Phong trào xem lại phim trong vòng 5 phút: 'Xâm phạm bản quyền nghiêm trọng, chỉ để câu view và lợi dụng thôi!'

Trong lúc phong trào tóm tắt phim che mắt review đang phát triển mạnh trên mạng xã hội và gây ra nhiều tranh cãi về vấn đề bản quyền,... chúng tôi đã liên hệ với những người trong ngành để có cái nhìn khách quan, chính xác về hiện tượng này.

Hàng ngày, khi lướt Facebook, đặc biệt là ở phần Watch (nơi tổng hợp các video), một trong những điều bạn dễ dàng gặp là giọng đọc chuẩn của 'chị Google' cùng nội dung quen thuộc: “Xin chào các bạn, tôi là abc, hôm nay chúng tôi sẽ kể về một bộ phim...”. Dưới mỗi video như vậy là hàng ngàn lượt cảm xúc, hàng trăm bình luận đa chiều về bộ phim bị phân tích. Đúng, chúng ta đang nói đến phong trào xem lại phim bằng những clip dưới 5 phút với chất lượng không tốt!

Thực ra đây là phong trào tóm tắt phim che mắt review đang lên ngôi trên mạng xã hội gần đây. 'Treo đầu dê bán thịt chó' rõ ràng xuất hiện ở những đoạn clip này, đặt tiêu đề là review (nêu lên cảm nhận, đánh giá), nhưng nội dung lại là tóm tắt (recap), một số đoạn clip còn thêm vài dòng cảm nhận cá nhân vào cuối. Những kiểu clip như vậy đang ảnh hưởng đến vấn đề bản quyền phim và đối với những người làm review chân chính, hoặc đơn giản là làm hại. Tuy nhiên, kỳ lạ thay, những trang review vẫn liên tục được tạo ra, sản xuất hàng chục clip mỗi ngày. Như một thói quen, chỉ cần bỏ ra 5-10 phút mỗi ngày mà không tốn kém chi phí nào, bạn có thể trở thành một 'chuyên gia' xem mọi loại phim, một mọt phim thực thụ. Điều này là tích cực, hướng đến một phần khán giả xem phim để giải trí tạm thời chứ không quá quan tâm đến trải nghiệm điện ảnh. Chúng tôi đã trò chuyện với một số nhân vật trong ngành sản xuất phim, báo chí, truyền thông,... để hiểu rõ hơn quan điểm của từng người về vấn đề này.

Là tóm tắt (recap nội dung phim) thì đúng hơn, còn việc gọi là 'review' chỉ để 'thân quen' để câu view, lợi dụng mà thôi!

Những clip review phim tràn lan trên mạng xã hội hiện nay là hình thức biến dạng, rất tệ hại, nhà báo Nguyễn Phong Việt đã khẳng định quan điểm cá nhân vô cùng khách quan và thực tế của mình: “Đó không phải là review phim mà là tóm tắt phim, kể lại phim một cách ngắn gọn và súc tích. Cách này làm cho người xem mất cảm xúc, mất sự bất ngờ và trải nghiệm cần thiết của một khán giả yêu điện ảnh. Bản chất của review là kích thích cảm giác của khán giả để họ ra rạp xem bộ phim đó, để biết được bộ phim có hay có thú vị hay không. Khán giả sẽ chờ đợi sự bất ngờ mà bài review chỉ gợi mở để bạn phải đi xem phim.

Phương pháp này thực sự đang gây hại, khiến doanh thu của phim ở rạp giảm sút. Một phần khán giả, họ không phải là người yêu thích điện ảnh thực sự, họ chỉ cần những clip review này để hiểu và biết về phim. Trái ngược, một bộ phim là sản phẩm của rất nhiều người, tốn rất nhiều công sức, thời gian và tiền bạc.”

