Phát hành toàn bộ tác phẩm nổi bật của Jared Diamond

Năm ngoái, cuốn sách mới nhất của ông, “Upheaval” (xuất bản năm 2019), đã được Omega Plus phát hành tại Việt Nam ngay khi thế giới đang phải đối mặt với đại dịch. Cuốn sách này đã được đặt tên là “Biến động: Các quốc gia phản ứng ra sao và thay đổi như thế nào?” trong phiên bản tiếng Việt.

Trong năm nay, Omega Plus tái bản cuốn sách đầu tiên của Jared Diamond có tựa đề là “Loài thứ ba: Sự tiến hóa và tương lai của loài người”, được xuất bản lần đầu vào năm 1991. Cuốn sách này được thiết kế bìa và in ấn đồng bộ với 4 cuốn trước đó, hoàn thành bộ 5 tác phẩm nổi bật về lịch sử nhân loại của ông.

• Loài thứ ba: Sự tiến hóa và tương lai của loài người (xuất bản lần đầu vào năm 1991)
• Súng, vi trùng và thép: Định mệnh của các xã hội loài người (xuất bản lần đầu vào năm 1997) 
• Sụp đổ: Các xã hội đã thất bại hay thành công như thế nào? (xuất bản lần đầu vào năm 2005)
• Thế giới cho đến ngày hôm qua: Chúng ta học được gì từ những xã hội truyền thống? (xuất bản lần đầu vào năm 2012)
• Biến động: Các quốc gia ứng phó với khủng hoảng và thay đổi như thế nào? (xuất bản lần đầu vào năm 2019)

Với cuốn sách “Loài thứ ba”, Jared Diamond đã cố gắng giải thích lý do tại sao trong một khoảng thời gian ngắn, loài người đã trở thành loài thống trị hành tinh... và đồng thời gây ra sự tàn phá không thể đảo ngược. Loài người và loài tinh tinh có đến 98% gen giống nhau. Tuy nhiên, trong khi loài người xây dựng nên văn minh, tôn giáo, nghiên cứu khoa học, thành lập các thành phố và sáng tạo ra nghệ thuật vĩ đại... thì loài tinh tinh vẫn phải đấu tranh hàng ngày để đáp ứng các nhu cầu cơ bản. Vậy 2% gen còn lại đóng vai trò quan trọng như thế nào trong việc tạo ra sự khác biệt cơ bản giữa hai loài có cùng nguồn gốc tiến hóa? 

Cuốn sách bao gồm 5 phần, trình bày về những đặc điểm phân biệt loài người và các loài động vật khác. Tác giả nhận thấy rằng chỉ trong một thời kỳ ngắn, con người đã có những bước tiến hóa đột phá để trở thành loài thống trị hành tinh: 

Phần I: Sự ra đời của con người từ hàng triệu năm trước khi nông nghiệp xuất hiện vào khoảng 10.000 năm trước. Các bằng chứng từ xương cốt, công cụ, và gen cung cấp thông tin chi tiết nhất về việc con người đã thay đổi như thế nào từ một tổ tiên chung. 98% gen của con người giống với loài tinh tinh, vậy 2% gen còn lại có vai trò gì trong sự tiến hóa vĩ đại của chúng ta.

Phần II: Tác giả trình bày về những thay đổi trong suốt cuộc đời con người, đó là những thay đổi vô cùng quan trọng trong sự phát triển của ngôn ngữ và nghệ thuật. Có những điều mà chúng ta coi là đương nhiên như việc con người nuôi dưỡng con cái sau khi cai sữa, thay vì để chúng tự lo kiếm ăn; việc đa số nam giới và nữ giới kết hôn; việc hầu hết các bậc phụ huynh chăm sóc con cái; việc nhiều người sống đến tuổi cao; và việc nữ giới trải qua thời kỳ mãn kinh. Những điều này chỉ có ở con người và khác biệt so với các loài động vật mà chúng ta có mối liên hệ chặt chẽ nhất. Đây là những thay đổi lớn và quan trọng trong quá trình tiến hóa của con người.

Phần III: Tác giả đưa ra những đặc điểm văn hóa phân biệt con người với động vật: ngôn ngữ, nghệ thuật, công nghệ, và nông nghiệp. Liệu sự phát triển của chúng là không thể tránh khỏi trong lịch sử sự sống trên Trái Đất? Có phải trên các hành tinh khác cũng có sinh vật phát triển ở mức độ cao như chúng ta? 

Phần IV: Tác giả thảo luận về xu hướng giết người ngoài nhóm của các nhóm người khác. Đặc điểm này có nguồn gốc từ thế giới động vật - mâu thuẫn giữa các cá thể và giữa các nhóm cạnh tranh, có thể giải quyết bằng hành động giết chóc trong nhiều loài, bao gồm cả con người. Tính bài ngoại và sự cô lập từ trước đã là đặc điểm của loài người trước khi các quốc gia chính trị xuất hiện, khiến chúng ta trở nên đồng nhất hơn về mặt văn hóa. Đã từng tồn tại một ngôn ngữ nguyên thủy là nền tảng của các ngôn ngữ hiện đại. Công nghệ, văn hóa và địa lý đã ảnh hưởng đến kết quả của hai cuộc cạnh tranh nổi tiếng nhất trong lịch sử giữa các nhóm người. Các tài liệu lịch sử trên toàn thế giới về các cuộc thảm sát bài ngoại sẽ chỉ ra rằng việc quay lưng lại với lịch sử nhân loại đã khiến chúng ta tái phạm các sai lầm quá khứ ở mức độ nguy hiểm hơn

