Phụ huynh cần nhận ra dấu hiệu của nhiễm trùng tiểu niệu ở trẻ em

1. Nhiễm trùng tiểu niệu thường gặp ở trẻ nào?

Nhiễm trùng tiểu niệu ở trẻ em không phải là bệnh lý phổ biến, thường xuất hiện do những nguyên nhân sau:

• Bé trai có bao quy đầu hẹp và không được cắt và vệ sinh sạch sẽ.

Nguy cơ nhiễm khuẩn tiểu niệu cũng tồn tại ở trẻ nhỏ

• Hẹp miệng niệu đạo từ khi sinh ra.

• Trẻ mắc các vấn đề bẩm sinh về đường tiểu như: trào ngược bàng quang niệu quản, van niệu đạo mở,...

• Nguyên nhân khác bao gồm: vệ sinh kém vùng kín, táo bón, tiền sử gia đình mắc bệnh, sử dụng ống tiểu kéo dài,...

Thực tế, phụ nữ trẻ có tỷ lệ cao hơn nam giới về nhiễm khuẩn tiểu niệu do đường niệu đạo ngắn, gần hậu môn. Bệnh có thể tái phát nhiều lần, vi khuẩn có thể gây tổn thương thận nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Do đó, trong việc chẩn đoán và điều trị nhiễm khuẩn tiểu niệu ở trẻ em, việc xác định nguyên nhân và phòng ngừa là rất quan trọng. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh vẫn e ngại khi đưa trẻ đi khám và điều trị nhiễm khuẩn tiểu niệu.

Trẻ mắc nhiễm khuẩn tiểu niệu thường phát sốt cao

2. Dấu hiệu nhiễm khuẩn tiểu niệu ở trẻ em

Triệu chứng nhiễm khuẩn tiểu niệu ở trẻ em thường tương tự như người lớn, thậm chí có thể nghiêm trọng hơn do trẻ nhỏ có sức đề kháng kém. Ngoài các triệu chứng thông thường, việc chẩn đoán nhiễm khuẩn tiểu niệu ở trẻ dựa vào các dấu hiệu lâm sàng.

2.1. Dấu hiệu lâm sàng

Bệnh lâm sàng có thể biến chuyển từ không có triệu chứng đến tình trạng nặng như nhiễm trùng máu. Trẻ nhỏ thường ít biểu hiện triệu chứng của vấn đề tiểu tiết. Do trẻ chưa thể biểu đạt triệu chứng một cách rõ ràng và hệ tiết niệu của trẻ chưa ổn định, việc theo dõi triệu chứng cũng khó khăn hơn.

Đa phần trẻ nhỏ mắc nhiễm khuẩn tiểu tiết niệu thường chỉ có những dấu hiệu gián tiếp như: thường xuyên cáu kỉnh, bực bội, quấy khóc không lý do rõ ràng, có thể có sốt nhẹ đến vừa phải,… Đối với trẻ nhỏ hơn, nguy cơ nhiễm khuẩn tiểu niệu phát triển thành nhiễm trùng máu càng cao, điều này là biến chứng nguy hiểm đòi hỏi can thiệp y tế càng sớm càng tốt.

Với trẻ lớn hơn mắc nhiễm khuẩn tiểu tiết niệu, triệu chứng thường tương tự như người lớn, bao gồm các dấu hiệu của viêm bàng quang cấp như: đau khi đi tiểu, tiểu đau, tiểu buốt, tiểu nhiều lần, đau bụng, hoặc đau lưng… Ngoài ra, quan sát sẽ thấy trẻ tiểu rắt, tiểu dầm, kèm theo các triệu chứng toàn thân như sốt, mất ng Appetit, mệt mỏi, thiếu năng lượng,…

Phát hiện nhiễm khuẩn tiểu niệu ở trẻ qua các dấu hiệu tiểu không bình thường

Những biểu hiện này thường bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác ở trẻ, do đó thường bị bỏ qua. Cha mẹ cần chú ý rằng nhiễm khuẩn tiểu niệu có thể gây ra các vấn đề tiểu tiện không bình thường cho trẻ, điều này là điểm khác biệt so với các bệnh lý khác.

2.2. Các biểu hiện cận lâm sàng

Trong việc chẩn đoán nhiễm khuẩn tiểu niệu ở trẻ, vẫn thường sử dụng tiêu chuẩn Kass, nhưng với trẻ nhỏ, việc lấy mẫu nước tiểu một cách chính xác là khá khó khăn.

