Buzz
1. Phương pháp dạy học tích cực là gì?
Phương pháp dạy học tích cực là những phương thức và chiến lược mà giáo viên và học sinh sử dụng trong các tình huống cụ thể để tổ chức và điều chỉnh quá trình học tập. Đây không phải là phương pháp dạy học độc lập mà là những phần nhỏ cấu thành các phương pháp dạy học tổng thể.
Phương pháp dạy học tích cực yêu cầu giáo viên phải có kỹ năng chuyên môn vững vàng và kiên nhẫn để hướng dẫn học sinh xây dựng phương pháp học tập chủ động từ cơ bản đến nâng cao. Để thực hiện thành công việc đổi mới phương pháp dạy học, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa thầy và trò, cùng sự phối hợp nhịp nhàng giữa các hoạt động dạy và học.
Giáo viên trong trường học hoặc các giảng viên tại các khóa đào tạo doanh nghiệp có thể áp dụng các phương pháp dạy học tích cực để kích thích sự hứng thú của học sinh. Tuy nhiên, việc ứng dụng các phương pháp này cần phải linh hoạt và phù hợp với từng hoàn cảnh giảng dạy để đạt được hiệu quả cao nhất.
2. Các phương pháp dạy học tích cực dành cho cấp tiểu học
2.1. Phương pháp vấn đáp
* Vấn đáp: là kỹ thuật giáo dục mà trong đó giáo viên đưa ra câu hỏi cho học sinh để trả lời, hoặc học sinh có thể thảo luận với nhau và với giáo viên, từ đó nắm bắt kiến thức bài học. Các loại phương pháp vấn đáp được phân loại theo tính chất hoạt động nhận thức của học sinh:
* Vấn đáp tái hiện: giáo viên yêu cầu học sinh hồi tưởng lại kiến thức đã học và trả lời dựa trên trí nhớ mà không cần suy luận thêm. Phương pháp này không được coi là có giá trị giáo dục cao mà chủ yếu dùng để kết nối các kiến thức mới học.
* Vấn đáp giải thích và minh họa: phương pháp này giúp làm rõ một chủ đề cụ thể bằng cách giáo viên đưa ra các câu hỏi kèm theo ví dụ thực tiễn, giúp học sinh dễ hiểu và ghi nhớ kiến thức hơn. Phương pháp này thường đạt hiệu quả cao khi kết hợp với các phương pháp nghe - nhìn.
* Vấn đáp tìm tòi: giáo viên thiết lập một chuỗi câu hỏi hợp lý nhằm giúp học sinh tự khám phá bản chất và quy luật của hiện tượng đang nghiên cứu, đồng thời khơi dậy sự tò mò và ham muốn học hỏi. Phương pháp này cũng bao gồm việc tổ chức các cuộc thảo luận, tranh luận giữa giáo viên và học sinh, hoặc giữa các học sinh với nhau để giải quyết vấn đề cụ thể.
2.2. Phương pháp đặt ra và giải quyết vấn đề
Trong môi trường cạnh tranh và phát triển nhanh chóng của nền kinh tế thị trường, khả năng nhận diện và xử lý kịp thời các vấn đề thực tiễn là chìa khóa để thành công. Do đó, việc huấn luyện học sinh phát hiện, đặt ra và giải quyết các vấn đề trong quá trình học tập không chỉ là một phương pháp giảng dạy mà còn là một mục tiêu giáo dục quan trọng. Cấu trúc của một bài học theo phương pháp này thường bao gồm:
* Đặt ra vấn đề và xây dựng bài toán nhận thức
- Tạo ra các tình huống có vấn đề cần giải quyết
- Nhận diện và phân tích các vấn đề phát sinh
- Xác định các vấn đề cần phải được giải quyết
* Đưa ra các giải pháp cho các vấn đề đã đặt ra
- Đề xuất các phương án giải quyết hiệu quả
- Xây dựng kế hoạch thực hiện giải pháp
- Triển khai thực hiện kế hoạch đã đề ra
* Tổng kết kết quả
- Đánh giá và thảo luận về kết quả đạt được
- Xác nhận hoặc bác bỏ các giả thuyết đã nêu
- Đưa ra kết luận cuối cùng
- Đề xuất vấn đề mới để khám phá
2.3. Phương pháp làm việc theo nhóm
Lớp học được chia thành các nhóm nhỏ từ 4 đến 6 học sinh. Tùy vào mục đích và yêu cầu của bài học, nhóm có thể được phân chia ngẫu nhiên hoặc cố định, và có thể giữ nguyên hoặc thay đổi trong từng phần của tiết học. Các nhóm sẽ được giao nhiệm vụ giống nhau hoặc khác nhau tùy thuộc vào tình huống.
