Buzz
Ghẻ là một căn bệnh phổ biến trên toàn cầu và có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, bất kể tuổi tác, dân tộc, giàu nghèo. Bệnh không phụ thuộc vào vấn đề vệ sinh. Con ve chó (có tên khoa học là Sarcoptes scabiei) là loài ký sinh trên da gây ra bệnh ghẻ. Ve chó có tám chân và bạn chỉ có thể nhìn thấy chúng dưới kính hiển vi. Ve cái trưởng thành đào vào lớp biểu bì (lớp trên của da) để cư trú, tìm kiếm thức ăn và đẻ trứng. Chúng hiếm khi xâm nhập qua lớp sừng, là lớp bên ngoài của biểu bì. Nếu bạn nghi ngờ mình mắc bệnh ghẻ, hãy thực hiện các bước dưới đây để nhận biết và chẩn đoán bệnh, cũng như cách điều trị và phòng ngừa trong tương lai.
Các bước
Đánh giá triệu chứng bệnh ghẻ
Ngứa cơ thể. Ghẻ có nhiều dấu hiệu và triệu chứng, trong đó phổ biến nhất và xuất hiện sớm nhất là cảm giác ngứa da. Đây chính là phản ứng nhạy cảm của da đối với ve chó, trứng và chất thải của chúng.
- Ngứa thường trở nên nghiêm trọng vào buổi tối và có thể gây ra vấn đề về giấc ngủ cho người bệnh.
Nhận biết triệu chứng phát ban. Ngoài cảm giác ngứa, bạn có thể bắt gặp các nốt ban, đây cũng là phản ứng dị ứng của cơ thể với mạt ngứa. Ban thường xuất hiện dưới dạng nốt đỏ tròn và sưng xung quanh. Một đặc điểm khác là mạt ngứa thường tạo tổ trên da ở những vùng cụ thể.
- Ở người lớn, những vùng hay xuất hiện nốt ban bao gồm lòng bàn tay, đặc biệt là ở các gờ giữa ngón tay, nếp gấp da ở cổ tay, khu vực khủy tay, đầu gối, mông, eo, dương vật, vùng da xung quanh núm vú, nách, vai và vú.
- Ở trẻ em, mạt ngứa thích tồn tại ở các vùng như da đầu, mặt, cổ, lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Tìm kiếm tổ mạt ngứa. Khi mắc ghẻ, đôi khi bạn có thể thấy các hang ổ nhỏ trên da, chúng có thể là những dải nhỏ bề mặt, hơi phình lên, màu trắng hoặc giống màu da. Kích thước ổ mạt ngứa thường từ một centimet trở lên.
- Tuy nhiên, việc tìm thấy tổ của chúng khó khăn vì trung bình mỗi lần bùng phát, người mắc ghẻ chỉ có khoảng 10-15 con mạt ngứa.
Chú ý đến vết loét trên da. Bệnh ghẻ gây cảm giác ngứa khó chịu và đôi khi gây ra vết loét, tăng nguy cơ nhiễm trùng và đây là một biến chứng của bệnh. Vết loét thường bị nhiễm khuẩn như tụ cầu vàng hoặc liên cầu khuẩn Gram âm và sau đó lan rộng trên da.
- Những vi khuẩn này cũng có thể gây viêm thận và thậm chí nhiễm trùng máu, một tình trạng nguy hiểm dẫn đến tử vong.
- Để tránh vấn đề này, bạn không nên gãi và phải nhẹ nhàng với da. Nếu không thể kiềm chế được, hãy đeo găng tay vải hoặc dùng băng dính cá nhân bọc các đầu ngón tay để tránh làm tổn thương da. Hãy nhớ cắt ngắn móng tay.
- Nhận biết dấu hiệu nhiễm trùng bao gồm da đỏ, sưng, đau hơn, vết loét tiết chất lỏng hoặc mủ. Nếu nghi ngờ vết ban đã bị nhiễm trùng, hãy đi khám ngay. Bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh dùng ngoại bôi hoặc uống để điều trị nhiễm trùng.
Da bong tróc. Đây là một dấu hiệu khác của bệnh ghẻ vảy, còn gọi là ghẻ Norway và dạng bệnh này rất nghiêm trọng. Nó xuất hiện dưới dạng các vùng da phồng lên nhỏ, kèm theo vảy da dày phủ trên toàn bộ cơ thể. Bệnh ghẻ vảy thường xảy ra ở những người có hệ miễn dịch suy giảm. Sự suy giảm miễn dịch tạo điều kiện cho mạt ngứa phát triển tự do, thậm chí có trường hợp chúng bùng phát lên tới hàng triệu con.
- Sự suy giảm miễn dịch còn có một ảnh hưởng khác, đó là giảm triệu chứng ngứa và vết ban ít nghiêm trọng hơn hoặc không có vết ban nào.
