Phương pháp đo mật độ dân số Công thức đo mật độ dân số

Buzz

Nội dung bài viết

1. Mật độ dân số là gì?

2. Phương pháp tính mật độ dân số

3. Các bước tính mật độ dân số

4. Ví dụ cách tính mật độ dân số

5. Bài tập tính mật độ dân số

Bài 3

7. Mật độ dân số phản ánh điều gì?

Xem thêm

Đọc tóm tắt

- Mật độ dân số là số người sinh sống trên một đơn vị diện tích, được tính bằng giá trị trung bình, giúp phân bố dân cư hợp lý và ước lượng tài nguyên cần thiết cho khu vực.
- Có hai loại mật độ dân số: sinh học và loài người.
- Mật độ dân số sinh học liên quan đến khả năng sinh sản và nguy cơ tuyệt chủng do mật độ thấp, trong khi mật độ dân số loài người được tính cho các khu vực địa lý.
- Các phương pháp tính mật độ dân số bao gồm mật độ số học, nông nghiệp, sinh lý, và dân cư.
- Các bước tính mật độ dân số bao gồm xác định diện tích và số dân, cân đối dữ liệu.
- Mật độ dân số cung cấp thông tin về tình hình dân cư và tài nguyên sử dụng trong khu vực cụ thể.
- Mật độ dân số là cơ sở quan trọng để xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế và xã hội, đồng thời cải thiện điều kiện sống cho cư dân.
- Chính sách có thể được điều chỉnh để tạo việc làm và nâng cao đời sống ở những khu vực có mật độ dân số cao và điều kiện kinh tế khó khăn.

Phương pháp đo mật độ dân số là một trong những kiến thức chủ chốt trong chương trình Địa lý áp dụng ở cấp THCS, THPT. Phương pháp đo mật độ dân số bao gồm lý thuyết, ví dụ minh họa và bài tập thực hành chi tiết. Tính mật độ dân số giúp phân bố dân cư hợp lý giữa các khu vực, tạo điều kiện phát triển kinh tế, xã hội tốt nhất.

Mật độ dân số là số người sinh sống trên một đơn vị diện tích, được tính bằng giá trị trung bình. Dựa vào chỉ số này, ta có thể ước lượng lượng tài nguyên cần thiết cho khu vực đó và so sánh với các khu vực khác. Tuy đơn giản nhưng cách tính mật độ dân số lại phụ thuộc vào loại địa hình xem xét. Đồng thời, mật độ dân số chỉ là giá trị trung bình và không thể áp dụng chính xác cho tất cả các khu vực.

1. Mật độ dân số là gì?

Theo cách hiểu đơn giản, mật độ dân số là số người sinh sống trên một đơn vị diện tích, lấy giá trị trung bình. Giá trị này giúp ước tính lượng tài nguyên cần thiết cho khu vực đó và có thể so sánh với các khu vực khác.

Theo một định nghĩa khác, mật độ dân số là một phép đo sinh học phổ biến và thường được những người bảo vệ môi trường ưa chuộng hơn những con số tuyệt đối.

- Mật độ dân số sinh học là gì?

Mật độ dân số sinh học là một phép đo sinh học phổ biến và thường được những người bảo vệ môi trường ưa chuộng hơn những con số tuyệt đối. Mật độ dân số thấp có thể gây tuyệt chủng, do mật độ thấp làm giảm khả năng sinh sản. Hiện tượng này thường được gọi là Hiệu ứng Allee, được đặt theo tên W. C. Allee, người đầu tiên phát hiện ra. Các ví dụ về hiệu ứng này bao gồm:

Gặp khó khăn khi định vị đồng loại trong một diện tích có mật độ thấp.
Tăng nguy cơ giao phối cận huyết trong một diện tích có mật độ thấp.
Tăng tính nhạy cảm với các hiện tượng thảm hoạ khi có mật độ dân số thấp.

Các loài khác nhau có mật độ chuẩn khác nhau. Ví dụ, các loài R-selected thường có mật độ dân số cao, trong khi các loài K-selected có mật độ thấp hơn. Mật độ dân số thấp có thể dẫn tới tình trạng thay đổi chuyên biệt hóa trong định vị đồng loài như chuyên biệt hóa thụ phấn; ví dụ như ở họ lan (Orchidaceae).

2. Phương pháp tính mật độ dân số

Trong mật độ dân số, có hai loại như sau:

Mật độ dân số sinh học. Đây là phép đo sinh học liên quan đến tuổi tác của sinh vật. Mật độ thấp có thể chỉ ra sự tuyệt chủng của loài sinh vật.
Mật độ dân số loài người. Đây là phép đo số người sinh sống trên một đơn vị diện tích.

