Phát hiện người cổ đại biết khắc hình và thực hiện nghi lễ an táng từ 100.000 năm trước con người

Theo các nhà nghiên cứu, phát hiện mới sẽ thay đổi cách chúng ta suy nghĩ về lịch sử của lửa và việc sinh ra khái niệm cũng như hành vi chôn cất người đã khuất.

Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy bằng chứng khảo cổ cho thấy loài người cổ đại đã thực hiện nghi lễ an táng và khắc ký hiệu trên tường hang hàng nghìn năm trước khi con người hiện đại bắt đầu phương thức chôn cất.

Loài người cổ đại này được các nhà khoa học gọi là Homo naledi. Dựa trên phân tích hộp sọ, các chuyên gia nhận định não bộ của Homo naledi chỉ bằng một phần ba so với não người hiện đại. Phát hiện này có thể thay đổi cách chúng ta hiểu về quá trình tiến hóa của con người, vì những hành vi như khắc ký hiệu và an táng thường được liên kết với các loài có não bộ lớn hơn như Homo sapiens và Neanderthal.

Các dữ liệu trên được trích dẫn từ ba bài nghiên cứu đã được xuất bản trên tạp chí eLife.

Số hóa hóa thạch của cá thể Homo naledi được phát hiện lần đầu tại quần thể hang động Rising Star ở Nam Phi, trong một cuộc khai quật vào năm 2013. Quần thể hang động này là một phần của Cảng nhân loại - một khu vực được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới, và đây cũng là nơi mà các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra nhiều tổ tiên của con người hiện đại.

Cùng với đội ngũ 'phi hành gia lòng đất', giáo sư Lee Berger - nhà cổ nhân loại học và nhà thám hiểm làm việc cho National Geographic đã dày công khám phá nguồn gốc của con người trong môi trường hang động nguy hiểm. Nỗ lực của nhóm thám hiểm đã được đền đáp khi họ tìm thấy hài cốt của nhiều cá thể Homo naledi thuộc nhiều độ tuổi khác nhau, với xương được đặt một cách cẩn thận trong huyệt nông phủ đất. Các khu vực chôn cất này cổ hơn ít nhất 100.000 năm so với những nơi chôn cất cổ nhất của loài Homo sapien.

Trong quá trình khai quật những nơi chôn cất, các nhà khoa học đã phát hiện ra một loạt các ký hiệu được khắc trên tường hang. Khảo sát ban đầu cho thấy những hình vẽ này có niên đại từ 241.000 đến 335.000 năm tuổi, tuy nhiên con số này có thể thay đổi khi dữ liệu được phân tích chi tiết hơn.

Những ký hiệu trên tường là các đường thẳng đan xen tương tự như ký hiệu hashtag (#) và một số hình vẽ cơ bản khác. Giới khảo cổ cũng đã tìm thấy những hình vẽ tương tự trong hang của người Homo sapien và Neanderthal, tuy nhiên chúng có niên đại lần lượt là 80.000 và 60.000 năm tuổi. Các nhà nghiên cứu dự đoán rằng những hình vẽ này có mục đích để lưu giữ và chia sẻ thông tin.

Khu vực khảo cổ chật chội

Hoạt động khám phá và khai quật trong quần thể hang Rising Star không phải là việc dễ dàng. Cho đến nay, đội ngũ thám hiểm đã vẽ được bản đồ hơn 4 km hang động, sâu tới 100 m và dài hơn 200 m. Ngoài ra, trong hang còn có những dốc cao khó leo và những khe hẹp khó chui qua. Có những khe chỉ rộng 25 cm, và giáo sư Lee Berger cho biết anh đã giảm 25 kg cân nặng để có thể tiếp tục đam mê khám phá.

“Đây là trải nghiệm tuyệt vời và gây ám ảnh nhất đời tôi”, giáo sư chia sẻ. “Tôi đã gặp nguy hiểm khi khai quật, nhưng mọi nỗ lực đều xứng đáng khi mang về những phát hiện mới. Tôi nghĩ điều quan trọng là hành trình vào hang không dễ dàng với người Homo naledi”.