- Người dễ mắc bệnh ghẻ vảy là người lớn tuổi có hệ miễn dịch suy giảm hoặc mắc HIV/AIDS, ung thư bạch huyết hoặc ung thư máu. Bạn cũng có nguy cơ nếu đã từng cấy ghép nội tạng và gặp tình trạng không cảm thấy ngứa, như chấn thương tủy sống, liệt, mất cảm giác hoặc suy nhược thần kinh.
Chẩn đoán bệnh ghẻ
Đánh giá tình trạng lâm sàng. Nếu nghi ngờ mắc bệnh ghẻ, hãy nhanh chóng đến bác sĩ để được chẩn đoán. Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng ban đầu và tìm tổ mạt ngứa trên da.
- Họ sẽ dùng kim cạo lấy một mẫu da nhỏ, sau đó kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm mạt ngứa, trứng hoặc chất thải của chúng.
- Lưu ý rằng người mắc ghẻ vẫn có thể bị bệnh mặc dù không tìm thấy mạt ngứa, trứng hoặc chất thải của chúng dưới kính hiển vi. Mỗi lần bùng phát bệnh chỉ có khoảng 10-15 con mạt ngứa trên toàn cơ thể.
Sử dụng xét nghiệm bôi mực. Bác sĩ có thể sử dụng xét nghiệm bôi mực để phát hiện tổ mạt ngứa. Họ sẽ bôi mực lên vùng da ngứa, sau đó lau qua vết mực bằng gạc cồn. Nếu có tổ mạt ngứa, mực sẽ được giữ lại và hiện ra dưới dạng đường ngoằn ngoèo tối màu.
Loại trừ các bệnh da khác. Có nhiều bệnh da khác có thể bị nhầm lẫn với ghẻ. Ổ mạt ngứa là đặc điểm quan trọng để phân biệt ghẻ, vì không có một bệnh nào khác có tổ mạt ngứa như vậy. Bác sĩ sẽ giúp loại trừ các khả năng khác để chắc chắn rằng bạn mắc bệnh ghẻ.
- Đôi khi, ghẻ bị nhầm lẫn với vết cắn hoặc chích của côn trùng hoặc rệp.
- Chốc lở cũng là một bệnh giống ghẻ và dễ lây nhiễm. Các nốt mẩn đỏ của bệnh này thường xuất hiện trên mặt, quanh mũi và miệng.
- Ghẻ cũng dễ bị nhầm lẫn với chàm, một loại viêm da mãn tính. Phản ứng dị ứng với bệnh chàm thường là nổi ban đỏ sưng. Người mắc chàm cũng có thể bị ghẻ, khi đó tình trạng sẽ nghiêm trọng hơn nhiều.
- Viêm nang lông cũng gây nhầm lẫn, thường dẫn đến nhiễm trùng ở vùng xung quanh nang lông. Bệnh này tạo ra các nốt đầu trắng nổi lên trên phần da đỏ, nằm gần hoặc xung quanh nang lông.
- Vảy nến cũng có đặc điểm tương tự ghẻ, là một loại viêm da mãn tính với đặc điểm là da bong tróc dày, có vảy màu bạc và các vùng đỏ ngứa, khô.
Phương pháp điều trị bệnh ghẻ
Sử dụng permethrin. Để điều trị ghẻ, bạn cần tiêu diệt hết mạt ngứa bằng thuốc điều trị ghẻ chỉ có thể được kê toa. Hiện không có thuốc điều trị ghẻ không kê toa nào có thể hiệu quả. Bác sĩ thường chỉ định kem chứa permethrin 5% để tiêu diệt mạt ngứa và trứng của chúng. Cách sử dụng là bôi kem từ cổ xuống toàn thân và tắm sạch sau 8-14 giờ.
- Bôi lại thuốc sau 7 ngày (1 tuần). Một số tác dụng phụ có thể xảy ra như ngứa hoặc cảm giác như đốt.
- Bạn nên thảo luận với bác sĩ trước khi điều trị ghẻ cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Kem permethrin an toàn cho trẻ sơ sinh từ 1 tháng tuổi trở lên, nhưng hầu hết các chuyên gia cũng khuyến khích bôi kem lên đầu và cổ của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, hãy tránh bôi kem vào mắt và miệng của bé.
Sử dụng kem hoặc dầu xoa chứa crotamiton 10%. Cách sử dụng: Xoa từ cổ xuống toàn thân sau khi tắm. Xoa lần thứ hai sau 24 giờ và tắm sau 48 giờ. Lặp lại quy trình sau 7-10 ngày.
- Thuốc crotamiton được xem là an toàn khi sử dụng đúng cách, mặc dù có báo cáo về việc không hiệu quả trong một số trường hợp.
