Phân tích ý nghĩa lịch sử của Tuyên ngôn Độc lập - Hồ Chí Minh

    19/8/1945, quyền lực tại Thủ đô Hà Nội đã chuyển giao cho nhân dân. Ngày 23/8 tại Huế, trước mười lăm vạn đồng bào, vua Bảo Đại tuyên bố từ bỏ ngai vàng. Ngày 25/7, hơn tám mươi vạn người dân Sài Gòn, Chợ Lớn cùng nổi dậy để chiếm quyền lực. Chỉ trong vòng chưa đầy mười ngày, cuộc khởi nghĩa và cách mạng tháng Tám đã thắng lợi rực rỡ. Chế độ thực dân kéo dài tám mươi năm cùng với chế độ phong kiến hàng ngàn năm đã sụp đổ hoàn toàn.

    Ngày 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình Hà Nội, thay mặt chính phủ tạm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh trang nghiêm đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra một thời đại mới của độc lập và tự do. Hà Nội đã bừng sáng với màu đỏ, cả bầu trời rộn ràng với cờ, đèn và hoa.

    Khi đọc đến giữa bản Tuyên ngôn độc lập, Chủ tịch Hồ dừng lại và bất ngờ hỏi: “Tôi nói, mọi người nghe rõ không?'. Ngay lập tức, một tiếng “có' của triệu người đáp lại, vang lên như tiếng sấm. “Việt Nam độc lập muôn năm' - Một triệu tiếng hô đồng lòng, vang dội khắp núi sông, khi Hồ Chủ tịch kết thúc bản Tuyên ngôn: “Nước Việt Nam có quyền được hưởng tự do và độc lập và thực sự đã trở thành một quốc gia tự do, độc lập. Toàn bộ dân tộc Việt Nam đã quyết định dốc toàn bộ tinh thần và sức lực, tính mạng và tài sản để bảo vệ quyền tự do và độc lập đó”.

    Có thể nói: bản Tuyên ngôn độc lập thể hiện một cách hùng tráng, thể hiện lòng khát khao ý chí và sức mạnh của Việt Nam... Nó mang giá trị lịch sử vô cùng quan trọng. Nó phản ánh một cách tập trung và tiêu biểu nhất phong cách văn chính luận của Hồ Chí Minh. Nếu bài thơ Nam quốc sơn hà của Lý Thường Kiệt khởi đầu bằng một lời tuyên ngôn mạnh mẽ: 'Nam quốc sơn hà Nam đế cư', Bình Ngô đại cáo

    Từ ngôn từ trang trọng, nghiêm túc đã chuyển sang hùng hồn, phẫn nộ khi Hồ Chủ tịch phơi bày và chỉ trích tội ác của thực dân Pháp gây ra với dân tộc ta trong suốt gần một thế kỷ qua. Bộ mặt của chúng vô cùng gian trá và tàn bạo khi “lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, nhân ái, để đến cướp đất nước, áp bức dân ta”. Tác giả đã điểm qua một cách tổng quát và điển hình các tội ác của thực dân Pháp trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế và những tội ác khác chồng chất như núi. Đó là năm tội ác đáng kinh tởm về chính trị và bốn tội ác cực kỳ tàn bạo về kinh tế của chúng. Năm tội ác lớn về chính trị bao gồm việc tước đoạt quyền tự do dân chủ, thực thi luật pháp tàn bạo, chia để trị; đàn áp và kinh terror”; áp dụng chính sách ngu dân; đầu độc bằng rượu cồn và thuốc phiện để làm cho dân tộc ta suy nhược. Trong Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi đã mô tả về tội ác của quân “cuồng Minh': 'Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn - Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ'. Hơn năm trăm năm sau, trong Tuyên ngôn độc lập, người anh hùng giải phóng dân tộc Hồ Chí Minh viết.“Chúng xây dựng nhà tù nhiều hơn cả trường học. Chúng sử dụng bạo lực với những người yêu nước của chúng ta. Chúng tẩm quất các cuộc khởi nghĩa của chúng ta trong biển máu”. Đó là những chứng cứ không thể phủ nhận. Câu văn ngắn gọn, sắc bén, hùng hồn. Từ “chúng' được lặp lại nhiều lần với sự đầy ẩn ý. Cách so sánh cụ thể, mỉa mai “xây dựng nhà tù nhiều hơn cả trường học'. Cách sử dụng từ ngữ, cách miêu tả “sử dụng bạo lực', cách sử dụng hình ảnh “biển máu” – tất cả tạo ra phong cách văn chính luận của Hồ Chí Minh: súc tích, lập luận chặt chẽ, sắc bén, lời lẽ hùng hồn đầy sức thuyết phục.