Loài người cổ đại này có thể đứng thẳng giống chúng ta và sử dụng đôi tay để thao tác công cụ, tuy nhiên Homo naledi có đầu nhỏ hơn, lưng gù hơn, mảnh mai hơn và chắc chắn khỏe mạnh hơn chúng ta. Dựa trên cấu trúc xương hóa thạch, có thể thấy vai của Homo naledi phù hợp với việc leo trèo.

Nhóm các nhà nghiên cứu phát hiện rất nhiều hóa thạch của Homo naledi trong toàn bộ hang động, bao gồm cả cá thể sơ sinh và người trưởng thành. Khi khám phá sâu hơn vào hang, họ nhận thấy rằng Homo naledi đã dễ dàng di chuyển qua hệ thống các thang hiểm.

Năm 2015, khi Homo naledi được phát hiện lần đầu tiên trên Trái Đất, ý tưởng về việc giống người cổ đại có khả năng an táng gặp nhiều tranh cãi. Nhiều người cho rằng não của Homo naledi quá nhỏ để thực hiện các hành vi phức tạp.

Các phát hiện sau này đã chứng minh rằng Homo naledi đã có một nền văn hóa phát triển. 'Đây không phải là một thi thể bị bỏ lại trong một cái hố. Đây là toàn bộ một cơ thể được phủ bằng đất và nghi lễ tại nơi an táng, cho thấy rằng hài cốt đã được chôn cất một cách tôn trọng, không phải là kết quả của tai nạn', giáo sư Berger nhận định.

Sau đó, nhóm nghiên cứu đã tìm thấy các đồ vật bên trong nghĩa trang của Homo naledi và cả các hình vẽ trên tường hang.

Các hình vẽ cổ xưa

Trong một mộ, các nhà khoa học đã phát hiện một viên đá được mài vẹt thành công cụ, được đặt gần một cá thể Homo naledi trưởng thành. Trên trần và tường hang gần nơi nghỉ của sinh vật cổ đại này, các hình vẽ đa dạng xuất hiện khắp nơi.

Theo giáo sư Berger, tường hang được cứng như một nửa kim cương (vật liệu cứng nhất theo thang đo Mohs), do đó việc chạm khắc đã tốn rất nhiều thời gian của những sinh vật linh trưởng cổ xưa này.

Nhóm nghiên cứu cho rằng các dấu vết cho thấy Homo sapien chưa từng vào hang này và các hình khắc này thuộc về nhóm Homo naledi cổ đại. Các dấu vết của lửa - như muội, than, xương cháy - xuất hiện ở nhiều nơi, cho thấy tại sao Homo naledi có thể di chuyển và làm việc trong môi trường tối.

Ý nghĩa của các hình khắc này không thể giải thích được, và các nhà nghiên cứu cũng không chắc rằng đây có phải là một loại hình ngôn ngữ của Homo naledi. Họ chỉ biết rằng những hình khắc này có ý nghĩa gì đó, vì những cá thể Homo naledi đã dành rất nhiều thời gian và công sức, thậm chí cả tính mạng để khắc những hình thù kỳ lạ này.

Chỉ vài thập kỷ trước, chúng ta nghĩ rằng chỉ các giống thông minh như Homo sapien, Neanderthal hoặc Denisovan mới có đủ trí lực để chôn cất người chết. Khám phá mới cho thấy rằng trước khi chúng ta phát minh nghi lễ chôn cất khoảng 100.000 năm, đã có giống người tiền sử biết đưa linh cữu về nơi an nghỉ cuối cùng.

Theo Agustín Fuentes, một nhà thám hiểm làm việc cho National Geographic và là tác giả của một nghiên cứu khác liên quan đến Homo naledi, phát hiện này đòi hỏi chúng ta phải xem xét lại lịch sử của lửa, của việc hình thành khái niệm và hành vi chôn cất người chết. Khám phá này mở ra nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời, nhưng việc tiếp tục khám phá sẽ mang lại ý nghĩa khi vẫn còn những điều chưa được giải đáp.

Một khám phá mới sẽ được tiết lộ trong bộ phim tài liệu Unknown: Cave of Bones, sẽ ra mắt trên Netflix vào giữa tháng Bảy này. Giáo sư Berger cũng sắp ra mắt cuốn sách về Homo naledi và tác động của giống người cổ đại này đối với lịch sử của loài người.