Phật dạy: Trong cuộc đời có ba nỗi khổ, bạn đã từng trải qua nỗi nào chưa?

Khổ tự nhiên như cảm thấy đói quá, no quá, nóng quá, lạnh quá v.v... là điều mà ai sinh ra trên đời, từ Phật đến chúng sanh đều phải trải qua. Khổ này rất quý giá, là món quà từ thiên nhiên dành cho mỗi người. Nếu không có khổ này, con người sẽ trở thành những cục đá (không cảm nhận được nhiệt độ v.v...). Khổ tự nhiên này là bản năng cần thiết trong cuộc sống, giúp chúng ta nhận biết nguy hiểm và tự bảo vệ mình.

Theo Lời phật dạy, khổ này là hậu quả của những hành động không tốt trong quá khứ. Đây là luật nhân quả, giúp mọi người nhìn lại những sai lầm đã gây ra và điều chỉnh hành động và nhận thức của mình. Khổ quả có tính giáo dục cao, giúp con người tiến bộ trên con đường giác ngộ và giải thoát. Nếu không có khổ quả, không ai biết được mình đã mắc phải sai lầm như thế nào.

Khổ này chỉ là sản phẩm của ảo tưởng và không thực sự tồn tại. Đây là Khổ Đế mà đức Phật đã nói đến trong Tứ Diệu Đế, vượt xa cả hai loại khổ trước. Khổ này có thể kết thúc khi không còn ảo tưởng nữa. Khổ Đế do dục vọng, tham lam tạo ra, gọi là khổ khổ, hoại khổ, hành khổ. Ba loại khổ trong Khổ Đế này đều do ảo tưởng tạo ra, vì vậy gọi là khổ ảo.

Mặc dù là do tưởng tượng sinh ra, nhưng khi đã có kết quả thì lại trở thành khổ quả thật. Ví dụ như sợ ma do tưởng tượng, nhưng khi đã sợ hãi thì lại làm mất ngủ mất ăn. Vì vậy, từ khổ ảo trong tâm sinh ra khổ thực trên thân và trở thành khổ thọ.

Nếu ảo tưởng biến mất, khổ ảo cũng sẽ biến mất, chỉ còn lại những hậu quả trên thân (như bệnh tim chẳng hạn). Ví dụ, khi một người nhìn thấy sợi dây tưởng là rắn và sợ hãi, thì khi nhìn lại thấy sợi dây thì cảm giác sợ hãi và căng thẳng cũng sẽ dừng lại. Vì vậy, loại khổ này có thể chấm dứt bằng cách nhìn thấy nó chỉ là sản phẩm của tưởng tượng.

Khổ Đế cần được hiểu đúng. Nhiều người hiểu lầm rằng Khổ Đế là khổ tự nhiên hoặc khổ quả, và cố gắng tu tập để thoát khỏi hai loại khổ này, điều này cũng chẳng khác gì là gỗ đá. Chỉ khi nhận ra rằng khổ do tưởng tượng sinh ra, thì lúc đó mới chấm dứt tưởng tượng của bản ngã và tất nhiên là cũng không còn khổ Đế nữa. Nhưng lúc đó mới thấy rõ hơn về cái khổ tự nhiên để có thể tránh né.

Ví dụ, uống một chút rượu đã có thể nhận thấy ngay hậu quả của nó, do đó không dễ nghiện và cũng tránh được các bệnh tật. Hoặc khi gặp khổ quả, biết được nguyên nhân là do mình gây ra, nên không có lý do để than trách người khác. Vì vậy, chỉ cần chấm dứt khổ do tưởng tượng tạo ra, mà Đức Phật gọi là Khổ Đế, chứ không phải mong cầu thoát khỏi khổ tự nhiên và khổ quả. Đây là sai lầm lớn trong tu tập. Nếu như vậy, sự tu tập sẽ đi vào việc phá hủy sự thật thay vì phá hủy bản ngã sinh ra ảo tưởng.

*Cần phân biệt rõ ràng giữa nhân và quả: có những loại khổ thuộc về tâm vô nhân dị thục, gọi là khổ thọ nhưng vẫn là khổ quả, không phải là tâm sân thuộc nhân tạo tác. Cái “thân” này có các tri giác như thấy, nghe, ngửi, nếm, xúc giác và biết, là biểu hiện của tâm vô nhân dị thục có các cảm thọ lạc, khổ, hỷ, ưu và xả. Khi tiếp xúc với một đối tượng nào đó, do tâm vô nhân dị thục bất thiện mà khổ thọ tự sinh ra, chứ không phải do nhân tạo tác hiện tại. Thực tế, nếu không có tâm vô nhân dị thục, thì cũng không có “thân” này. Ngay cả báo thân của Phật và các bậc Thánh cũng từ tâm vô nhân dị thục mà có, vì vậy các Ngài vẫn có các cảm thọ khổ thọ. Nhân quả trong nghiệp báo cũng là hệ luận của nhân quả tự nhiên, nên khổ quả vẫn mang tính chất tự nhiên, chỉ khác nhau ở sự vô tình và hữu tình mà thôi…

3 cái khổ trong đời, cái nào mà bạn chưa từng trải qua?