Đạo diễn Vũ Ngọc Phượng cũng chia sẻ quan điểm tương tự: “Theo tôi, những clip này không có gì tốt. Đây không phải là review mà chính xác là tóm tắt (recap) bộ phim. Ở nước ngoài, họ cũng làm kiểu clip như thế này, nhưng họ hiểu nội dung phim nên họ làm rất kỹ lưỡng và họ nói từ đầu là clip sẽ tiết lộ một số nội dung quan trọng của phim, nhằm tạo sự nhận thức cho khán giả về việc chúng tôi tiết lộ nội dung phim còn người xem phải chịu trách nhiệm về việc biết trước nội dung.

Ở Việt Nam, cách thực hiện này rất 'bừa bãi', từ giọng đọc, cách cắt ghép,... nó rất nghiệp dư. Việc tóm tắt này còn khiến khán giả có cái nhìn sai lệch về phim. Có những phim không tốt nhưng qua cách tóm tắt lại trở nên thú vị hấp dẫn, ngược lại, có những bộ phim rất hay nhưng qua những kiểu tóm tắt này lại làm mất đi những điểm hay mà phim vốn có, tạo cảm giác nhạt nhẽo và khiến khán giả không muốn xem.”

Anh Phúc Du - một Content Creator có quan điểm mới lạ và mở cửa cho trào lưu này. Anh cho rằng mọi người đã quen với review phim - những bài viết có nhắc lại một ít nội dung phim và nêu lên đánh giá cá nhân. Tuy nhiên, ngoài review thì chúng ta còn có một hình thức khác là recap phim mà rất nhiều báo làm, thường mọi người chỉ recap phim truyền hình mà không recap phim điện ảnh, nghĩa là hình thức recap (tóm tắt nội dung phim) đã có từ trước chứ không phải mới. Nhưng khi gọi là review và dựng thành clip trên mạng xã hội thì những người làm review chuyên nghiệp, nhà báo họ sẽ cảm thấy đây là hiện tượng có vấn đề, thậm chí là xúc phạm đến nghề nghiệp của họ.

Là đơn vị sở hữu các nội dung bản quyền, và có 7 năm hoạt động trong lĩnh vực cung cấp nội dung có trả phí, Truyền hình FPT lên tiếng: “Chúng tôi cho rằng đây là hình thức biến dạng, đi theo xu hướng xem các video ngắn trên digital và mạng xã hội. Đây là xu hướng mới nhưng cũng có nhiều vấn đề bất cập cần xem xét như: Sử dụng các nội dung một cách bất hợp pháp và không có bản quyền chính thức; Tiết lộ nội dung của bộ phim (spoil phim) ảnh hưởng đến việc tiếp cận người xem của ngành phát hành phim; Định hướng sai lệch cho khán giả Việt trong thói quen thưởng thức phim đặc biệt khi tiếp cận các phim bản quyền; Làm ảnh hưởng đến ngành sản xuất phim trong nước và nước ngoài; Gây mất uy tín ngành kinh doanh dịch vụ VOD tại Việt Nam trong mắt đối tác quốc tế, khiến khó tiếp cận các thị trường nước ngoài.

Mặc dù vậy, chúng tôi cho rằng, nếu hình thức này được các đơn vị chủ sở hữu bản quyền nội dung thực hiện một cách hợp lý thì đây có thể coi là một phương án quảng bá, tiếp cận người xem rất tốt và phù hợp với xu hướng mới.”

Trải nghiệm, dù đúng hay sai, luôn là một lựa chọn cá nhân, còn về vấn đề bản quyền, thì ở Việt Nam luôn là một vấn đề phức tạp!

Đạo diễn - NSX Phan Gia Nhật Linh - cha đẻ nhiều tác phẩm nổi tiếng như Em Là Bà Nội Của Anh, Tiệc Trăng Máu, đã thể hiện quan điểm rõ ràng: “Tôi không quan tâm và cũng không quan sát. Khán giả muốn xem thì họ xem, không muốn thì đừng xem, và về mặt pháp lý, các video này đều vi phạm nghiêm trọng bản quyền, nhưng chúng ta đều biết ở Việt Nam, vấn đề bản quyền chưa được nhìn nhận đúng và nghiêm túc. Vì vậy, khi vấn đề bản quyền lớn hơn vẫn chưa được giải quyết, thì tôi cũng không quan tâm nhiều đến những video này.”

