Phân tích truyện ngắn 'Những ngôi sao xa xôi' của Lê Minh Khuê

Nội dung

I. Khởi đầu

- Giới thiệu về tác giả Lê Minh Khuê: một nhà văn thuộc thế hệ của cuộc kháng chiến chống Mỹ

- Giới thiệu về tác phẩm Những ngôi sao xa xôi: thành công trong việc mô tả hình ảnh đặc trưng của các cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn

II. Nội dung chính

1. Hoàn cảnh sống và chiến đấu

- Những cô gái sống dưới lòng đất dưới chân đỉnh cao điểm - nơi mà bom đạn và nguy hiểm luôn gian khổ

- Họ uống nước từ các cái hò hoặc nồi, tắm trong suối, duy nhất có một chiếc đài radio nhỏ để nghe nhạc và tin tức làm phương tiện giải trí

- Nhiệm vụ đặc biệt nguy hiểm: hoạt động trên vùng cao suốt ngày, tương tác trong vùng nguy hiểm, phục hồi mỗi lần bom đạn phải nặng lòng xử lý đất đá lấp vào hố bom, sẵn sàng tiến hành phá bom khi cần thiết.

⇒ Hoàn cảnh sống cực kỳ nguy hiểm, luôn căng thẳng, nguy cơ tử vong luôn tiềm ẩn yêu cầu sự bình tĩnh, tự tin và can đảm.

2. Đặc điểm chung

- Họ chia sẻ phẩm chất của các thanh niên chiến sĩ:

- Họ có tinh thần sống cao quý: họ sẵn lòng hy sinh tuổi trẻ, hy sinh hạnh phúc cá nhân để đáp ứng tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc

- Dũng cảm đối diện với cảnh bom đạn liên miên

+ Nơi làm việc của các cô gái là một thách thức, không ngần ngại hy sinh

+ Dù bị thương nhưng vẫn sẵn lòng ở lại và hỗ trợ đồng đội trong ngọn lửa chiến trường

- Tinh thần trách nhiệm cao trong công việc: Mặc dù công việc nặng nhọc nhưng họ luôn nỗ lực hoàn thành tốt mà không cần sự giúp đỡ từ người khác

- Họ còn có mối quan hệ đồng chí, đồng đội vững chắc và đầy lòng yêu thương

Khi Nho bị tổn thương, chị Thao lo lắng, Phương Định dùng nước sôi để rửa sạch vết thương cho Nho, và chăm sóc cô như một y tá tận tâm.

Nhờ tinh thần đồng đội, các cô gái đã cùng nhau khích lệ nhau để hoàn thành nhiệm vụ.

3. Đặc điểm cá nhân

- Nhân vật Nho

Nho là cô em út, tính cách hồn nhiên, thích ăn kẹo, với vóc dáng nhỏ nhắn. Mỗi khi trở về từ nhiệm vụ, Nho thường tắm sạch sẽ, khiến Phương Định liên tưởng đến hình ảnh một que kem mát lạnh. Tuy nhiên, khi gặp chấn thương, cô luôn thể hiện sự mạnh mẽ và quả cảm.

- Về nhân vật Thao

+ Chị Thao, dù là chị cả nhưng lại có sở thích làm đẹp: lông mày cô tỉa gọn như một cây tăm, và mỗi chiếc áo lót đều được thêu tỉ mỉ. Chị rất say mê việc học bài hát mặc dù không có khả năng ca hát nổi bật.

+ Trong công việc, chị luôn dũng cảm và quyết đoán, nhưng cũng rất sợ máu và căng thẳng.

⇒ Trong tính cách của chị, có sự kết hợp hài hòa giữa sự nhút nhát và yếu đuối với tính cách quyết đoán và mạnh mẽ đến mức độ cao nhất.

- Về nhân vật Phương Định

+ Định là một cô gái trong trẻo và ấm áp, thường ngày sống trong những kỷ niệm ngọt ngào của tuổi trẻ ở thành phố nơi cô sinh sống.

+ Trong một lần phá bom, Phương Định thể hiện sự dũng cảm khi đối diện với nguy hiểm, và cô cảm thấy mạnh mẽ hơn khi nhận ra sự ủng hộ từ ánh nhìn của đồng đội.