Phần V: Con người đã khá thành công trong việc thoát khỏi những sự kiểm soát trước đó về số lượng. Từ xa xưa, chúng ta đã loại bỏ những loài thú dữ ăn thịt của mình. Giống như nhiều loài thú dữ ăn tạp khác, chúng ta phá hủy một số loại con mồi khi chúng ta xâm chiếm môi trường mới hoặc có được sức mạnh hủy diệt mới, chúng ta có nguy cơ tự phá hủy bằng cách hủy diệt nguồn tài nguyên cơ bản của mình. Các yếu tố môi trường cũng đã gây ra những biến đổi lớn trong nền văn minh phương Tây, bao gồm sự sụp đổ của các nền thống trị Trung Đông, sau đó là Hy Lạp, rồi La Mã. Việc tự phá hủy môi trường là một bước chuyển quan trọng trong lịch sử của loài người. Sự tuyệt chủng lớn nhất, đầy tranh cãi nhất, và tàn phá nhất diễn ra khoảng 11.000 năm trước, khi hầu hết các loài thú lớn của Bắc Mỹ và Nam Mỹ đã tuyệt chủng. Cũng trong khoảng thời gian đó, xuất hiện những bằng chứng không rõ ràng về sự xâm chiếm châu Mỹ của con người, bắt đầu từ tổ tiên của dân tộc thổ dân châu Mỹ.

Thông điệp quan trọng mà cuốn sách đề cập: “Hãy cảnh giác; loài người đang tự đẩy mình tới sự diệt vong!”. Jared Diamond nói rằng vẫn còn cơ hội để loài người tỉnh ngộ và tự cứu mình, ông nói:“Tôi đã không viết cuốn sách này nếu tôi nghĩ rằng nguy cơ đó còn xa, nhưng tôi cũng không viết cuốn sách này nếu tôi tin rằng chúng ta sắp đến ngày tận thế”.

Trong cuốn sách “Súng, Vi trùng và Thép”, Jared Diamond đã cung cấp các minh chứng để giải thích vì sao một số dân tộc ở một số lục địa đã có thể xâm chiếm, chinh phục hoặc chiếm chỗ của những dân tộc đã có mặt từ trước ở các lục địa. Với cuốn sách này, ông đã làm thay đổi cách tiếp cận nghiên cứu lịch sử nhân loại toàn cầu.

Cuối năm 2004, Jared Diamond phát hành cuốn “Đổ vỡ”, với góc nhìn tương tự như trước, dựa vào yếu tố môi trường và tổ chức xã hội để giải thích lịch sử của một xã hội. Tuy nhiên, trong cuốn này, Diamond nghiên cứu nguyên nhân gây ra sụp đổ của một số nền văn minh khác.

“Thế giới đến hôm qua” tiếp tục phát triển lý thuyết và nghiên cứu của ông về số phận của các xã hội loài người. Cuốn sách mô tả một cách lôi cuốn về quá khứ của nhân loại trong hàng triệu năm, một quá khứ gần như đã mất, và khám phá sự khác biệt giữa quá khứ và hiện tại... để trả lời câu hỏi: Chúng ta có thể học được gì từ các xã hội truyền thống để xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn cho mọi người.

Trong “Biến động”, cuốn sách mới xuất bản năm 2019 của Jared Diamond vẫn tiếp tục phương pháp, cách tiếp cận và phong cách viết từ các tác phẩm trước, ông đã kể cho chúng ta về câu chuyện của các quốc gia đã vượt qua những biến cố lớn và phục hồi thành công như thế nào.

MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ CÁC CUỐN SÁCH:

1. Loài tinh tinh thứ ba: Tiến hóa và tương lai của loài người

“Mọi người sẽ thấy thú vị khi đọc cuốn sách tuyệt vời này. Nó giúp chúng ta hiểu ý nghĩa của việc trở thành con người.”

- Paul Ehrlich, Đại học Stanford

“Viết với sự hài hước tuyệt vời... cuốn sách thúc đẩy người đọc suy ngẫm sâu sắc về quá trình tiến hóa của loài người.”

- New York Times

2. Súng, vi khuẩn và thép: Định mệnh của các xã hội loài người

“Diamond đã tạo ra một kiệt tác tri thức đặc biệt xuất sắc. Đây là một trong những tác phẩm quan trọng và đáng đọc nhất về loài người.”

- Colin Renfrew

3. Sụp đổ: Các xã hội đã thất bại hay thành công như thế nào?

“Bài học từ Sụp đổ là các xã hội thường không bị hủy diệt. Thực tế, các xã hội thường tự phá hoại: họ tự gây thương tích cho bản thân, và sau đó trong nhiều thập kỷ, chỉ biết nhìn chứng kiến bản thân chảy máu đến chết.”

- Malcolm Gladwell

4. Thế giới cho đến ngày hôm qua: Chúng ta học được gì từ những xã hội truyền thống?

“Thế giới cho đến ngày hôm qua là một cái nhìn đầy mê hoặc và có giá trị về việc chúng ta cần học điều gì – và có lẽ là lời đề nghị – học hỏi từ truyền thống loài người nhiều hơn.”

- Tờ Christian Science Monitor

5. Biến Động: Các quốc gia ứng phó với khủng hoảng và thay đổi như thế nào?

“Tôi rất mê mải với mọi thứ mà Jared Diamond viết ra, và cuốn sách này không phải là ngoại lệ. Ông ấy chỉ ra cho chúng ta con đường vượt qua biến cố và chúng ta có thể lựa chọn theo đuổi nó.”

- Bill Gates