Phù Ninh

Phù Ninh là một huyện nằm ở phía đông bắc tỉnh Phú Thọ, Việt Nam.

Địa lý

Vị trí địa lý

Huyện Phù Ninh nằm ở phía đông bắc của tỉnh Phú Thọ, cách thành phố Việt Trì khoảng 15 km về phía đông bắc, và cách trung tâm thủ đô Hà Nội khoảng 102 km. Huyện có vị trí địa lý đặc biệt.

• Phía đông giáp huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc và huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
• Phía tây giáp thị xã Phú Thọ và huyện Thanh Ba
• Phía nam giáp thành phố Việt Trì và huyện Lâm Thao
• Phía bắc giáp huyện Đoan Hùng.

Điều kiện tự nhiên

Địa hình của huyện có hướng dốc chính từ tây bắc xuống đông nam, độ dốc từ 3 – 25⁰, chủ yếu là đồi núi thấp.

Huyện có nhiệt độ trung bình hàng năm là 23,5 °C, số giờ nắng trung bình cả năm là 1.353 giờ, lượng mưa trung bình hàng năm là 1.674 mm, độ ẩm trung bình là 86%.

Theo thống kê vào năm 2019, diện tích của huyện Phù Ninh là 156,37 km², dân số là 111.011 người, mật độ dân số đạt 710 người/km². 6,3% dân số theo đạo Thiên Chúa.

Tài nguyên đất: Tổng diện tích đất tự nhiên của huyện là 18.337 ha, trong đó có 63,32% là đất đồi núi. Diện tích đất nông nghiệp là 8.981 ha, đất lâm nghiệp là 4.149 ha, đất chuyên dùng là 2.402 ha, đất ở là 675 ha, và đất chưa sử dụng là 2.431 ha.

Nguồn nước: Địa bàn huyện có sông Lô chạy dọc phía Đông với chiều dài 36 km; có 4 trục ngòi tiêu chính phân bổ đều dọc theo huyện (ngòi Đầu, ngòi Tiên Du, ngòi Mên và ngòi Chanh), và có 120 hồ đập vừa và nhỏ.

Tài nguyên khoáng sản: Trên địa bàn huyện có mỏ đá Trị Quận, cát sỏi sông Lô có lượng trữ tương đối lớn.

Lịch sử

Vào ngày 8 tháng 9 năm 1891, ba huyện Phù Ninh, Sơn Vi, Thanh Ba thuộc phủ Lâm Thao, tỉnh Sơn Tây đã được nhập vào tỉnh Hưng Hóa.

Trong thời kỳ từ năm 1903 đến 1968, huyện Phù Ninh thuộc tỉnh Phú Thọ. Từ năm 1968 đến 1996, huyện Phù Ninh thuộc tỉnh Vĩnh Phú.

Ngày 6 tháng 5 năm 1963, ba xã Tiêu Sơn, Vân Đồn và Minh Tiến thuộc huyện Phù Ninh đã được sáp nhập vào huyện Đoan Hùng; hai xã Nhuận Chi và Tiên Phú thuộc huyện Lâm Thao cũng được sáp nhập vào huyện Phù Ninh.

Sau năm 1975, huyện Phù Ninh có tổng cộng 26 xã: An Đạo, Bảo Thanh, Bình Bộ, Chân Mộng, Gia Thanh, Hạ Giáp, Hùng Lô, Kim Đức, Liên Hoa, Minh Phú, Phú Hộ, Phú Lộc, Phú Mỹ, Phú Nham, Phù Lỗ, Phù Ninh, Phượng Lâu, Tiên Du, Trạm Thản, Tiên Phú, Trị Quận, Trung Giáp, Tử Đà, Vân Phú, Vĩnh Phú, Vụ Quang.

Theo Quyết định số 178-CP ngày 5 tháng 7 năm 1977 của Hội đồng Chính phủ, huyện Phù Ninh đã được sáp nhập vào huyện Lâm Thao để thành lập huyện Phong Châu. Riêng 2 xã Vân Phú và Phượng Lâu đã được sáp nhập vào thành phố Việt Trì và 7 xã Liên Hoa, Phú Mỹ, Trạm Thản, Tiên Phú, Minh Phú, Chân Mộng, Vụ Quang đã được sáp nhập vào huyện Sông Lô mới thành lập.