+ Cô không sợ cái chết, chỉ sợ rằng sẽ không thể hoàn thành nhiệm vụ vì đường đến mục tiêu bị chặn đứng.

⇒ Mỗi cô gái đều sở hữu những nét đẹp và dễ thương riêng, là những con người sống động từ cuộc sống thực tế, bước vào trang sách văn học một cách tự nhiên.

III. Kết luận

- Đánh dấu lại những thành tựu trong lĩnh vực nghệ thuật:

+ Trong lĩnh vực nghệ thuật: sử dụng góc nhìn cá nhân, mô tả tinh tế tâm trạng của nhân vật.

+ Về nội dung: Khẳng định sự kiên cường và những phẩm chất đáng yêu của ba cô gái cũng như thế hệ trẻ Việt Nam thời điểm đó.

Mẫu số 1

Trải dọc đường Trường Sơn để cứu nước

Mà tâm hồn hừng hực hy vọng cho tương lai

       Đó chính là tinh thần cao cả, kiêu hãnh của tuổi trẻ trong cuộc kháng chiến chống lại Mỹ trên con đường Trường Sơn gay gắt. Có nhiều tác phẩm đã được viết về tuổi trẻ thời kỳ chống lại Mỹ, và Lê Minh Khuê cũng góp phần vào tuyển tập đó với một tác phẩm sáng tỏ, chỉ cần nhắc đến tên cũng đủ làm lung linh bầu trời: 'Những ngôi sao xa xôi'.

      Lê Minh Khuê là một trong những nhà văn trưởng thành trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ. Các tác phẩm đầu tay của bà ra mắt vào những năm 70, tập trung vào cuộc sống chiến đấu đầy hào hùng của thanh niên xung phong và quân đội trên con đường Trường Sơn. Một số truyện ngắn đã thu hút sự chú ý và lòng yêu mến của độc giả.

       Trong tác phẩm Những ngôi sao xa xôi, Lê Minh Khuê minh họa chân thực tâm hồn trong trẻo, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy khó khăn, hi sinh nhưng cũng rất lạc quan, trong sáng của những cô gái thanh niên xung phong. Đây là hình ảnh đẹp, là biểu tượng cho phẩm chất cao quý của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống lại Mỹ.

      Cốt truyện đơn giản, diễn biến theo tâm trạng của người kể, xen kẽ giữa hiện tại và quá khứ. Tóm tắt có thể như sau:

Ba cô gái trẻ tương đối dũng cảm làm thành một tổ trinh sát trên tuyến đường Trường Sơn. Chị trưởng là Thao, và hai thành viên khác là Phương Định và Nho. Nhiệm vụ của họ là quan sát máy bay địch thả bom, định lượng đất đá sử dụng để lấp kín hố bom, đánh dấu vị trí của những quả bom chưa nổ và tiến hành phá bom nổ chậm. Công việc này rất nguy hiểm vì có thể bị máy bay địch tấn công bất cứ lúc nào. Họ phải đối mặt với sự chết chóc mỗi khi phải phá bom, và điều này xảy ra thường xuyên. Các cô gái sống trong một hang dưới chân cao điểm, cách xa đơn vị. Mặc dù cuộc sống của họ đầy khắc nghiệt và nguy hiểm, họ vẫn tìm thấy niềm vui và sự thanh thản trong những khoảnh khắc nhỏ bé, trong những ước mơ. Đặc biệt, ba chị em rất gắn bó và yêu thương nhau trong tình đồng đội, mặc dù mỗi người có một tính cách riêng. Cuối cùng, tác giả tập trung vào việc miêu tả hành động và tâm trạng của các nhân vật, đặc biệt là của Phương Định trong một lần phá bom. Nho, người bị thương, đã được đồng đội quan tâm và chăm sóc. Một trận mưa đá ở cao điểm đã khiến cho Phương Định nhớ lại những kỷ niệm tuổi thơ ở Hà Nội: 'Chao ôi, có lẽ tất cả những điều đó đều ở rất xa...'

Việc để nhân vật chính là Phương Định kể chuyện là điều phù hợp với nội dung của câu chuyện và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả miêu tả và thể hiện cuộc sống tâm hồn của nhân vật. Mặc dù câu chuyện viết về chiến tranh có những chi tiết về bom đạn, chiến đấu, hi sinh,... nhưng trọng tâm vẫn là về thế giới nội tâm, về vẻ đẹp tinh thần của con người.