Sử dụng dầu xoa chứa lindane 1%. Bôi từ cổ xuống toàn thân và tắm sau 8-12 giờ (người lớn) hoặc sau 6 giờ (trẻ em). Bôi lại sau 7 ngày. Không sử dụng cho trẻ dưới 2 tuổi, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, hoặc người có hệ miễn dịch yếu.
- Thuốc có thể gây độc thần kinh, chỉ nên sử dụng khi không có phương pháp điều trị khác hiệu quả.
Sử dụng ivermectin. Thuốc uống với liều 200 mcg/kg khi đói bụng. Uống thêm một liều sau 7-10 ngày. Chỉ nên sử dụng cho những trường hợp đã thất bại với các thuốc bôi khác.
- Tác dụng phụ có thể gồm nhịp tim nhanh.
Điều trị kích ứng da. Tổn thương da có thể mất đến ba tuần để hồi phục, ngay cả khi mạt ngứa đã bị tiêu diệt. Nếu không hồi phục sau thời gian này, cần điều trị lại để tránh tái phát bệnh. Làm mát da là biện pháp giảm ngứa hiệu quả, có thể thực hiện bằng cách tắm trong nước mát hoặc chườm mát.
- Rắc thêm yến mạch hoặc muối vào bồn tắm để làm dịu da.
- Dùng dầu xoa calamine hoặc kem dưỡng ẩm chống ngứa làm giảm cảm giác khó chịu. Tránh sử dụng sản phẩm chứa hương liệu hoặc thuốc nhuộm để tránh kích ứng da.
Sử dụng thuốc bôi steroid hoặc thuốc uống kháng histamin. Cả hai loại thuốc này đều giúp giảm ngứa do phản ứng dị ứng với mạt ngứa. Steroid như betamethasone và triamcinolone làm giảm viêm mạnh mẽ.
- Thuốc kháng histamin như Diphenhydramin, Dorotec, Loratadin và Telfast BD giúp giảm ngứa, đặc biệt là vào ban đêm. Thuốc Diphenhydramin cũng có tác dụng an thần nhẹ. Atarax là một ví dụ về thuốc kháng histamin cần toa.
- Kem hydrocortisone 1% giúp giảm ngứa và có thể mua không cần toa.
Phòng tránh ghẻ
Tránh tiếp xúc trực tiếp. Nguy cơ lây bệnh ghẻ tăng khi tiếp xúc da với da của người bệnh, đặc biệt là trong môi trường đông người như nhà tù, nhà trẻ, hoặc trường học.
- Mạt ngứa có thể sống được 48-72 giờ sau khi rời khỏi cơ thể con người, do đó vệ sinh và giặt quần áo, chăn gối, khăn tắm là cực kỳ quan trọng để ngăn ngừa tái phát bệnh.
Thời gian ủ bệnh. Triệu chứng ghẻ có thể mất từ 2-6 tuần để xuất hiện sau khi tiếp xúc với người bệnh. Đối với những người từng mắc bệnh trước đó, triệu chứng có thể phát triển nhanh chóng trong vòng 1-4 ngày.
- Người nhiễm bệnh có thể lây ghẻ cho người khác mặc dù không biểu hiện triệu chứng.
Nhóm người dễ lây bệnh. Trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc nuôi con nhỏ, người hoạt động tình dục, và người sống trong các cơ sở như nhà dưỡng lão có nguy cơ cao lây bệnh ghẻ.
- Nguy cơ lây bệnh tăng khi có tiếp xúc da với da của những đối tượng này.
Vệ sinh và vô trùng nhà cửa. Điều trị ghẻ không chỉ là việc sử dụng thuốc, mà còn bao gồm các biện pháp vệ sinh như giặt quần áo, chăn gối và lau sạch nơi sống. Hút bụi, lau sàn nhà, và vệ sinh môi trường là cần thiết để ngăn ngừa tái lây nhiễm bệnh.
- Đừng quên giặt sạch và sấy khô đồ đạc tiếp xúc với người bệnh ghẻ để tiêu diệt mạt ngứa.
- Không sử dụng thuốc diệt côn trùng để loại trừ mạt ngứa trong môi trường.
Mẹo nhỏ
- Đừng ngừng hoạt động bình thường sau khi bắt đầu điều trị ghẻ, cả trẻ em lẫn người lớn có thể tiếp tục tham gia các hoạt động như đi học hoặc đi làm.
Cảnh báo quan trọng
- Hãy đến bác sĩ nếu tình trạng ban không cải thiện sau 2-3 tuần, trở nên nặng hơn, tái phát sau khi điều trị hoặc bị nhiễm trùng (đỏ, sưng nhiều hơn, có mủ).