Là một người làm phim, viết phê bình phim và rất yêu điện ảnh, việc xem những clip review trá hình này không ảnh hưởng đến trải nghiệm điện ảnh của nhà báo Phong Việt khi xem phim tại rạp, tuy nhiên, vì những đoạn clip kiểu này được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội và ảnh hưởng đến nhiều đối tượng khán giả khác nên: “Chúng ta nên sớm đưa trào lưu review phim 5 phút này vào quy định pháp luật, nếu có thể. Trên thế giới, phần lớn chúng ta là những khán giả văn minh, người review phim cũng là những người văn minh, họ biết cách review bộ phim để kích thích khán giả đến rạp, chứ không phải kiểu review để khán giả hiểu hết nội dung phim mà không cần đến rạp nữa.

Rõ ràng, chúng ta cần có biện pháp xử lý những trào lưu này, nhằm bảo vệ bộ phim, bảo vệ sản phẩm sáng tạo, bảo vệ nhà phát hành và cả nhà sản xuất. Chúng ta cần gây dựng ý thức cho tất cả khán giả, người hâm mộ điện ảnh. Nếu như vô tình xem được những đoạn clip review biến tướng này, thì mọi người nên nhớ rằng phải đi xem phim tại rạp, trải nghiệm bộ phim chân thực và điều này mới tăng thêm cảm xúc và hiểu biết của một người yêu điện ảnh. Chúng ta nên hạn chế hoặc phản đối những clip, những trang web sử dụng clip review để kể lại toàn bộ nội dung phim. Nếu đã xem những clip đó, thì cũng hãy ủng hộ bộ phim bằng cách đi xem, giúp đỡ những người làm phim có động lực để sản xuất ra những tác phẩm tốt hơn trong tương lai.”

Là người không lên án hình thức review phim này, Phúc Du chia sẻ: “Tôi nghĩ đây là một dạng mới đang trở nên phổ biến, và trong tương lai, nó sẽ có chỗ đứng riêng. Bây giờ là thời đại 4.0 rồi, đây cũng là một cách khác để thể hiện sau khi xem phim thôi, nếu tôi không xem thì cũng có những người khác xem, và đó là quyền lựa chọn của mỗi người thôi.”

Trả lời phỏng vấn của chúng tôi, Vũ Ngọc Phượng - đạo diễn của Anh Trai Yêu Quái - người từng xem clip review, nhận thấy cách làm này là rất vô lí và đi ngược tinh thần của phim, chia sẻ ngắn gọn như sau: “Về vấn đề bản quyền, tôi cảm thấy khó có thể cấm theo luật pháp, vì trên thế giới, có rất nhiều người làm YouTuber kiểu tóm tắt này. Những clip kiểu này có ảnh hưởng rất tiêu cực đến trải nghiệm phim của khán giả. Đây không phải là trải nghiệm tốt cho những người chưa xem phim và cả những người đã xem phim.”

Từ góc độ một người mê phim, đại diện truyền hình FPT chia sẻ quan điểm cá nhân: “Xem phim không chỉ là việc hiểu nội dung mà còn là hành trình khám phá cảm xúc, làm sống lại các giác quan của khán giả mà đạo diễn, biên kịch... đã dày công chuẩn bị. Nếu muốn trải nghiệm đúng, hãy dành thời gian để cảm nhận tất cả mọi thứ.”

Có lợi ích với một phần khán giả nhưng hậu quả tiêu cực cũng đang trở nên rõ ràng!