Ba cô gái sống và chiến đấu trên một cao điểm quan trọng trên tuyến đường Trường Sơn, nơi có nhiều cuộc tấn công của máy bay Mĩ. Công việc của họ rất nguy hiểm vì ban ngày, họ phải đối mặt với sự tấn công của máy bay địch. Mặc dù nguy hiểm, nhưng các cô gái tự hào về công việc của mình và cái tên mà đơn vị gán cho họ: tổ trinh sát mặt đường. Tên gọi này gợi lên sự khao khát làm nên những sự tích anh hùng, mặc dù công việc không dễ dàng chút nào.

Phương Định nói với sự ngây thơ: 'Chúng tôi thường xuyên bị chôn vùi bởi bom. Đôi khi, khi bò lên cao điểm, chỉ thấy hai con mắt sáng lấp lánh. Mặt mỉm cười nhưng hàm răng vẫn hiện lên trên gương mặt nhợt nhạt. Lúc đó, chúng tôi tự gọi mình là 'những con quỷ mắt đen'.'

Sau mỗi trận bom, các cô gái phải nhanh chóng lao vào cao điểm, đo lường và ước tính lượng đất đá bị địch đào xới, đếm số bom chưa nổ và sử dụng thuốc nổ để phá bom. Đó là công việc mạo hiểm, đầy chết nguy hiểm, yêu cầu sự dũng cảm và bình tĩnh. Nhưng với ba cô gái, những công việc kinh khủng đó đã trở nên quen thuộc: 'Chẳng còn nơi nào giống như thế này: đất bốc mây, không khí đầy kinh hoàng, tiếng máy bay vang vọng từ xa. Thần kinh căng như dây đàn, tim đập không theo nhịp, chạy mà vẫn nhớ rằng xung quanh đầy bom chưa nổ. Có thể nổ bất cứ lúc nào, có thể chỉ trong chốc lát. Nhưng chắc chắn sẽ nổ... Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, nhìn lại cảnh tượng đường đi một lần nữa, thở phào, chạy về hang ẩn.'

Đối lập với cảnh tàn khốc do bom đạn kẻ thù gây ra, là sự bình tĩnh đến lạ lùng của những cô gái. Cảnh chúng sống trong hang nhưng lại tràn đầy lạc quan, thơ mộng: 'Ngoài trời nóng hơn 30 độ, nhưng khi bước vào hang, chúng ta như chui vào một thế giới khác. Sự mát lạnh khiến cơ thể trở nên run rẩy - Rồi uống nước từ cái ấm hay từ chiếc bình đông. Nước suối pha đường. Rồi nằm dài trên nền ẩm nghe nhạc từ chiếc đài nhỏ mà lúc nào cũng có pin đầy đủ. Có thể nghe, có thể suy nghĩ lung tung… Chúng ta sắp khởi đầu một chiến dịch lớn.'

Ba cô đều là con gái của Hà Nội. Dù có tính cách và hoàn cảnh riêng biệt, nhưng họ đều có những phẩm chất chung của thanh niên xung phong tiền tuyến. Đó là tinh thần dũng cảm, không sợ khó khăn, hy sinh, quyết tâm vượt qua khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ và tình đồng đội gắn bó, yêu thương. Họ cũng có những đặc điểm chung của các cô gái trẻ như dễ xúc động, đầy khát vọng và mơ mộng, dễ vui cũng như dễ buồn. Trong cảnh bom đạn, gần chết mà vẫn yêu thích làm đẹp cho cuộc sống của mình: Nho thích thêu thùa, chị Thao thích viết nhạc, Phương Định thích ngắm bản thân trong gương, thích ngồi bó gối và hồi tưởng, cất tiếng hát.

Phương Định là một nữ sinh của Thủ đô. Tính cách của Phương Định vừa hồn nhiên, nghịch ngợm, vừa dịu dàng, lãng mạn. Cô thường hồi tưởng về những kỷ niệm vô tư của tuổi thiếu nữ giữa gia đình và thành phố yêu dấu. Trong chiến trường, những kỷ niệm ấy vẫn sống mãi trong tâm trí cô. Chúng vừa là niềm khát khao, vừa làm dịu đi sự căng thẳng, khắc nghiệt của cuộc chiến.

