Phong tục truyền thống ngày tết Việt Nam

Tết Nguyên Đán là thời khắc quan trọng để gia đình quây quần sau một năm làm việc và học tập miệt mài. Đây thực sự là lễ hội lớn nhất trong năm của người Việt với hàng loạt các phong tục, tập quán, và văn hóa độc đáo được thế hệ truyền lại và duy trì, giữ gìn và phát huy.

1. Thăm khuôn mộ tổ tiên

Khi gia đình đông đủ, mọi người sẽ cùng nhau thăm mộ tổ tiên và quét dọn khu mộ. Tại đây, họ dùng hương và hoa quả để cúng và mời linh hồn ông bà tổ tiên về ăn tết cùng thế hệ con cháu. Thủ tục này thường diễn ra từ ngày 23 đến ngày 30 tháng Chạp (tức tháng 12 âm lịch).

2. Lễ cúng ông Táo

Hằng năm vào ngày 23 tháng Chạp, mọi gia đình Việt Nam tổ chức lễ cúng ông Táo. Theo truyền thống, ông Táo cưỡi cá chép lên thiên đình để báo cáo về hoạt động của gia đình với Ngọc Hoàng trong năm qua. Ông cũng là biểu tượng của sự ấm no thông qua bếp lửa gia đình.

Để đảm bảo ông Táo có thể lên thiên đình đúng giờ, mọi gia đình thường tổ chức làm sạch nhà cửa và bếp núc. Họ cũng thả cá chép xuống sông để ông Táo cưỡi lên thiên đình một cách suôn sẻ.

3. Chợ phiên ngày tết

Chợ tết rực rỡ với đa dạng sản phẩm, đồ lạ, và đặc sản tết. Chợ tết sôi động với sắc hoa đa dạng như hoa mai, hoa đào, hoặc quất cảnh, tất cả tạo nên không khí tràn ngập tinh tế.

Bầu không khí của chợ tết luôn nồng nhiệt, sôi động, không chỉ là nơi chuẩn bị cho ngày tết mà còn là không gian hội ngộ, gặp gỡ gia đình và bạn bè, cùng nhau thưởng thức niềm vui đặc biệt mỗi dịp tết đến.

4. Trang trí, dọn dẹp nhà cửa

Dịp cuối năm, mọi gia đình tận hưởng không khí tươi mới khi dọn dẹp nhà cửa, tạo ra không gian sạch sẽ, gọn gàng, làm mới cho mọi con ngõ thôn xóm.

Tết đến, xuân về, hoa mai, hoa đào, quất cảnh lung linh bên bàn trang trí, đèn màu nhấp nháy tô điểm không khí. Câu đối đỏ, chữ nho trên giấy đỏ treo lên, mang đến lời chúc năm mới tràn đầy may mắn và hạnh phúc.

Thời điểm này, mâm ngũ quả trên bàn thờ tỏa hương thơm, mong một năm mới đem lại niềm vui, và mọi điều như ý.

5. Gói bánh chưng

Tết truyền thống Việt không thiếu bánh chưng, bánh giày. Gia đình quây quần gói bánh, ngồi bên bếp lửa ấm áp, chờ đợi bánh chín. Thời gian này là cơ hội để chia sẻ về công việc, gia đình, học tập, tạo không khí gần gũi và thân thiện.

6. Mâm ngũ quả

Tết đến, xuân về, trên bàn thờ mỗi gia đình tỏa sáng với mâm ngũ quả, tượng trưng cho thành quả sau một năm lao động miệt mài. Đây là cách tri ân công sức, mồ hôi của người nông dân, mang đến niềm vui và thành công cho năm mới.

Mặc dù gọi là ngũ quả, nhưng thực tế, sự lựa chọn và bài trí các loại quả phụ thuộc vào đặc điểm địa phương, khí hậu, và quan điểm văn hóa. Mâm ngũ quả không chỉ đẹp mắt mà còn chứa đựng ý nghĩa tâm linh và tinh thần đặc biệt, tạo nên bức tranh tươi sáng cho ngày tết truyền thống.

7. Lễ rước vong linh ông bà

Chiều ngày 30 tháng chạp, mọi gia đình hân hoan sắm sửa mâm cỗ, từ thức ăn cho đến trái cây, trang trí đẹp mắt trên bàn thờ tổ tiên. Hương thơm ngát tràn ngập, tay chắp cùng kính cầu, nguyện ông bà tổ tiên ban phúc cho một năm mới an khang thịnh vượng, mọi việc hanh thông.

8. Cúng giao thừa

Theo quan niệm của ông bà, mỗi năm, Thiên Đình thay đổi đội ngũ quan quân trông nom thiên hạ dưới hạ giới, với một ngài đứng đầu có vị trí cao cấp. Phút chuyển giao năm cũ sang năm mới được tưởng tượng như là lúc quan quân cũ trở về trời và những người mới được cử về đảm trách. Trong khoảnh khắc đặc biệt đó, mọi gia đình mang theo xôi gà, bánh trái, hoa quả... cúng tại ngoại ô, tận hưởng sự kết nối giữa thế giới hạ giới và thế giới trên cao.

