Phản xạ lòng bàn chân

Phản xạ lòng bàn chân xảy ra khi lòng bàn chân được kích thích bằng một vật thể cùn. Ở người trưởng thành bình thường, khi kích thích da gan bàn chân, các ngón chân sẽ cụp lại. Ngược lại, dấu hiệu Babinski xuất hiện khi ngón cái duỗi ra và các ngón khác xòe ra như quạt. Dấu hiệu này được đặt theo tên của nhà thần kinh học Joseph Babinski. Khi có dấu hiệu Babinski dương tính, có thể chẩn đoán các vấn đề liên quan đến tủy sống và não ở người lớn, đồng thời đây cũng là phản xạ thường thấy ở trẻ sơ sinh.

Babinski lần đầu tiên được ghi chép trong tài liệu y khoa vào năm 1896. Tuy nhiên, phản xạ này đã xuất hiện trong tác phẩm Madonna col Bambino e angeli or Lippina của họa sĩ Botticelli từ giữa thế kỷ 15.

Phương pháp kiểm tra

Yêu cầu bệnh nhân nằm thẳng với hai chân duỗi ra, sau đó dùng dụng cụ cọ xát từ gót chân đến các ngón chân một cách từ từ. Thông thường, các ngón chân sẽ cong lại và cụp xuống.

Giá trị của triệu chứng:

• Ngón chân gấp: các ngón chân cong lại và gập vào trong, đồng thời bàn chân quay về phía sau; đây là phản xạ bình thường ở người trưởng thành khỏe mạnh.
• Không có phản xạ: nếu bàn chân và ngón chân không có phản ứng khi bị kích thích, dấu hiệu này có thể chỉ ra tổn thương.
• Nếu ngón cái duỗi ra từ từ và các ngón chân còn lại xòe ra như quạt, có thể có tổn thương thần kinh. Dấu hiệu Babinski dương tính, biểu hiện tổn thương hệ thần kinh trung ương (bó tháp) nếu xảy ra ở người trưởng thành, nhưng đây là phản xạ bình thường ở trẻ em dưới 3 tuổi.

Giải thích cơ chế

Dấu hiệu Babinski có thể chỉ ra tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động trên, dẫn đến tổn thương dải vỏ-tủy. Đôi khi, phản xạ này là dấu hiệu đầu tiên và duy nhất của một bệnh nghiêm trọng. Khi phát hiện phản xạ lòng bàn chân bất thường, bác sĩ thần kinh cần thực hiện các xét nghiệm chi tiết, bao gồm chụp CT não, MRI cột sống và chọc dò thắt lưng để kiểm tra dịch não tủy.

'Dấu hiệu Babinski âm tính' có nghĩa là phản xạ của bệnh nhân là bình thường.

Về trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh thường có phản xạ duỗi ngón chân. Một nghiên cứu trên 256 trẻ sơ sinh khỏe mạnh cho thấy, phản xạ duỗi chiếm 73,8%, phản xạ gập chiếm 8,9%, và vừa duỗi vừa gập chiếm 17,3%. Phản xạ duỗi xảy ra vì các neuron của đường dẫn truyền vỏ - gai từ não đến tủy sống chưa được bao myelin hoàn chỉnh ở độ tuổi này, do đó không bị ức chế bởi vỏ não. Phản xạ duỗi thường mất đi và thay bằng phản xạ gập khi trẻ được 12 tháng tuổi. Nếu phản xạ duỗi vẫn còn khi trẻ 2–3 tuổi, có thể có vấn đề với não hoặc tủy sống.

Liên quan đến phản xạ Hoffmann

Phản xạ Hoffmann được sử dụng để kiểm tra chi trên và có giá trị tương đương với dấu hiệu Babinski vì cả hai đều cho thấy sự rối loạn ở các neuron vận động trên. Tuy nhiên, về mặt cơ học, chúng có sự khác biệt rõ rệt: phản xạ cơ gấp ngón tay là một phản xạ tủy sống đơn synapse, liên quan đến cơ gấp sâu các ngón tay và thường bị các tế bào thần kinh vận động trên ức chế hoàn toàn. Đường dẫn truyền thần kinh gây ra phản ứng ở da gan bàn chân thì phức tạp hơn nhiều.

Các dấu hiệu tương tự như dấu hiệu Babinski

Có nhiều phương pháp để phát hiện dấu hiệu tương tự như dấu hiệu Babinski, bao gồm các phương pháp kiểm tra sau:

• Dấu hiệu Bing – cảm giác kim châm trên mu bàn chân
• Dấu hiệu Cornel – cào dọc theo mặt trong của gân cơ duỗi dài ngón chân cái
• Dấu hiệu Chaddock – dùng kim đầu tù gãi quanh mắt cá chân ngoài từ sau ra trước, cũng có thể gây duỗi ngón cái giống như dấu hiệu Babinski nếu có tổn thương bó tháp
• Dấu hiệu Gonda – gập ngón chân thứ 4 về phía mu chân và đột ngột thả, nếu có tổn thương bó tháp sẽ thấy ngón cái duỗi nhanh
• Dấu hiệu Gordon – siết chặt cơ bắp chân và ép mạnh vào khối cơ dép, nếu thấy ngón cái duỗi thì giá trị chẩn đoán cũng tương tự
• Dấu hiệu Moniz
• Dấu hiệu Oppenheim – tạo áp lực lên mặt trước của xương chày bằng cách vuốt dọc, nếu ngón cái duỗi thì giá trị chẩn đoán tương tự Babinski
• Dấu hiệu Schaeffer – bóp mạnh vào gân Achilles, nếu thấy ngón cái duỗi thì giá trị chẩn đoán tương tự Babinski
• Dấu hiệu Silva – ép mạnh vào cơ thẳng đùi
• Dấu hiệu Stransky – thầy thuốc giạng ngón chân út mạnh mẽ rồi thả đột ngột
• Dấu hiệu Strümpell – bệnh nhân cố gắng gập gối để chống lại lực cản
• Phản xạ Throckmorton – thầy thuốc gõ khớp xương cổ chân của ngón chân cái
• Dấu hiệu Lê Văn Thành – thầy thuốc bật ngược ngón chân thứ 2 về phía mu chân, nếu có tổn thương bó tháp có thể thấy ngón cái duỗi nhanh.

Các phản xạ bất thường khác khiến ngón chân co lại

• Phản xạ Bekhterev-Mendel – các ngón chân từ thứ 2 đến thứ 5 co lại khi bác sĩ gõ vào mặt mu bàn chân
• Dấu hiệu Rossolimo – các ngón chân co quá mức khi gõ vào đầu các ngón chân

1. Dấu hiệu Babinski