Buzz
Nguyễn Tuân là một nghệ sĩ với tài năng lối văn điêu luyện. Trong giai đoạn trước cách mạng, tác phẩm “Vang bóng một thời” của ông đã làm nổi bật bản sắc nghệ thuật, sự phong phú và độc đáo của Nguyễn Tuân. Trong số 12 truyện ngắn thuộc “Vang bóng một thời” (1940), truyện “Chữ người tử tù” là một tác phẩm đặc biệt, làm bừng sáng vẻ đẹp văn chương của thời đại.
Trong truyện, chỉ có 3 nhân vật chính: tử tù, quản ngục và thầy thơ lại, xoay quanh việc xin chữ và cho chữ. Nguyễn Tuân qua đó tôn vinh và khẳng định phẩm chất tâm hồn cao quý của người tài tử, giàu khí phách và không khuất phục, thậm chí vẫn kiên định với lẽ thiện cho dù đối mặt với cái chết.
Chữ của Huấn Cao được khen là đẹp và vuông vức, coi như là một kho báu quý giá trong cuộc đời. Tuy nhiên, Huấn Cao không ép bản thân mình viết bất kỳ lúc nào chỉ vì tiền bạc hay quyền lực. Ông chỉ viết ra 2 bộ tứ bình và một trung đường dành cho ba người bạn thân. Quản ngục, một người 'biết đọc nghĩa sách thánh hiền', mong muốn một ngày nào đó được sở hữu một câu đối do Huấn Cao viết để treo ở nhà của mình. Lần gặp gỡ đầu tiên trong nhà giam, quản ngục gần như bị Huấn Cao đuổi đi khi ông nói: 'Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ mong có một điều. Là nhà ngươi đừng đến làm phiền ta'. Tuy nhiên, cuối cùng, cảnh cho chữ vẫn diễn ra. Huấn Cao đã đánh giá cao sự hiểu biết và sở thích cao quý của quản ngục, ngạc nhiên trước 'tấm lòng tốt đẹp' của 'kẻ quản giữ tù nhân'. Ông nói: 'Thiếu chút nữa, ta sẽ mất một tấm lòng hiếm có trong xã hội'.
Trong cảnh cho chữ, sự đối lập rõ ràng. Người xin chữ là quản ngục, người giữ 'quyền nước'. Người cho chữ là một tử tù chuẩn bị ra đầu đài. Kẻ làm nghề 'nặng nhọc' nhưng lại có đam mê với chữ viết, một sở thích cao quý. Người 'đi làm giặc' có khả năng 'bẻ khóa và vượt ngục', nhưng lại được biết đến với tài năng viết chữ tuyệt vời, nổi danh trong giới văn chương. Trên mặt trận xã hội, Huấn Cao và quản ngục đối địch, đứng 'hai bên tuyến chiến', nhưng trong nghệ thuật, họ lại là bạn đồng lòng, tri kỉ. Điều này là một cuộc gặp gỡ hiếm thấy trong đời.
'Thư pháp' là một nghệ thuật cao quý. Chỉ có người văn minh, tài hoa mới có thể tự nhiên nằm trong 'thư pháp'. 'Thư pháp' thường được thực hiện tại những nơi cao sang, như đài các, viện sảnh, nơi có điều kiện lịch sự, không gian sang trọng, chứ không phải ở những nơi hẻo lánh, bẩn thỉu. Trong cảnh cho chữ, không diễn ra trong ánh sáng ban ngày, mà diễn ra trong bí mật của đêm tối, khi trại giam tỉnh Sơn 'vẫn nghe tiếng mõ vang trong suốt đêm', không gian là phòng giam tối tăm, ẩm ướt, đầy mạng nhện và tổ rệp, đất đầy phân chuột và phân gián. Tuy nhiên, trong cái tối tăm đó, có những ánh sáng đỏ rực từ bó đuốc, có màu trắng tinh của tấm lụa bạch được căng trên ván, có mùi thơm từ chậu mực bốc lên. Qua đó, chúng ta thấy rằng những người nghệ sĩ luôn hướng về ánh sáng và cái thanh khiết để giữ gìn phẩm chất cao quý của tâm hồn, dù trong bất kỳ hoàn cảnh khó khăn nào.
Thơ tự nhiên gầy gò cầm chậu mực. Quản ngục cất giữ những đồng tiền kẽm để đánh dấu ô chữ trên tấm lụa. Tử tù với còng cổ, xiêm y, đôi khi thay bút để viết, tự tin tài hoa, tạo ra những nét chữ rõ ràng, vuông vắn, là một kho báu cho thế hệ sau. Hình ảnh tử tù khuyên ngục quan 'đổi chỗ ở trước', quay về nhà trước khi nghĩ đến việc chơi chữ, để giữ cho 'tâm hồn thanh lương không bị mờ mịt'. Hình ảnh quản ngục vái tử tù, nước mắt trào ra, là điểm cao nhất của cảnh cho chữ. Những tương phản này chứa đựng ý nghĩa thẩm mỹ sâu sắc. Người nghệ sĩ có thể bị ức chế, nhưng cái đẹp mà họ tạo ra mãi mãi sống mãi trong lòng của những người khác, và Huấn Cao, dù đối mặt với cái chết, vẫn kiên định bảo vệ cái thanh cao và trong sáng.
Trong 'lửa đóm cháy rừng rực', hình ảnh Huấn Cao, quản ngục và thầy thơ nhìn nhau, ta cảm nhận được sự quý phái và thanh cao của nghệ thuật, của cái thiện trong họ! Liệu có phải Huấn Cao đã viết bức châm này, câu đối này để dành tặng quản ngục trước khi bước ra đài đấu tranh 'Thập tải luân giao cầu cổ kiếm. Nhất sinh đê thủ bái mai hoa'?
Trong truyện 'Chữ người tử tù', Nguyễn Tuân đã sử dụng bút pháp lãng mạn chủ nghĩa để tạo ra một tác phẩm đặc sắc. Tác giả đã thành công trong việc áp dụng thủ pháp nghệ thuật tương phản, nhấn mạnh sự đối lập giữa cái đẹp và cái xấu, cái thiện và cái ác, lí tưởng và hiện thực, tính cách và hoàn cảnh... Cảnh cho chữ là điểm nhấn lóng lánh nhất trong truyện, khiến người đọc cảm thấy như được đưa về một không gian cổ kính, linh thiêng, nơi mà việc viết câu đối trở nên tráng lệ và thiêng liêng. Hình ảnh của Huấn Cao trong đó lộng lẫy và kiêu hãnh: 'Phút cuối cùng rực rỡ như tia sao băng!'.