Những phút giây ấy, là lúc trái tim mỗi gia đình tràn ngập tình cảm, chia tay năm cũ và chào đón năm mới, hy vọng được sự phù hộ của các quan nhân, mang lại một năm mới tràn đầy điều tốt lành.

9. Lễ xông nhà (hay còn gọi là xông đất)

Tập tục xông nhà đầu năm không chỉ là truyền thống thú vị mà còn là di sản được kế thừa và phát triển mạnh mẽ từ người già đến trẻ, từ nam giới đến phụ nữ. Chọn người hợp tuổi để xông nhà được coi là chìa khóa mở ra một năm mới thịnh vượng, gia đình hòa thuận và hạnh phúc. Do đó, sự chú ý đặc biệt thường dành cho người được chọn làm người xông nhà, và ở một số địa phương, phụ nữ thường không được phép làm người xông nhà đầu tiên vì tin rằng họ không mang lại may mắn cho gia chủ.

10. Hái lộc đầu năm

Ngay sau những khoảnh khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, mọi người sẽ cùng nhau đến các đền chùa để thắp hương và thực hiện nghi lễ hái lộc đầu xuân. Thông thường, mọi người sẽ chọn một cành cây non làm biểu tượng cho việc mang lộc vào nhà. Tuy nhiên, trong vài năm gần đây, tình trạng bẻ cây để hái lộc đã không còn nhận được sự ủng hộ của đông đảo người dân nữa.

11. Lễ chúc tết đầu năm

Khi chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, các thành viên trong gia đình tụ tập lại để chúc nhau những điều tốt đẹp nhất. Đây là dịp để con cháu thể hiện lòng hiếu kính đối với ông bà và cha mẹ.

Tập tục chúc tết không chỉ là biểu hiện của văn hóa truyền thống mà còn là cơ hội để gia đình và người thân thể hiện tình cảm, tạo nên không khí hòa mình trong không khí tết tràn đầy ấm áp.

12. Lì xì (mừng tuổi)

Trong Hán tự, “lì xì” nguyên có nghĩa là “lợi thị” biểu tượng cho tiền bạc và may mắn. Nên dịp năm mới, con cháu không chỉ mừng tuổi ông bà và bố mẹ mà còn tặng kèm những lời chúc tốt lành.

Trong những ngày tết, trẻ con thường mong đợi được nhận lì xì, do đó cha mẹ và người lớn trong gia đình chuẩn bị phong bao màu đỏ cùng một lượng tiền nhỏ để mừng tuổi cho các em. Lời chúc đi kèm thường gửi đến sự chăm ngoan, học giỏi, và sức khỏe dồi dào.

13. Quà tết, lễ tết

Trong những ngày tết, mọi gia đình thường chuẩn bị các giỏ quà để mang đi chúc tết, thể hiện lòng biết ơn, tôn trọng và duy trì mối quan hệ thân thiết giữa các thành viên trong cộng đồng.

Tuy nên tránh việc quá làm dụng quà tết để giữ nguyên ý nghĩa tốt đẹp của nó. Tình cảm chân thành bắt nguồn từ tâm hồn, trong những ngày tết, những lời chúc tốt đẹp, bữa cơm ấm áp, chén rượu thơm, và sự ôm ấp, nắm tay chặt tay là những điều quan trọng thể hiện vẻ đẹp văn hóa trong phong tục tết Việt Nam.

14. Lễ khai nghề

Nhân dịp năm mới, những người có chức vụ quan trọng sẽ lễ khai ấn, học trò khai bút, người làm nông sẽ khai canh, thợ thủ công bắt đầu công việc mới, người kinh doanh mở cửa hàng. Mọi người thường chọn ngày mồng một để lễ khai nghề, với niềm tin nếu mồng một lành thì chiều mồng một cũng suôn sẻ.

15. Tục kiêng cử và không đổ rác trong ngày tết

Năm mới mang đến cho mỗi người bầu không khí đặc biệt, niềm hứng khởi cho một khởi đầu mới. Trong những ngày đầu năm, mọi người thường cẩn trọng với lời nói và hành động, tin rằng chúng có thể định hình hên xui cho cả năm. Việc tránh tặng thuốc men hoặc đồ sắc nhọn được coi là dấu hiệu của điềm xấu.

Người Việt thường kiêng kỵ việc đổ rác trong những ngày tết. Có thể bắt nguồn từ tập tục Trung Quốc, câu chuyện về Ân Minh và Như Nguyệt cảnh báo về việc không hốt rác ngày tết để tránh đem lại sự xung khắc và nghèo đói.

16. Phong tục xuất hành

Xuất hành là việc rời khỏi nhà lần đầu tiên trong năm mới. Người ta tin rằng hướng đi này sẽ ảnh hưởng đến tương lai trong năm mới. Theo tuổi của mình, mọi người xem sách lịch để chọn hướng đi và giờ bắt đầu phù hợp. Tuy nhiên, hiện nay phong tục này ít được thực hiện.

Chúc mừng bạn đã khám phá thêm về những phong tục truyền thống của Việt Nam trong dịp Tết Nguyên Đán, một nét đẹp văn hóa đặc sắc được tỏa sáng vào đầu năm theo lịch âm dương truyền thống của người Việt.