Giống như nhiều cô gái mới lớn khác, Phương Định rất nhạy cảm về bản thân và luôn quan tâm đến vẻ ngoài của mình. Cô tự mình đánh giá: 'Tôi là con gái Hà Nội, nói một cách khiêm tốn, tôi cũng khá xinh đẹp. Tóc dày, mềm mại, cổ cao, kiêu sa như đài hoa. Mắt tôi thì lái xe bảo: 'Cô có cái nhìn xa xăm. Xa đến mức nào thì cũng không quan trọng, nhưng tôi thích nhìn vào mắt của mình trong gương. Mắt dài, màu nâu, hay nheo lại như chổi nắng.''

Cô biết mình thu hút nhiều người chú ý, đặc biệt là các anh lính lái xe. Điều đó khiến cô cảm thấy vui và tự hào, nhưng cô chưa dành riêng tình cảm cho ai. Tuy vậy, cô không thể hiện nổi tình cảm và thường giữ bí mật giữa đám đông, dù có vẻ bề ngoài của cô thường khiến người ta nghĩ cô là kiêu căng.

Sau ba năm trên chiến trường, đã quen với những thử thách và nguy hiểm, đối diện hàng ngày với cái chết, nhưng Phương Định và đồng đội của cô vẫn giữ được sự trong sáng, hồn nhiên và niềm tin vào tương lai.

Trong những khoảnh khắc yên bình ngắn ngủi, cô thường tự tạo ra những niềm vui nhỏ: Tôi sẽ hát. Thường là một giai điệu nào đó và bật mí với lời mình sáng tạo. Lời bài hát lộn xộn nhưng đầy lạc quan khiến tôi cười, đôi khi cười một mình… Tôi yêu thích nhiều loại nhạc. Từ những bài hành khúc quân đội trên chiến trường đến dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng. Thậm chí cả Ca-chiu-sa của Hồng quân Liên Xô. Khi ngồi bó gối mơ màng, nỗi nhớ về Hà Nội tràn về, khiến tôi buồn bã, nhưng rồi cũng tan đi nhanh chóng. Cảm giác là mưa rơi và rồi tạnh, khiến tôi nhớ về những hình ảnh xa xôi, những kỷ niệm thời thơ ấu...

Chị Thao, tổ trưởng trinh sát mặt đường, một người phụ nữ kiên cường và có kinh nghiệm. Dù có dự định cho tương lai thực tế hơn, nhưng lòng đam mê và những ước mơ của tuổi trẻ vẫn nhen nhóm trong lòng chị. Dưới bức tranh phác họa tương phản, chị được miêu tả là một người quyết đoán, táo bạo.

Nho, một cô gái nhỏ nhắn trong nhóm, trông như một que kem trắng, mềm mại nhưng thực ra rất can đảm và kiên cường. Ngày qua ngày, Nho và đồng đội phải đối mặt với nguy hiểm phá bom nổ chậm. Dù từng trải qua những vụ bom, nhưng họ vẫn không khóc, vì họ cho rằng nước mắt không có chỗ trong thời khắc cần sự mạnh mẽ của nhau.

Tầm nhìn và sự thể hiện con người thiện lành, trong sáng, cao quý là đặc điểm chung và đồng nhất trong văn học thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Tương tự, truyện của Lê Minh Khuê không chỉ là minh họa đơn giản, mà còn là miêu tả chân thực về nội tâm, tâm lý đa dạng của từng nhân vật.

Tác giả đã khéo léo thể hiện khung cảnh sống động và không khí sôi động tại một trạm trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn bằng những chi tiết đặc sắc. Nhưng điều thành công nhất là cách tác giả miêu tả tâm trạng của nhân vật. Bằng cách để cho Phương Định kể chuyện, tác giả đã chân thực và tinh tế thể hiện tâm hồn của những cô gái trẻ trên chiến trường, luôn đối mặt với cái chết nhưng vẫn giữ được sự trong sáng, lạc quan và lãng mạn. Dù chiến tranh làm cho họ trưởng thành hơn, mạnh mẽ hơn, nhưng họ vẫn giữ được tính cách hồn nhiên, trong sáng của tuổi trẻ.