Trong đó:

Đơn vị diện tích đất là kilômét vuông, có thể sử dụng mét vuông cho các khu vực nhỏ hơn.
Đơn vị của mật độ dân số là người/đơn vị diện tích, ví dụ 2000 người/kilômét vuông.

Bên cạnh đó, mọi người có thể tính mật độ dân số bằng cách sử dụng các phương pháp sau đây:

Mật độ số học: Tính bằng tổng số dân chia cho diện tích đất theo km2
Mật độ nông nghiệp: Tính bằng tổng số dân nông thôn chia cho tổng diện tích đất nông nghiệp
Mật độ sinh lý: Tính bằng tổng số dân chia cho diện tích đất canh tác
Mật độ dân cư: Tính bằng tổng số người sống trong đô thị chia cho diện tích đất ở.

3. Các bước tính mật độ dân số

Trước khi tiến hành tính mật độ dân số, mọi người cần có các dữ liệu cần thiết như diện tích, số dân và cân đối các dữ liệu với nhau. Kết quả sẽ là mật độ dân số chính xác và cần thiết nhất. Dưới đây là các bước để tính mật độ dân số.

Bước 1: Xác định diện tích

Trước hết, xác định diện tích cần tính mật độ dân số. Tìm ra ranh giới của khu vực muốn biết mật độ dân số, chẳng hạn như trong thành phố, khu dân cư.
Tính diện tích khu vực đó bằng mét hoặc kilômét vuông. Những khu vực này thường được đo đạc và khảo sát kỹ lưỡng. Dữ liệu dân số có thể tìm thấy trên mạng hoặc từ các nguồn thống kê chính thức.
Sau đó, xác định xem khu vực đã có ranh giới chưa. Nếu chưa, cần tự vẽ ranh giới và tính diện tích.

Bước 2: Xác định số dân

Xác định số dân mới nhất tại khu vực. Dữ liệu có thể tìm trên mạng và thường là độ chính xác cao nhất.
Để tính mật độ dân số ở khu vực chưa được thống kê, cần tự điểm và thu thập số liệu. Ví dụ, số người ở một khu đô thị dựa trên số nhà và thông tin từ chính quyền địa phương.

Bước 3: Cân đối dữ liệu

Cân đối số dân và diện tích để đưa về cùng một đơn vị. So sánh hai khu vực để có con số chung. Ví dụ, khu vực này tính theo dặm vuông, khu vực khác tính theo kilômét vuông, cần đổi diện tích để so sánh.

Cách tính mật độ dân số phụ thuộc vào kích thước và loại khu vực. Mật độ dân số chỉ là giá trị trung bình và không chính xác với số dân trong khu vực. Vì vậy, không thể biết nhiều chi tiết về khu vực dựa trên mật độ dân số.

Ví dụ, tính mật độ dân số của một quốc gia có nhiều vùng đất bỏ trống và rừng rậm cùng một thành phố lớn. Mật độ dân số tổng thể của quốc gia không thể cho biết mật độ dân số của thành phố.

4. Ví dụ cách tính mật độ dân số

Hỏi: Tính mật độ dân số năm 2001 của các nước trong bảng dưới đây và nhận xét.

Tên nước	Diện tích	Dân số (Triệu người)
Việt Nam	329314	78.7
Trung Quốc	9597000	1273,3
In-đô-nê-xi-a	1919000	206,1

Trả lời

- Mật độ dân số là số lượng người trên một đơn vị diện tích (bao gồm hoặc không bao gồm các vùng canh tác hoặc các vùng có tiềm năng sản xuất). Thường được tính cho một vùng, một thành phố, một quốc gia, một đơn vị lãnh thổ, hoặc toàn thế giới.

Đơn vị: Người/Km²

- Tính mật độ dân số năm 2001 của các nước:

+ Việt Nam: 78.700.000 người / 329.314 km2 = 239 người/km²

+ Trung Quốc: 1.273.300.000 người / 9.597.000 = 133 người/km²

+ In-đô-nê-xi-a: 206.100.000 người / 1.919.000 = 107 người/km²

Nhận xét: Việt Nam có diện tích và dân số ít hơn Trung Quốc và In-đô-nê-xi-a nhưng lại có mật độ dân số cao hơn. Nguyên nhân là do diện tích Việt Nam hẹp, nhỏ hơn 2 nước và dân số đông.

