Buzz
Khi một cú va đập khiến não bị rung lắc tại khoảng trống giữa não và sọ, hậu quả dẫn đến sẽ là chấn động não (concussion). Chấn động não là dạng chấn thương đầu phổ biến nhất. Chấn động não có thể xảy ra do tai nạn đâm xe, chấn thương trong thể thao, té ngã, đầu hoặc phần trên cơ thể bị va đập mạnh. Mặc dù hầu hết các trường hợp chấn động não chỉ gây choáng tạm thời và không để lại tổn thương lâu dài, nhưng nó vẫn có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả.
Bước tiếp theo
Xác định liệu nạn nhân có bị chấn động não hay không
Đánh giá tình trạng của nạn nhân. Kiểm tra vết thương và quan sát kỹ người bị nạn. Kiểm tra xem nạn nhân có vết thương chảy máu trên đầu không. Chấn động não có thể không gây chảy máu bên ngoài, nhưng bên dưới da đầu có thể xuất hiện “quả ổi” hoặc khối tụ máu (vết bầm tím lớn).
- Thương tổn nhìn thấy được ngoài da không phải lúc nào cũng là dấu hiệu chắc chắn cho thấy tình trạng chấn động não, vì một số vết thương nhẹ trên da đầu cũng có thể khiến chảy nhiều máu, trong khi đó một số tổn thương do va chạm mạnh khó nhìn thấy hơn lại có thể làm tổn hại não.
- Các triệu chứng thực thể cần chú ý bao gồm các dấu hiệu gãy xương đáy sọ (basilar skull fracture). Bầm tím sau xương chũm (vùng bầm tím sưng lên sau nhiều ngày bị nứt xương sọ do máu rỉ vào vùng sau tai), bầm máu quanh ổ mắt và chảy mũi (rò dịch não tủy).
Phát hiện các dấu hiệu thực thể. Các trường hợp chấn động não nhẹ và nặng có thể gây ra nhiều dấu hiệu thực thể khác nhau. Lưu ý các dấu hiệu sau đây:
Phát hiện các dấu hiệu nhận thức. Chấn động não ảnh hưởng đến chức năng não và gây ra các vấn đề nhận thức. Các vấn đề này bao gồm:
- Cảm giác tức giận hoặc kích động không bình thường
- Thờ ơ hoặc khó tập trung, suy nghĩ và nhớ
- Tâm trạng không ổn định, cảm xúc không thích hợp hoặc khóc lóc
- Buồn ngủ hoặc mê man
- A – (Alert – tỉnh táo). Nạn nhân có tỉnh táo không? – Họ có phản ứng khi bạn gọi không? Họ có trả lời không? Họ có phản ứng với những kích thích bình thường không?
- V – (Voice – tiếng nói). Nạn nhân có phản ứng với tiếng nói không? Họ có phản ứng khi bạn nói chuyện với họ không, ngay cả khi không hoàn toàn tỉnh táo? Họ có phản ứng với yêu cầu bằng lời nói nhưng vẫn không hoàn toàn tỉnh táo. Nếu họ hỏi lại “Hả?” khi bạn nói chuyện, nghĩa là họ đã phản ứng với tiếng nói nhưng không hoàn toàn tỉnh táo.
- P – (Pain – đau). Nạn nhân có phản ứng với sự đau đớn không? – Véo vào da nạn nhân xem họ có cử động hoặc mở mắt không. Hoặc cố gắng kẹp hoặc chọc móng của họ. Nhớ rằng bạn chỉ đang thử phản ứng cơ thể của họ, không tạo thêm tổn thương.
- U – (Unresponsive – không phản ứng). Nạn nhân có phản ứng với bất kỳ thử nghiệm nào không?
Theo dõi tiếp diễn của nạn nhân. Hầu hết các dấu hiệu của chấn động não sẽ xuất hiện trong vài phút sau tai nạn. Một số dấu hiệu khác có thể phát triển sau vài giờ. Theo dõi nạn nhân và liên lạc với bác sĩ nếu tình hình trở nên nghiêm trọng hơn hoặc thay đổi.
Phương pháp Điều trị chấn thương não nhẹ
Làm lạnh vùng thương tổn. Để giảm sưng, bạn có thể áp dụng túi đá lên vùng bị thương. Làm lạnh mỗi 2-4 giờ trong khoảng 20-30 phút.
- Không áp đá trực tiếp lên da, hãy gói đá vào vải hoặc túi nhựa. Nếu không có đá, bạn có thể dùng túi rau củ đông lạnh.
- Không nén vết thương trên đầu vì áp lực có thể đẩy mảnh xương vào não.
Sử dụng thuốc giảm đau. Để giảm đau đầu, bạn có thể uống acetaminophen (Tylenol). Tránh sử dụng ibuprofen hoặc aspirin vì có thể làm tăng nguy cơ chảy máu và bầm tím nặng hơn.
Giữ liên lạc. Nếu nạn nhân tỉnh táo, hãy liên tục đặt câu hỏi. Điều này giúp đánh giá tổn thương và duy trì tỉnh táo. Liên tục hỏi câu hỏi cũng giúp bạn nhận biết bất kỳ thay đổi nào trong tình trạng nhận thức của nạn nhân. Nếu tình trạng của họ trở nặng, hãy tìm sự giúp đỡ.
- Hôm nay là ngày mấy?
- Bạn đang ở đâu?
- Bạn vừa gặp chuyện gì?
- Tên của bạn là gì?
- Bạn cảm thấy thế nào?
- Bạn có thể nhớ lại những từ sau không...?
