Phong tục Tết truyền thống Việt Nam

Tết Nguyên Đán là cơ hội để gia đình sum vầy, đoàn tụ sau một năm làm việc chăm chỉ và hăng say học tập. Đây là dịp lễ quan trọng nhất trong năm, nơi tập trung nhiều phong tục, tập quán, và văn hóa độc đáo được lưu giữ và phát huy qua các thế hệ.

1. Thăm khu liệt sĩ

Khi gia đình đầy đủ, mọi người sẽ cùng nhau thăm khu liệt sĩ và làm sạch mộ. Tại đây, mọi người cùng dâng hương và hoa quả, mời vong linh của ông bà tổ tiên về ăn tết cùng con cháu. Thời điểm này diễn ra từ ngày 23 đến ngày 30 tháng Chạp (tháng 12 âm lịch).

2. Lễ cúng ông Táo

Hằng năm vào ngày 23 tháng Chạp, mọi gia đình Việt Nam thực hiện lễ cúng ông Táo. Theo truyền thuyết, ông Táo cưỡi cá chép lên chầu trời, báo cáo về hoạt động năm qua với Ngọc Hoàng ở dưới hạ giới. Ông Táo cũng là biểu tượng của sự ấm no trong gia đình qua việc đại diện cho căn bếp.

Để đảm bảo ông Táo lên chầu đúng giờ, mọi gia đình thường dọn dẹp bếp núc, làm sạch nhà cửa và thả cá chép xuống sông, tượng trưng cho việc ông Táo cưỡi lên thiên đình.

3. Phiên chợ tết

Chợ tết rộn ràng với nhiều loại hoa đẹp, sản phẩm độc đáo, và đặc sản tết. Không gian chợ tết luôn tràn ngập màu sắc hoa, đặc biệt là những bông hoa mai, đào, hoặc cây quất tạo điểm nhấn nổi bật cho mỗi gia đình.

Bầu không khí tại chợ tết luôn hứng khởi, sôi động, không chỉ là nơi mua sắm để chuẩn bị cho ngày tết mà còn là địa điểm gặp gỡ, giao lưu của người thân và bạn bè. Mọi người cùng nhau thưởng thức niềm vui, tận hưởng không khí lễ hội trong những ngày tết sắp đến.

4. Trang trí và dọn dẹp nhà cửa

Dịp cuối năm là lúc mọi gia đình tận dụng để trang trí và dọn dẹp nhà cửa, tạo nên không gian sạch sẽ, ngăn nắp. Đường phố, thôn xóm lung linh trong ánh đèn và trang trí tạo nên bức tranh đẹp, rạng ngời cho không khí tết truyền thống.

Tết đến, bên cạnh bàn thờ, hoa mai, hoa đào, cây quất được sắp đặt ở vị trí trang trọng, treo đèn màu nhấp nháy. Câu đối đỏ viết bằng chữ nho trên giấy đỏ rực rỡ treo lên, mang đến lời chúc cho một năm mới tràn đầy may mắn.

Lúc này, mâm ngũ quả được đặt lên bàn thờ, tượng trưng cho niềm vui, hạnh phúc trong năm mới.

5. Gói bánh chưng

Bánh chưng, bánh giày là truyền thống không thể thiếu trong tết Việt Nam. Gia đình quây quần gói bánh và luộc chúng. Bên bếp lửa ấm áp, mỗi thành viên cùng chờ đợi bánh chín để thắp hương tổ tiên và chia sẻ những câu chuyện về công việc, gia đình, học tập trong năm qua, tạo nên không khí gần gũi, thân mật.

6. Mâm ngũ quả

Tết đến, trên bàn thờ, mỗi gia đình trang trí mâm ngũ quả đẹp mắt để cúng gia tiên. Ngũ quả không chỉ là biểu tượng của thành quả sau một năm lao động miệt mài, mà còn là kết quả của mồ hôi, công sức của những người nông dân. Khi xuân sang, vào dịp tốt lành, mọi người kính dâng lên ông bà tổ tiên.

Mặc dù gọi là ngũ quả, nhưng thực tế, việc lựa chọn và bày biện quả trên mâm phụ thuộc vào đặc thù văn hóa, khí hậu và quan niệm của từng địa phương. Người ta tận dụng ý nghĩa tâm linh, tinh thần để sắp xếp mâm ngũ quả.

7. Lễ rước vong linh ông bà

Vào chiều ngày 30 tháng chạp, mỗi gia đình chuẩn bị mâm cỗ ăn và trái cây, bày lên bàn thờ tổ tiên. Hương thơm lan tỏa, mọi người chắp tay cúi đầu, kính cẩn vái lạy xin ông bà tổ tiên phù hộ cho một năm mới an khang thịnh vượng, vạn sự như ý.

8. Cúng giao thừa

Theo quan niệm cổ truyền, mỗi năm Thiên Đình thay đổi toàn bộ quan quân chăm sóc thiên hạ dưới hạ giới. Có một ngài đặc biệt có vị trí quan trọng. Phút giao thừa là lúc bàn giao quyền lực, các quan cũ về trời và quan mới xuống đảm trách. Các gia đình cúng xôi gà, bánh trái, hoa quả… ngoài trời, tiễn biệt năm cũ và chào đón năm mới với hy vọng được bảo vệ và phù hộ.