Các loại mật độ dân số thường dùng trong quy hoạch đô thị

Mật độ dân số thành thị: số dân trên một đơn vị diện tích của thành phố, tính bằng người/km² hoặc người/ha.
Mật độ dân số nông thôn: số dân trên một đơn vị diện tích của tỉnh, tính bằng người/km² hoặc người/ha.
Mật độ dân số trên một đơn vị diện tích canh tác, tính bằng người/ha.
Mật độ lao động trên một đơn vị diện tích canh tác, tính bằng người lao động/ha.
Mật độ dân số kinh tế: là sự kết hợp giữa mật độ dân số tự nhiên và các chỉ số liên quan đến việc khai thác kinh tế lãnh thổ như: nhu cầu về năng lượng (tấn nhiên liệu/đầu người), chỉ số về khối lượng vận chuyển (tấn/km), chỉ số về mật độ mạng lưới giao thông của lãnh thổ (số km/km² lãnh thổ),…

Sự khác biệt về giá trị của mật độ dân số tự nhiên và kinh tế phản ánh mức độ khai thác kinh tế của lãnh thổ.

Mật độ dân số nông nghiệp: là số người trung bình trên mỗi diện tích đất nông nghiệp, thường được sử dụng trong nghiên cứu về nguồn lực phát triển nông nghiệp.

5. Bài tập tính mật độ dân số

Bài tập 1. Dựa trên bảng số liệu dưới đây, đưa ra nhận xét về mật độ dân số và tỷ lệ dân số sống trong thành thị ở một số quốc gia thuộc châu Đại Dương (năm 2001).

Tên nước	Diện tích (nghìn /km²	Dân số (triệu người)	Mật độ dân số (người/km²	Tỉ lệ dân thành thị (%)
Toàn châu Đại Dương	8537	31	3,6	69
Pa-pua Niu Ghi-lê	463	5	10,8	15
Ô-xtrây-li-a	7741	19,4	2,5	85
Va-nu-a-tu	12	0,2	16,6	21
Niu Di-len	271	3,9	14,4	77

Trả lời

- Mật độ dân số trung bình của khu vực châu Đại Dương là 3,6 người/km². Nước có mật độ dân số cao nhất là Va-nu-a-tu với 16,6 người/km², tiếp theo là Niu Di-len với 14,4 người/km², Pa-pua Niu Ghi-nê với 10,8 người/km², và thấp nhất là Ô-xtrây-li-a với 2,5 người/km² .

- Tỉ lệ dân số thành thị trên châu Đại Dương đạt 69%, trong đó Ô-xtrây-li-a có tỉ lệ cao nhất là 85%, tiếp theo là Niu Di-len (77%), và thấp nhất là Pa-pua Niu Ghi-nê với 15%.

Bài tập 2

Tính mật độ dân số và mật độ dân số trung bình của các vùng dựa trên bảng số liệu sau:

Khu vực	Dân số trung bình (nghìn người)	Diện tích (km²)
Đồng bằng sông Hồng	18545200	14962,5
Trung du miền núi phía Bắc	12317400	101445,0
Duyên hải miền Trung	19820200	95894,8
Tây Nguyên	5004200	54640,3
Đông Nam Bộ	12828800	23605,5
Đồng bằng Sông Cửu Long	1769500	40602,3

Trả lời

Sử dụng công thức tính mật độ dân số bằng cách chia số người cho diện tích, kết quả thu được như sau:

Khu vực	Dân số trung bình (nghìn người)	Diện tích (km²)	Mật độ dân số (số người/km²)
Đồng bằng sông Hồng	18545200	14962,5	1239.445
Trung du miền núi phía Bắc	12317400	101445,0	121.4195
Duyên hải miền Trung	19820200	95894,8	206.6869
Tây Nguyên	5004200	54640,3	91.58442
Đông Nam Bộ	12828800	23605,5	543.4666
Đồng bằng Sông Cửu Long	1769500	40602,3	435.8127

Bài 3

Tính mật độ dân số năm 2021 của các quốc gia trong bảng dưới đây.

Tên quốc gia	Diện tích (km2)	Dân số (người)
Mỹ	9.155.898	332.864.579
Trung Quốc	9.390.784	1.444.086.343
Nhật Bản	364.571	126.061.989
Singapore	700	5.895.464
Việt Nam	310.060	98.146.995

Gợi ý đáp án

Dựa vào số liệu trên, mật độ dân số của các quốc gia năm 2021 như sau:

Mật độ dân số Mỹ: 332.864.579/9.155.898 = 36 người/km²
Mật độ dân số Singapore: 5.895.464/700 = 8.4 người/km²
Mật độ dân số Việt Nam: 98.146.995/310.060 = 317 người/m²
Mật độ dân số Trung Quốc: 1.444.086.343/9.390.784 = 154 người/km²
Mật độ dân số Nhật Bản: 126.061.989/364.571 = 346 người/km²

Bài tập 4

- Tính mật độ dân số các vùng và điền kết quả vào bảng dưới đây.

