'cười toe toét với tất cả, thưởng thức sự vui vẻ được chăm sóc và chơi với'. Hạnh phúc ở đâu, hạnh phúc không phải là điều gì cao sang, mà thực sự là rất bình dị, rất nhỏ, có khi chỉ là một ánh mắt, một nụ cười trẻ thơ, một bàn tay nhỏ bé 'ngửi mùi dưa hấu',...

     Hình ảnh của ông cụ giáo Khuyến, mỗi lần đi qua luôn ghé vào thăm Nhĩ, là một hình ảnh tình thương ân nghĩa nuôi dưỡng tâm hồn. Một câu hỏi về sức khỏe, một lời an ủi, động viên ân cần: 'Hôm nay ông Nhĩ có vẻ khỏe ra nhỉ?'. Có gì có giá trị hơn, ấm áp hơn, tình thương hơn? Được sống trong tình yêu thương của người đồng loại mới thực sự hạnh phúc. Và đó là sắc màu của cuộc sống mỗi người, là 'bến đậu' của tâm hồn mỗi người.