Những khoảnh khắc ấy, lòng thành kính của mỗi gia đình trải qua từng hơi thở, tiễn đưa người thân trời cũ và chào đón người thân trời mới, hy vọng mọi điều tốt lành trong năm mới.

9. Lễ xông nhà (hay còn gọi là xông đất)

Lễ xông nhà đầu năm ở Việt Nam là một nghi lễ thú vị, được thực hiện mạnh mẽ từ già trẻ, nam nữ đều yêu thích. Theo quan niệm, việc chọn người hợp tuổi để xông nhà đầu năm sẽ mang lại may mắn, hòa thuận, hạnh phúc và nhiều điều tốt lành cho gia đình suốt cả năm. Điều này khiến mọi người rất chú trọng đến người xông nhà. Ở một số địa phương, người phụ nữ thường không được phép xông nhà đầu tiên vì quan niệm mang lại may mắn cho gia chủ.

10. Hái lộc đầu năm

Ngay sau khi chuyển giao từ năm cũ sang năm mới, mọi người thường cùng nhau đến các đền chùa để thắp hương và hái lộc đầu năm. Mọi người sẽ hái một cành cây non biểu tượng cho sự rước lộc vào nhà. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, việc này đã không còn nhận được sự ủng hộ lớn từ cộng đồng.

11. Tập tục chúc tết đầu năm

Giao thừa là thời khắc mà gia đình quây quần, cùng nhau chúc nhau những điều tốt đẹp nhất. Đây là dịp để con cháu thể hiện lòng hiếu kính đối với ông bà, cha mẹ.

Được coi là một nét đẹp văn hóa của người Việt Nam, khiến cho không khí gia đình thêm ấm cúng, gần gũi khi anh em, bạn bè và hàng xóm đến thăm chúc tết.

12. Phong tục lì xì (mừng tuổi)

Trong Hán tự, “lì xì” nguyên là “lợi thị” có nghĩa là tiền bạc, sự lợi lộc. Vì vậy, đầu năm mới là thời điểm con cháu mừng tuổi ông bà, bố mẹ và tặng lì xì kèm theo những lời chúc tốt đẹp.

Trong những ngày lễ tết, trẻ con thường mong đợi nhận lì xì, do đó cha mẹ và người lớn trong gia đình chuẩn bị phong bao màu đỏ với một số tiền để mừng tuổi cho các con, cháu. Kèm theo những lời chúc chăm ngoan, học giỏi và ước mong lớn lao trong cuộc sống.

13. Quà tết, lễ tết

Mỗi khi tết đến, các gia đình thường chuẩn bị những giỏ quà để mang đi chúc tết, thể hiện lòng biết ơn, sự tôn trọng và mối quan hệ thân thiết.

Tuy nhiên, cần tránh quá mức làm dụng quà tết để giữ nguyên ý nghĩa tốt đẹp của nó. Tình cảm chân thành phải bắt nguồn từ trái tim, trong những ngày tết, những lời chúc tốt đẹp, bên nhau quanh bàn ăn ấm cúng, ly rượu thơm phức, cái ôm thân thiết, và sự gắn kết qua bàn tay bồi hiệp, tất cả những điều này thể hiện rõ nét vẻ đẹp văn hóa trong phong tục tết truyền thống Việt Nam.

14. Lễ khai nghề

Vào năm mới, những người có chức vụ quan trọng sẽ khai bút, học trò mừng tuổi cũng sẽ bắt đầu năm học mới. Nhà nông mở cánh cửa canh tác, thợ thủ công khai công việc mới, và người buôn bán mở cửa hàng để đón khách. Mọi người đều chọn ngày mồng một để khai nghề, đặc biệt là khai bút sau khi giao thừa với mong muốn có một năm làm việc thành công.

15. Tập tục kiêng cử và không đổ rác trong ngày tết

Năm mới mang lại cảm xúc đặc biệt, kỳ vọng cho một khởi đầu tốt trong năm mới. Trong những ngày đầu năm, mọi người thường cẩn trọng trong lời nói và hành động, tin rằng chúng có thể ảnh hưởng đến cả năm. Tránh tặng thuốc men hay dao nhọn vì được coi là điều xấu mang lại sự xung đột.

Tuy nhiên, trong những ngày này, người dân Việt thường tránh đổ rác vào ngày tết. Có lẽ xuất phát từ tập tục Trung Quốc, có chuyện về người lái buôn Ân Minh và con hầu Như Nguyệt, nói về việc tránh hốt rác vào ngày tết để tránh điều xui xẻo. Từ đó, người ta giữ phong tục này.

16. Phong tục xuất hành

Xuất hành là việc ra khỏi nhà lần đầu tiên trong năm mới, được tin rằng hướng đi này sẽ ảnh hưởng đến tương lai trong năm mới. Mọi người thường xem sách lịch để chọn hướng đi và giờ xuất phát phù hợp với tuổi tác của mình. Tuy nhiên, hiện nay, ít người thực hiện phong tục này.

Hy vọng các bạn sẽ khám phá thêm về những phong tục truyền thống của Việt Nam trong dịp Tết Nguyên Đán diễn ra vào đầu năm, theo lịch âm dương của người Việt.