Khu vực	Diện tích (nghìn km²)	Dân số năm 2001 (Triệu người)
Đông Á	11762	1503
Nam Á	4489	1356
Đông Nam Á	4495	519
Trung Á	4002	56
Tây Nam Á	7016	286

- So sánh mật độ dân số khu vực Nam Á với các vùng khác trong châu Á.

Mật độ dân số Nam Á cao gấp

… lần Đông Á

… lần Đông Nam Á

… lần Trung Á

… lần Tây Nam Á

Lời giải:

- Mật độ dân số các vùng:

Khu vực	Mật độ dân số (người/km²)
Đông Á	128
Nam Á	302
Đông Nam Á	115
Trung Á	14
Tây Nam Á	41

- So sánh mật độ dân số khu vực Nam Á với các khu vực khác thuộc châu Á

Mật độ dân số Nam Á cao gấp

2,36 lần Đông Á

2,6 lần Đông Nam Á

21,6 lần Trung Á

7,4 lần Tây Nam Á

7. Mật độ dân số phản ánh điều gì?

Mật độ dân số phản ánh tình hình dân số sinh sống trong một khu vực địa lý cụ thể. Điều này giúp đánh giá dân số và tài nguyên sử dụng trong khu vực đó.

Đồng thời, mật độ dân số cũng là căn cứ để đề xuất kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội và cải thiện điều kiện sống cho dân cư.

Bằng cách này, chính sách có thể được điều chỉnh để tạo ra việc làm và cải thiện điều kiện sống cho dân cư ở những khu vực có mật độ dân số cao và điều kiện kinh tế khó khăn.

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]

Các câu hỏi thường gặp

Mật độ dân số được tính như thế nào và có ý nghĩa gì trong xã hội?

Mật độ dân số được tính bằng số người sinh sống trên một đơn vị diện tích, thường là người/km2. Ý nghĩa của mật độ dân số là giúp chúng ta hiểu rõ hơn về phân bố dân cư, từ đó đưa ra các quyết định trong quy hoạch và phát triển kinh tế xã hội.

Tại sao mật độ dân số lại quan trọng trong việc quy hoạch đô thị?

Mật độ dân số quan trọng trong quy hoạch đô thị vì nó ảnh hưởng đến hạ tầng, dịch vụ công cộng và phân bổ tài nguyên. Biết được mật độ giúp các nhà quy hoạch xây dựng các kế hoạch phát triển phù hợp, tránh tình trạng quá tải hay thiếu hụt.

Có những phương pháp nào để tính toán mật độ dân số một cách chính xác?

Có nhiều phương pháp tính toán mật độ dân số như mật độ số học, mật độ sinh lý và mật độ dân cư. Mỗi phương pháp sử dụng các dữ liệu khác nhau, giúp đánh giá chính xác hơn tình hình dân cư tại một khu vực nhất định.

Mật độ dân số thấp có ảnh hưởng gì đến sự phát triển của loài sinh vật?

Mật độ dân số thấp có thể dẫn đến tình trạng tuyệt chủng của loài sinh vật do khó khăn trong việc giao phối và giảm khả năng sinh sản. Hiệu ứng Allee mô tả các vấn đề này, khiến cho các loài cần có mật độ tối thiểu để tồn tại và phát triển.

Các loại mật độ dân số nào thường được sử dụng trong nghiên cứu và quản lý?

Các loại mật độ dân số bao gồm mật độ dân số thành thị, nông thôn, mật độ dân số kinh tế và mật độ nông nghiệp. Mỗi loại mật độ này giúp các nhà nghiên cứu và quản lý có cái nhìn tổng quan về tình hình dân cư và khai thác tài nguyên hiệu quả.

Làm thế nào để xác định diện tích và số dân khi tính mật độ dân số?

Để xác định diện tích, cần tìm ranh giới của khu vực cần khảo sát và tính toán bằng mét hoặc kilômét vuông. Số dân có thể được lấy từ các nguồn thống kê chính thức hoặc thông qua điều tra tại khu vực đó để có dữ liệu chính xác nhất.

Tại sao mật độ dân số lại có thể khác nhau giữa các khu vực trong cùng một quốc gia?

Mật độ dân số có thể khác nhau giữa các khu vực do sự phân bố tài nguyên, điều kiện sống, kinh tế và lịch sử phát triển khác nhau. Các khu vực đô thị thường có mật độ cao hơn nông thôn do tập trung nhiều dân cư và hoạt động kinh tế.