    Có bốn tội ác về kinh tế của thực dân Pháp, chúng ta bị lấy trộm đến tận xương tủy, làm cho 'dân ta nghèo khó, thiếu thốn, đất nước ta trở nên cằn cỗi, suy đồi'; cướp đất ruộng, mỏ, nguyên liệu, kiểm soát độc quyền in tiền, xuất khẩu và nhập khẩu, vv... phê phán chính sách thu thuế vô nhân đạo của chúng, tác giả tức giận viết: 'Chúng ta phải chịu hàng trăm loại thuế vô lý, khiến cho dân ta, đặc biệt là những người làm nông và buôn bán, trở nên nghèo đói'. Hàng trăm loại thuế vô lý do thực dân Pháp áp đặt, dân ta đã phải chịu đựng và kinh tởm:

'...Mọi loại thuế, các làng không ngừng

Không chỉ thuế ruộng rồi đến trâu bò

Thuế rượu, thuế nước ngọt, thuế gia súc

Thuế sản phẩm, thuế trà, thuốc lá

Thuế môn phái, thuế nước, thuế đèn

Thuế nhà cửa, thuế đền đình

Thuế bè tre, thuế thuyền buôn

Thuế cho cả phấn trang điểm

Thuế cho những người bán thuốc lá và ống đen

Thuế đất trống, thuế đất bãi, thuế rượu

Thuế người giữ chức vụ, thuế những đứa trẻ hát và chơi nhạc

 Thuế dầu, mật ong, thuế mọi loại sơn

Thuế gạo, thuế rau, thuế muối, thuế bông

Thuế lụa, thuế sắt, thuế đồng

Thuế chim, thuế cá, khắp nơi trong kỳ

Các loại thuế kể ra cũng không xong

Loại thuế này thực sự là kỳ lạ lùng!

Đã khiến cho mười bảy chín không

Đã khiến cho đau khổ cực kỳ không dứt!

    Chủ tịch Hồ Chí Minh đã rõ ràng tiết lộ bản chất hèn nhát và phản bội của thực dân Pháp. Vào mùa thu năm 1940, thực dân Pháp 'đầu hàng, mở cửa nước ta, mời Nhật vào'. Pháp và Nhật đã kết hợp với nhau, cướp bóc dân ta một cách tàn bạo, gây ra thảm họa năm Ất Dậu, 1945. Từ đó, dân ta phải chịu hai lần xiềng xích: Pháp và Nhật. Từ đó, dân ta sống trong cảnh khốn khổ, nghèo đói. Kết quả là từ cuối năm ngoái đến đầu năm nay, từ Quảng Trị đến Bắc Kỳ, hơn hai triệu người dân của chúng ta đã chết đói. Sự hèn nhát, tàn ác của thực dân Pháp không thể nào mô tả hết! Ngày 9/3/1945, Nhật đã lật đổ chính quyền Pháp, 'quân Pháp chạy trốn hoặc đầu hàng'. Tác giả châm biếm chỉ trích: 'Chúng không chỉ không bảo vệ chúng ta, mà trong năm năm, chúng đã bán đất nước của chúng ta cho Nhật hai lần!'. Thậm chí còn tàn bạo hơn, trước khi rút lui, 'chúng còn tàn bạo giết chết đám tù chính trị đông đảo ở Yên Bái và Cao Bằng'. Bằng lập luận chặt chẽ, kiên quyết và đầy hào hùng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định một sự thật lịch sử: Từ năm 1940 trở đi, đất nước ta đã trở thành thuộc địa của Nhật, không phải là thuộc địa của Pháp nữa. Việt Minh đã dẫn dắt dân chúng nổi dậy, chiếm giữ chính quyền và lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Để phá vỡ kế hoạch của Đồ Gôn và các thực dân phản loạn Pháp đang âm mưu 'tái chiếm' Đông Dương, Hồ Chí Minh kiên quyết tuyên bố: 'Sự thật là dân ta đã giành lại nước Việt Nam từ tay Nhật, không phải từ tay Pháp'.