Ngày 26 tháng 2 năm 1980, thị trấn Phong Châu đã được thành lập trên cơ sở điều chỉnh một phần diện tích và dân số từ các xã Phù Lỗ và Phú Nham.

Ngày 22 tháng 12 năm 1980, các xã Liên Hoa, Phú Mỹ, Trạm Thản, Tiên Phú từ trước thuộc huyện Sông Lô đã được giải thể và chuyển về huyện Phong Châu (riêng 3 xã: Chân Mộng, Minh Phú, Vụ Quang hiện nay thuộc huyện Đoan Hùng được tái lập).

Ngày 13 tháng 1 năm 1989, xã Phù Lỗ đã được sáp nhập vào thị trấn Phong Châu.

Ngày 6 tháng 11 năm 1996, huyện Phong Châu của tỉnh Phú Thọ đã được tái lập.

Ngày 28 tháng 5 năm 1997, xã Phú Hộ đã được nâng cấp thành thị trấn Phú Hộ.

Ngày 24 tháng 7 năm 1999, Chính phủ ban hành Nghị định 59/1999/NĐ-CP, chia huyện Phong Châu thành hai đơn vị hành chính là huyện Lâm Thao và huyện Phù Ninh.

Huyện Phù Ninh hiện có 2 thị trấn: Phong Châu (huyện lỵ), Phú Hộ và 19 xã: An Đạo, Bảo Thanh, Bình Bộ, Gia Thanh, Hạ Giáp, Hùng Lô, Kim Đức, Liên Hoa, Phú Lộc, Phú Mỹ, Phú Nham, Phù Ninh, Tiên Du, Tiên Phú, Trạm Thản, Trị Quận, Trung Giáp, Tử Đà, Vĩnh Phú.

Ngày 1 tháng 4 năm 2003, thị trấn Phú Hộ đã được chuyển sang thị xã Phú Thọ quản lý.

Ngày 10 tháng 11 năm 2006, hai xã Hùng Lô và Kim Đức đã được chuyển về quản lý của thành phố Việt Trì.

Ngày 19 tháng 1 năm 2009, xã Lệ Mỹ được thành lập trên cơ sở điều chỉnh một phần diện tích và dân số từ xã Phú Mỹ.

Ngày 1 tháng 1 năm 2020, ba xã Vĩnh Phú, Bình Bộ, Tử Đà đã được sáp nhập thành xã Bình Phú.

Huyện Phù Ninh hiện có 1 thị trấn và 16 xã như hiện tại.

Hành chính của huyện Phù Ninh.

Huyện Phù Ninh có tổng cộng 17 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm thị trấn Phong Châu (huyện lỵ) và 16 xã: An Đạo, Bảo Thanh, Bình Phú, Gia Thanh, Hạ Giáp, Lệ Mỹ, Liên Hoa, Phú Lộc, Phú Mỹ, Phú Nham, Phù Ninh, Tiên Du, Tiên Phú, Trạm Thản, Trị Quận, Trung Giáp.

Tình trạng giao thông tại huyện Phù Ninh.

Huyện có tuyến quốc lộ 2 dài 16 km đi qua, cũng như nhiều tuyến đường liên tỉnh, liên huyện. Nằm giữa 3 trung tâm kinh tế của tỉnh Phú Thọ là thành phố Việt Trì, thị xã Phú Thọ và huyện Lâm Thao, hầu hết hàng hóa đi từ các trung tâm này ra các huyện khác của tỉnh Phú Thọ đều phải đi qua huyện Phù Ninh. Ngoài ra, huyện còn có đoạn cao tốc Nội Bài – Lào Cai đã đi vào hoạt động và dự án đường cao tốc Tuyên Quang – Phú Thọ đang được xây dựng.

Các làng nghề truyền thống

Các làng nghề xưa và các làng nghề thủ công truyền thống trong huyện bao gồm:

• Nghề làm nón ở thôn Rền
• Nuôi rắn tại Khuôn Dậu
• Trồng hoa tại làng Thượng
• Trồng cây cảnh ở An Mỹ
• Làng nghề chế biến chè tại Chùa Tà
• Sản xuất bún, bánh tại xóm Chùa (Phú Nham)

Liên kết ngoài