Truyện tập trung vào cuộc sống đầy gian khổ, hiểm nguy và những hành động dũng cảm, hy sinh của tuổi trẻ trên tuyến đường Trường Sơn. Tuy nhiên, điều làm cho truyện ngắn này hấp dẫn là sự am hiểu sâu sắc của tác giả về cuộc sống của những người trẻ tuổi đang hy sinh cho đất nước. Điều này giúp người đọc hiểu hơn về tinh thần anh hùng của tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Bài mẫu 2

Lê Minh Khuê, một cây bút chuyên về truyện ngắn, đã viết về cuộc sống của tuổi trẻ trên tuyến đường Trường Sơn trong chiến tranh. 'Những ngôi sao xa xôi' là tác phẩm đầu tay của bà, ra đời vào năm 1971, trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra quyết liệt. Truyện giúp chúng ta hiểu hơn về cuộc sống của những cô gái trẻ tuổi đang chiến đấu trên tuyến đường Trường Sơn.

Câu chuyện xoay quanh ba cô gái trẻ tuổi xung phong trong tổ trinh sát mặt đường. Họ là ba người nhưng công việc của họ đã liên kết họ thành một khối thống nhất. Họ sống và chiến đấu cùng nhau trong hoàn cảnh khắc nghiệt, nguy hiểm trên một trạm quan trọng trên tuyến đường Trường Sơn, làm những công việc vô cùng nguy hiểm: 'đo lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần, phá bom'.

Nghĩa là họ làm việc ở nơi có nhiều bom đạn, luôn đối mặt với nguy hiểm. Họ cảm nhận rõ ràng: “Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chao, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ”. Công việc mạo hiểm ấy yêu cầu họ phải dũng cảm, gan góc, và có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, không sợ gian khổ và hy sinh.

Mặc dù sống cách biệt, xa đồng đội, làm công việc nguy hiểm, nhưng ba cô gái vẫn gắn bó và không mất đi những nét đáng yêu của mình. Họ luôn quan tâm, lo lắng và chăm sóc lẫn nhau, với tâm hồn trong sáng, giàu mơ ước, dễ vui, dễ buồn và đặc biệt, họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình.

Chị Thao, người lớn tuổi nhất, thích bài hát, sợ máu và vắt. Nho thích thêu thùa, ăn kẹo, có vẻ dịu dàng và gan góc. Người thứ ba nổi bật nhất, tiêu biểu cho tổ trinh sát mặt đường là Phương Định. Là một cô gái Hà Nội xinh xắn, có vẻ đẹp kiêu kỳ, dũng cảm. Định đã trải qua nhiều trận phá bom, dũng cảm và mạnh mẽ. Tuy có những nỗi sợ hãi nhưng Định vẫn tiếp tục công việc của mình với tinh thần quyết tâm.

Tâm trạng của Phương Định khi phá bom được mô tả cụ thể và tinh tế. Từ căng thẳng khi đối mặt với quả bom đến cảm giác mạnh mẽ của sự tự trọng. Cảm giác căng thẳng khi ở gần quả bom và sự bất ngờ khi thấy bom không nổ được mô tả chi tiết. Công việc mạo hiểm ấy làm cho ba cô gái trẻ trở nên phi thường và đáng khâm phục.

Mặc dù chiến trường đầy ác liệt nhưng Phương Định vẫn giữ được tâm hồn trong sáng và giàu cảm xúc. Cô thích mơ mộng, hát, và sống với những kỷ niệm về gia đình và quê hương. Dù được nhiều người để ý nhưng Định vẫn tỏ ra kiêu kỳ. Trong suy nghĩ và tình cảm của cô, những người mặc quân phục mới là những người đẹp nhất, thông minh và cao thượng nhất. Định thực sự là một cô gái mộng mơ, trong sáng và dũng cảm.

Người kể chuyện đầu tiên, với cách kể tự nhiên, ngôn ngữ sống động và miêu tả tâm lý nhân vật sắc nét, đã đóng góp không nhỏ vào việc vẽ nên thế giới tinh thần phong phú và trong sáng của những cô gái trẻ.

Dù truyện kết thúc nhưng dư âm của câu chuyện vẫn tiếp tục sống mãi trong tâm hồn tôi. Vẻ đẹp tinh thần của họ và những chiến công lặng lẽ của họ vẫn toả sáng, lấp lánh và bí ẩn như những ngôi sao xa xôi.