Nhóm có thể bầu chọn nhóm trưởng nếu cần thiết và phân công công việc cho từng thành viên. Trong nhóm, mỗi người đều phải tham gia tích cực, không thể phụ thuộc hoàn toàn vào vài người hiểu biết hơn. Các thành viên hỗ trợ nhau tìm kiếm vấn đề và thi đua với các nhóm khác. Kết quả của mỗi nhóm sẽ ảnh hưởng đến kết quả học tập chung của lớp. Để trình bày kết quả trước lớp, nhóm có thể chọn một đại diện hoặc phân công từng thành viên trình bày một phần nếu nhiệm vụ phức tạp.
* Phương pháp làm việc nhóm có thể được triển khai như sau
- Hoạt động cả lớp
- Đặt ra vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức
- Chia nhóm và phân công nhiệm vụ
- Hướng dẫn quy trình thực hiện
- Thực hiện làm việc theo nhóm
- Phân chia công việc trong nhóm
- Các thành viên làm việc độc lập, sau đó trao đổi và thảo luận trong nhóm
- Chọn đại diện hoặc phân công từng thành viên trình bày kết quả nhóm
- Tổng kết trước lớp
- Các nhóm lần lượt trình bày kết quả
- Tiến hành thảo luận chung
- Giáo viên tổng hợp kết quả, đưa ra vấn đề cho bài học tiếp theo hoặc phần tiếp theo của bài học hiện tại.
Phương pháp làm việc nhóm tạo cơ hội cho các thành viên chia sẻ băn khoăn và kinh nghiệm cá nhân, đồng thời cùng nhau xây dựng kiến thức mới. Qua việc chia sẻ suy nghĩ, mỗi người có thể đánh giá mức độ hiểu biết của mình và nhận diện những điều cần cải thiện. Quá trình học không còn là sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên mà là sự tương tác và học hỏi lẫn nhau. Thành công của phương pháp này phụ thuộc vào sự tham gia tích cực của tất cả các thành viên, do đó nó cũng được gọi là phương pháp tham gia.
2.4. Phương pháp đóng vai
Phương pháp đóng vai cho phép học sinh thực hành các tình huống giả định và thể hiện các hành vi ứng xử trong các tình huống đó.
Phương pháp đóng vai mang lại những lợi ích sau:
- Học sinh có cơ hội luyện tập các kỹ năng ứng xử và thể hiện thái độ trong một môi trường an toàn trước khi áp dụng vào thực tế.
- Kích thích sự quan tâm và hứng thú của học sinh
- Khuyến khích sự sáng tạo của học sinh
- Thúc đẩy sự thay đổi trong thái độ và hành vi của học sinh theo các chuẩn mực xã hội
- Có thể nhận thấy ngay lập tức tác động và hiệu quả từ lời nói hay hành động trong các tình huống đóng vai.
* Các bước thực hiện có thể như sau:
- Giáo viên phân chia nhóm, giao tình huống đóng vai cho từng nhóm và quy định rõ thời gian chuẩn bị và thực hiện.
- Các nhóm thảo luận và chuẩn bị cho phần diễn xuất của mình
- Các nhóm thực hiện phần đóng vai trước lớp
- Giáo viên thực hiện phỏng vấn các học sinh sau khi đóng vai
- Tại sao em chọn cách hành xử đó?
- Em cảm nhận như thế nào về cảm xúc và thái độ của mình khi thực hiện các tình huống ứng xử?
- Lớp thảo luận và đánh giá: cách hành xử trong các vai diễn có phù hợp không? Nếu không, điều gì chưa đúng và lý do là gì?
- Giáo viên tổng kết về những cách ứng xử phù hợp cho tình huống đó.
Những điểm cần chú ý khi áp dụng:
- Cần đảm bảo thời gian hợp lý để các nhóm chuẩn bị cho phần đóng vai.
- Người tham gia đóng vai cần nắm rõ vai trò của mình trong bài tập.
- Khuyến khích cả những học sinh ít tự tin tham gia vào hoạt động.
2.5. Phương pháp tư duy sáng tạo
Động não là phương pháp giúp học sinh trong thời gian ngắn phát triển nhiều ý tưởng và giả thuyết về một vấn đề.
Khi áp dụng phương pháp này, giáo viên cần cung cấp một loạt thông tin để làm cơ sở cho cuộc thảo luận.
* Quy trình thực hiện
- Giáo viên trình bày câu hỏi hoặc vấn đề cần khám phá cho cả lớp hoặc nhóm.
- Khuyến khích học sinh đưa ra và chia sẻ ý tưởng của mình càng nhiều càng tốt.
- Phân tích và phân loại các ý kiến
- Làm rõ các ý kiến chưa rõ ràng và thảo luận chi tiết từng ý tưởng.
Bài viết từ Mytour đã trình bày về phương pháp dạy học tích cực và các ứng dụng của nó tại Tiểu học. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ hữu ích cho bạn đọc. Xin cảm ơn!