Ở bên cạnh nạn nhân. Trong 24 giờ đầu sau tai nạn, hãy ở bên cạnh nạn nhân. Đừng để họ ở một mình. Theo dõi tình trạng cơ thể và nhận thức của họ. Nếu họ muốn ngủ, đánh thức họ mỗi 15 phút trong 2 giờ đầu, sau đó mỗi 30 phút trong 2 giờ tiếp theo, sau đó là mỗi giờ một lần.
- Mỗi lần đánh thức, hãy sử dụng phép đo ý thức AVPU như đã mô tả. Hãy theo dõi tình trạng của họ nếu có bất kỳ triệu chứng mới nào hoặc nếu tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.
- Nếu họ không phản ứng khi được đánh thức, hãy chăm sóc họ như bệnh nhân bất tỉnh.
Tránh hoạt động căng thẳng. Trong vài ngày sau tai nạn, hãy tránh tham gia các hoạt động thể thao và căng thẳng. Não cần thời gian nghỉ ngơi và phục hồi. Trước khi tham gia hoạt động thể chất, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Việc tập luyện quá sớm có thể tăng nguy cơ tái phát chấn thương não và vấn đề về trí nhớ lâu dài.
Tránh lái xe. Tạm thời không nên lái xe hoặc đi xe đạp cho đến khi hoàn toàn hồi phục. Hãy nhờ người khác chở bạn đến phòng khám hoặc bệnh viện.
Nghỉ ngơi. Hãy tránh đọc sách, xem TV, nghe nhạc, chơi game hoặc làm bất kỳ công việc nào đòi hỏi sự tập trung. Hãy để cho tâm trí và cơ thể được nghỉ ngơi.
Chọn thực phẩm tốt cho não. Chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến quá trình phục hồi của não. Hãy tránh đồ uống có cồn sau khi chấn động não. Nên tránh đồ chiên rán, thực phẩm có đường, caffeine, phẩm màu và hương liệu nhân tạo. Thay vào đó, hãy ăn những thực phẩm sau:
- Quả bơ
- Việt quất
- Dầu dừa
- Hạt và hạnh nhân
- Cá hồi
- Bơ, phô mai và trứng
- Mật ong
- Mọi loại rau củ và hoa quả mà bạn thích
Điều trị trường hợp chấn động não nghiêm trọng
Liên lạc với bác sĩ. Mọi trường hợp nghi ngờ về chấn thương đầu hoặc chấn động não đều cần được đánh giá bởi chuyên gia y tế. Một vết thương đầu dù nhẹ cũng có thể nguy hiểm đến tính mạng. Nếu nạn nhân không tỉnh táo, gọi cấp cứu ngay. Hoặc đưa nạn nhân đến phòng cấp cứu hoặc phòng khám gần nhất.
- Nếu nạn nhân không tỉnh dậy hoặc nếu bạn không chắc về mức độ tổn thương, hãy gọi cấp cứu. Đừng di chuyển nạn nhân đến khi đầu của họ được ổn định. Di chuyển có thể gây nguy hiểm cho họ.
- Nếu nghi ngờ nặng, nạn nhân nên được kiểm tra ngay tại phòng cấp cứu. Bác sĩ có thể yêu cầu làm các xét nghiệm như CT scan để đánh giá sự sưng tấy hoặc chảy máu và xác định chẩn đoán chấn động não. Chấn động não còn được gọi là chấn thương não nhẹ.
Mang nạn nhân đến bệnh viện. Trong trường hợp chấn động não nghiêm trọng, bạn cần đưa nạn nhân đến phòng cấp cứu ngay. Nếu nạn nhân có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây, hãy đưa họ đi cấp cứu ngay lập tức:
- Bất tỉnh, dù chỉ trong một khoảng thời gian ngắn
- Bị mất trí nhớ
- Cảm giác hoa mắt hoặc lú lẫn
- Đau đầu cấp
- Nôn nhiều lần
- Cơ thể co giật
Giữ yên lặng và tránh di chuyển. Nếu bạn nghĩ rằng có nguy cơ chấn thương cổ hoặc cột sống kèm theo chấn động não, hãy tránh di chuyển nạn nhân và đợi đội cấp cứu đến. Việc di chuyển có thể gây tổn thương nặng hơn.
- Nếu cần phải di chuyển nạn nhân, hãy cẩn thận và chú ý. Hãy đảm bảo đầu và lưng của nạn nhân ít di chuyển nhất có thể.
Tiếp tục quan sát. Nếu các triệu chứng không cải thiện sau 7-10 ngày, hãy liên hệ với bác sĩ. Hãy liên lạc ngay với bác sĩ nếu bất kỳ triệu chứng nào thay đổi hoặc trở nên nghiêm trọng hơn.
Tiếp tục điều trị. Tác động của chấn thương sọ não lên chức năng nhận thức và hoạt động não vẫn còn nhiều điều chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên, một số phương pháp điều trị do bác sĩ chỉ định có thể cải thiện các triệu chứng kéo dài.
- Bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm hình ảnh như MRI, CT scan hoặc EEG. Bác sĩ cũng có thể thực hiện xét nghiệm thần kinh để đánh giá thị giác, thính giác, phản xạ và phối hợp. Xét nghiệm về nhận thức như kiểm tra trí nhớ, tập trung và khả năng nhớ cũng có thể được thực hiện.
Lời khuyên
- Tránh chơi thể thao ngay sau khi bị chấn động não. Các vận động viên nên chờ đến khi không còn triệu chứng và không sử dụng thuốc nữa mới trở lại. Trẻ em và thanh thiếu niên cần có biện pháp phòng ngừa cẩn thận hơn.
- Sử dụng mũ bảo hiểm khi tham gia các môn thể thao như bóng bầu dục, bóng chày, khúc côn cầu trên băng, trượt tuyết và trượt ván trên tuyết để tránh nguy cơ chấn thương đầu.
