Phật giáo Bắc truyền

Phật giáo Bắc truyền hay còn gọi là Phật giáo Bắc tông và Truyền thống Phật giáo Phát triển, là thuật ngữ học thuật chỉ một trong ba hệ phái chính của Phật giáo trên thế giới được phân loại theo khu vực địa lý. Phật giáo Bắc truyền chủ yếu được truyền bá từ Ấn Độ qua Trung Á, phổ biến ở Trung Quốc, mở rộng ra khu vực Đông Bắc Á và một phần Đông Nam Á. Trong khi đó, Phật giáo Nam truyền cũng bắt nguồn từ Ấn Độ, nhưng chủ yếu theo hướng Sri Lanka, lan rộng ở Đông Nam Á và khu vực Vân Nam (Trung Quốc).

Tổng quan

Phật giáo Bắc truyền đã được lan rộng và ảnh hưởng sâu rộng tại các quốc gia và vùng đất chịu ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa như Trung Quốc, Tây Tạng, Nepal, Mông Cổ, Triều Tiên, Nhật Bản, Đài Loan và Việt Nam. Các kinh văn gốc của Phật giáo Bắc truyền sử dụng ngôn ngữ Phạn, được dịch sang các ngôn ngữ địa phương, chủ yếu là Hán văn (trừ nhánh Tây Tạng sử dụng Tạng văn). Nhiều kinh văn gốc tiếng Phạn đã bị mất mát hoặc bị tiêu hủy trong các cuộc chiến, do đó hệ thống kinh văn Bắc truyền hiện chủ yếu được bảo tồn qua các bản Hán văn. Một số kinh văn Phạn ngữ còn lại hiện nay được tìm thấy và bảo tồn ở Tây Tạng hoặc được dịch ngược từ các bản Hán ngữ.

Vì chịu ảnh hưởng chủ yếu từ Phật giáo Đại thừa, nên thuật ngữ Phật giáo Bắc truyền thường được coi là đồng nghĩa với Phật giáo Đại thừa hiện đại. Một số học giả phân chia Phật giáo Bắc truyền thành các nhánh nhỏ hơn như Phật giáo Trung Hoa, Phật giáo Tây Tạng, Phật giáo Nhật Bản, và Phật giáo Việt Nam tùy theo khu vực. Ngược lại, một số học giả khác coi Phật giáo Bắc truyền đồng nghĩa với Phật giáo Tây Tạng (bao gồm cả Mông Cổ), chịu ảnh hưởng chính từ Phật giáo Mật tông, và dùng thuật ngữ Phật giáo Đông phương để chỉ các nhánh còn lại (như Trung Quốc, Nhật Bản...).

Trong quá khứ, Phật giáo Trung Quốc đã bị ảnh hưởng bởi cả Phật giáo Bắc truyền và Nam truyền. Đặc trưng rõ ràng nhất là sự tồn tại của hệ kinh văn A-hàm Hán ngữ thuộc Phật giáo Nam truyền. Tuy nhiên, với sự phát triển của Đại thừa, ảnh hưởng của Phật giáo Bắc truyền ngày càng mạnh mẽ hơn, làm cho Phật giáo Nam truyền chỉ còn phổ biến ở Vân Nam. Hiện nay, Việt Nam là quốc gia duy nhất đại diện cho sự giao thoa giữa hai trường phái Phật giáo Bắc truyền và Nam truyền.

• Phật giáo Nam truyền

Chú thích

• Cantwell & Kawanami. Tôn giáo trong Thế Giới Hiện Đại. Woodhead. ISBN 978-0-415-85881-6
• Cantwell, Cathy; Kawanami, Hiroko. 'Phật giáo'. Trong Woodhead, Linda; Partridge, Christopher; Kawanami, Hiroko. Tôn giáo trong Thế Giới Hiện Đại. Routledge. ISBN 9780415858809
• Lopez Jr., Donald S., Giới thiệu về Phật giáo trong Thực hành, Donald S. Lopez Jr., Biên tập, Princeton University Press, Princeton, NJ, 1995. ISBN 0-691-04441-4
• 阿含經在线 南北传经藏对读