Không nhiều nhà báo Phong Việt nhìn nhận trào lưu này tích cực: “Ví dụ, một nhà phát hành thấy bộ phim của mình được review và có khoảng 10 triệu hoặc 5 triệu lượt xem thì niềm vui này không đáng kể, bởi niềm vui này không đồng nghĩa với việc khán giả sẽ đến rạp xem phim. Nếu làm PR, Marketing để thúc đẩy hành vi tiêu dùng của khán giả, khiến họ quyết định ra rạp mua vé thì đó mới là điều tích cực cho thị trường điện ảnh nói chung và những nhà làm phim nói riêng. Phần lớn người xem clip này chỉ muốn thỏa mãn cảm giác rằng họ không cần dành thời gian và tiền bạc để ra rạp, mà chỉ cần mất 5-7 phút miễn phí để biết nội dung phim là đủ. Điều này có thể đe dọa thị trường điện ảnh của Việt Nam, một thị trường vẫn còn trẻ non.”

Đạo diễn Ngọc Phượng thẳng thắn bày tỏ quan điểm: “Tôi chưa thấy điểm tích cực nào cả. Có lẽ điểm tích cực sẽ dành cho những người quá bận rộn nhưng muốn biết về nhiều phim, nội dung phim hoặc những người không kiên nhẫn để xem hết phim. Nhưng những người này không thực sự là khán giả. Còn những người muốn biết xem phim này, phim kia có đáng xem không thì nên xem review trung thực không spoiling.”

Ngăn chặn bằng biện pháp pháp luật thật khó, quan trọng vẫn là ý thức cá nhân

“Đầu tiên chúng ta cần có quy định. Thứ hai là về ý thức của người xem và thứ ba là sự đồng lòng của những người yêu điện ảnh ở Việt Nam. Chúng ta phải có tiếng nói phản đối để những người sản xuất clip review 5 phút này nhận ra hành động của họ là sai và phải dừng lại hoặc review bộ phim theo cách văn minh hơn.” - nhà báo Phong Việt chia sẻ lo ngại về trào lưu này.

Ngọc Phượng, đạo diễn, hy vọng những người làm clip này sẽ có tâm hơn, đánh dấu clip sẽ spoil và phân biệt rõ giữa review và recap, giữa việc đánh giá và tóm tắt phim, không tiết lộ những chi tiết quan trọng của phim.

Ngoài ra, những người làm clip này có thể là yêu phim hoặc thấy đây là nội dung thu hút lượt xem tốt, thì đây là kinh doanh trên mạng xã hội mà chúng ta không thể cấm. Một giải pháp tích cực là: “Nếu thực sự muốn review, sẽ có một nguyên tắc chung của những người review trên thế giới, có một phần gọi là spoiler alert (tiết lộ nội dung phim). Nội dung đã được tiết lộ trong trailer hay teaser, thì người review hoàn toàn có thể đưa vào và coi đó là spoiler alert.”

Hình thức review phim thực chất là recap, tiết lộ toàn bộ hoặc từng phần nội dung phim là vi phạm bản quyền tác phẩm. Truyền hình FPT không ủng hộ: “Đối mặt với thực trạng này, chúng tôi tăng cường hợp tác với các đối tác sở hữu bản quyền trong và ngoài nước để kiểm soát các fanpage hoặc cá nhân/tổ chức vi phạm và ngăn chặn phát tán nội dung không phép này. Chúng tôi cũng mong muốn có sự can thiệp mạnh mẽ của cơ quan chức năng tại Việt Nam để xác định và ngăn chặn triệt để các trang web phim lậu tại thị trường Việt Nam...

Chúng tôi cũng cho rằng đối với các đơn vị sở hữu nội dung bản quyền, đây có thể là cơ hội để quảng bá nội dung phim, và tiếp cận với nhu cầu xem của khán giả. Tìm ra hướng đi đúng, chắc chắn sẽ chuyển mối nguy thành cơ hội.”

Tóm lại, trào lưu này vẫn gây tranh cãi, mặc dù mặt tích cực hay tiêu cực của nó dễ nhận thấy nhưng khó tìm giải pháp. Đây là một hình thức mới liên quan đến điện ảnh, kinh doanh trên mạng xã hội nhưng nó đã đi lệch khỏi bản chất, làm mất chất điện ảnh. Những người làm clip review này nếu đã làm, hãy làm có tâm, nên đặt tên “khai sinh” chuẩn cho những đoạn clip này là recap thay vì review như hiện nay.

Nguồn ảnh: Tổng hợp