Việc lấy mẫu nước tiểu để kiểm tra nhiễm khuẩn tiểu niệu cần đảm bảo được thực hiện giữa lúc trẻ đang tiểu, đồng thời mẫu nước tiểu không bị nhiễm khuẩn từ bên ngoài do tay người lấy hoặc dụng cụ. Trong trường hợp không thể lấy mẫu nước tiểu giữa dòng tự nhiên, bác sĩ cần thực hiện lấy mẫu bằng cách đặt ống nhỏ vào bàng quang qua niệu đạo hoặc hút mẫu nước tiểu từ bàng quang qua một dây dẫn đặt vào xương mu.

Kết quả kiểm tra nước tiểu sẽ cho biết chính xác tình trạng nhiễm khuẩn tiểu niệu. Ngoài ra, để xác định nguyên nhân, một số xét nghiệm sau sẽ được tiến hành:

• Xét nghiệm máu: bao gồm tổng phân tích máu, CRP, men gan, chức năng thận, và cấy máu nếu nghi ngờ về nhiễm khuẩn huyết.

• Chụp X-quang hệ tiết niệu không đòi hỏi sự chuẩn bị đặc biệt.

• Sử dụng siêu âm để kiểm tra hệ tiết niệu.

• Thực hiện thăm dò niệu động học để đánh giá chức năng của bàng quang.

• Chụp CT, MRI của hệ tiết niệu,…

Trẻ em gái có nguy cơ mắc nhiễm khuẩn tiết niệu cao hơn do niệu đạo ngắn

3. Biện pháp phòng ngừa và điều trị nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ

Khi xác định được nguyên nhân và trạng thái nhiễm khuẩn tiết niệu, việc điều trị sẽ dễ dàng hơn, phối hợp với điều trị triệu chứng và kiểm soát nguyên nhân.

3.1. Phương pháp điều trị nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ

Ở trẻ em, nguy cơ nhiễm khuẩn tiết niệu tiến triển thành viêm thận là rất cao nên cần được điều trị sớm bằng kháng sinh. Tuy nhiên, sức khỏe của trẻ còn yếu, đặc biệt là trẻ sơ sinh, vì vậy việc chọn lựa loại kháng sinh phù hợp là rất quan trọng, cần dùng loại kháng sinh với liều lượng đúng, ít gây độc hại cho trẻ. Xét nghiệm nước tiểu để xác định loại vi khuẩn gây nhiễm khuẩn tiết niệu giúp bác sĩ lựa chọn phác đồ điều trị kháng sinh hiệu quả hơn.

Nếu nhiễm khuẩn tiết niệu gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như: sốt cao, trẻ không thể uống thuốc do nôn mửa nhiều, đau ở vùng lưng,… thì cần phải đưa trẻ tới bệnh viện ngay lập tức, và sử dụng kháng sinh thông qua đường tĩnh mạch.

Cha mẹ cần nhớ rằng trẻ cần được hoàn thành liệu pháp kháng sinh đầy đủ dù các triệu chứng đã cải thiện, nếu không vi khuẩn còn tồn tại có thể gây tái phát nhiễm khuẩn.

3.2. Phòng ngừa tái phát

Trẻ từng mắc bệnh nhiễm khuẩn tiết niệu có nguy cơ tái phát rất cao, đặc biệt nếu nguyên nhân do bất thường cấu trúc chưa được khắc phục hoàn toàn. Vì vậy, sau khi trẻ đã được điều trị khỏi nhiễm khuẩn tiết niệu, cần thực hiện các biện pháp sau để ngăn ngừa bệnh tái phát:

Nên chỉ dẫn trẻ cách vệ sinh đúng cách sau khi đi vệ sinh

• Hướng dẫn trẻ làm sạch vùng kín một cách đúng cách, đặc biệt là bé gái nên rửa từ phía trước ra sau sau khi đi vệ sinh.

• Nên khuyến khích trẻ thói quen đi vệ sinh thường xuyên, không nên nhịn tiểu quá lâu.

• Khuyến nghị trẻ tắm nước ấm, uống đủ nước, ăn nhiều rau xanh để phòng tránh tình trạng táo bón.

• Mặc quần áo thoải mái, sạch sẽ, đặc biệt là đồ lót mềm, sạch, có khả năng thấm hút tốt.

Hầu hết các trường hợp nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em không quá nghiêm trọng, các triệu chứng thường sẽ nhanh chóng được giảm bớt khi sử dụng kháng sinh. Tuy nhiên, bệnh có khả năng tái phát cao nên việc điều trị phòng ngừa là vô cùng quan trọng.