Buzz
Theo các nhà nghiên cứu, ngôn ngữ thiêng liêng được khắc bằng chữ tượng hình trên tấm bia mới phát hiện cho thấy vua Hittite đã đến thăm hoặc sinh sống tại nơi tấm bia được tìm thấy ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Đây là tấm bia đất sét 3.300 năm tuổi ở trung bộ Thổ Nhĩ Kỳ miêu tả cuộc xâm lược khốc liệt của người ngoài vào Đế chế Hittite trong thời đại đồ đồng.
Tấm bia này được Kimiyoshi Matsumura, một nhà khảo cổ học tại Viện Khảo cổ Anatolian Nhật Bản, tìm thấy vào tháng 5 năm 2023 tại Büklükale, cách Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ khoảng 60 km về phía đông nam.
Các nhà khảo cổ cho rằng Büklükale là một thành phố lớn của người Hittite và là nơi ở của hoàng gia.
Theo Mark Weeden, sáu dòng văn bản chữ tượng hình đầu tiên trên tấm bia, bằng ngôn ngữ Hittite, nói rằng: 'Bốn thành phố, bao gồm cả thủ đô Hattusa, đã gặp thảm họa', trong khi 64 dòng còn lại là lời cầu nguyện bằng tiếng Hurrian, cầu xin chiến thắng.
Người Hittite sử dụng ngôn ngữ Hurrian trong các nghi lễ tôn giáo. Có vẻ như tấm bia này ghi lại một nghi lễ thiêng liêng do vua Hittite tổ chức.
Đế chế thời đồ đồng
Các nhà khảo cổ cho biết, vương quốc Hittite ban đầu được hình thành ở trung Anatolia (nay là Thổ Nhĩ Kỳ) vào khoảng năm 2100 trước Công nguyên và người Hittite đã trở thành một cường quốc lớn trong khu vực vào năm 1450 trước Công nguyên.
Người Hittite được đề cập trong Kinh Thánh tiếng Do Thái và các bản khắc của người Ai Cập cổ đại ghi lại rằng Đế chế Hittite đã chiến đấu với họ vào năm 1274 trước Công nguyên tại Trận chiến Kadesh - một thành phố cổ gần Homs, Syria ngày nay - trong một trong những trận chiến sớm nhất trong lịch sử.
Tiếng Hurrian ban đầu là ngôn ngữ của vương quốc Mitanni trong khu vực, vương quốc này sau đó trở thành nước chư hầu của người Hittite. Matsumura cho biết rằng ngôn ngữ này vẫn chưa được hiểu rõ và các chuyên gia đã mất vài tháng để cố gắng giải mã ý nghĩa của dòng chữ.
Chữ viết của người Hurrian được sử dụng để cầu nguyện tới Teshub, tên tiếng Hurrian của thần bão, người đứng đầu cả hai vị thần Hittite và Hurrian. Ông cho biết, nó ca ngợi vị thần và tổ tiên thiêng liêng của ngài, đồng thời liên tục đề cập đến việc giao tiếp giữa các vị thần và con người.
Nội chiến
Đế chế Hittite biến mất khỏi lịch sử vào đầu thế kỷ 12 trước Công nguyên, điều này xảy ra trong bối cảnh thời kỳ đồ đồng muộn đang chịu sự sụp đổ và bất ổn rộn rã xung quanh Địa Trung Hải.
Theo nhà sử học Eric Cline trong cuốn sách “1177 B.C: Năm nền văn minh sụp đổ” (Nhà xuất bản Đại học Princeton, 2014), nguyên nhân của sự sụp đổ vẫn còn bí ẩn, có thể là do nạn đói do biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, cuộc xâm lược được nhắc đến trong tấm bia không liên quan đến cuộc chiến đó. Theo Matsumura, tấm bia này được tạo vào thời vị vua Hittite Tudhaliya II, khoảng năm 1380 đến 1370 trước Công nguyên - khoảng 200 năm trước khi thời kỳ đồ đồng muộn sụp đổ.
