Buzz
Trong quá trình học ngoại ngữ nói chung và học tiếng Anh nói riêng, kĩ năng nghe đóng vai trò đặc biệt quan trọng bởi quá trình này không chỉ cho phép người đọc tiếp nhận thông tin dưới dạng âm thanh mà còn giúp họ tích lũy, bắt chước những nội dung đã nghe nhằm hỗ trợ hoạt động nói và tái tạo ngôn ngữ sau này. Do đó, người học cần chú trọng tới kỹ năng nghe cũng như áp dụng những chiến lược luyện tập nghe hiệu quả. Trong bài nghiên cứu này, tác giả sẽ đi sâu tìm hiểu về cách tiếp cận top-down and bottom-up khi nghe tiếng Anh cũng như cách ứng dụng để cải thiện khả năng nghe thông qua hai phương pháp nêu trên.
Nghe từ trên xuống (Top-down)
Đây là một kỹ thuật nghe rất quan trọng trong quá trình giao tiếp tiếng Anh, bởi ngay cả những người học tiếng Anh lâu năm cũng không thể biết được tất cả các từ vựng trong ngôn ngữ này. Sử dụng cách tiếp cận “top-down” cho phép người học liên hệ tới những kiến thức đã biết về chủ đề đang nghe để dự đoán ý nghĩa của những từ vựng họ không biết và việc tiếp nhận thông tin không bị đứt quãng.
Cách tiếp cận này phù hợp với người học tiếng Anh ở trình độ trung cấp trở lên khi đã có một lượng từ vựng nhất định. Nguyên nhân là vì nếu năng lực nghe hiểu của người học bị giới hạn trong một vài từ cơ bản, ngay cả khi họ đã có một số hiểu biết nhất định về chủ đề được nhắc đến, những kiến nền đó cũng không thể giúp người học hiểu được nội dung của bài nghe. Vì vậy, bên cạnh cách tiếp cận “top-down”, bài viết còn đề cập đến cách tiếp “bottom-up” ở phần sau để bổ trợ khả năng nghe cho những người ở trình độ bắt đầu.
Để áp dụng cách tiếp cận “top-down”, trong quá trình nghe người học nên chú ý tới một số từ khóa quan trọng xuất hiện trong bài nghe mang thông tin giúp họ xác định được vấn đề được nhắc đến. Hãy cùng xem một ví dụ cụ thể, sau đây là transcript của một bài nghe trích từ Cambridge IELTS 10:
Những từ được gạch chân trong đoạn trên là những “key word” hay những từ khóa quan trọng mang thông tin giúp người nghe xác định được đối tượng mà bài đang nhắc tới. Ví dụ:
Purpose (mục đích); protect dolphins (bảo vệ cá heo); around the world (trên thế giới); raise people’s awareness (nâng cao nhận thức của con người); problems (vấn đề); marine creatures are suffering (sinh vật biển đang phải đối mặt); started ten years ago (bắt đầu mười năm trước); animal charities (trung tâm bảo hộ động vật); in education (trong lĩnh vực giáo dục); visted schools (thăm các trường học); talk to children and young peope (trò chuyện với trẻ em và những người trẻ).
Như vậy, qua một vài từ khóa nêu trên người học có thể biết được chủ đề mà đoạn này nói tới là về bảo tồn thiên nhiên, cụ thể hơn là về một trung tâm bảo hộ động vật có mục địch giáo dục ý thức của người dân. Điểm hay của phương pháp nghe từ trên xuống là không yêu cầu người học phải nghe hiểu từng từ một trong bài nghe mà vẫn nắm bắt được một phần thông điệp được nhắc tới.
Nghe từ dưới lên (Bottom-up)
Chẳng hạn trong câu “Tomorrow, my uncle John will come over to visit us”, quá trình nghe sẽ bắt đầu bằng việc người học tiếp nhận âm thanh của mỗi từ đơn trong câu “tomorrow”, “my”, “uncle” …; sau đó họ sẽ nhận diện ý nghĩa của các âm mà mình nghe được để phân biệt từ đó với các từ khác, chẳng hạn /təˈmɒrəʊ/ là trạng từ chỉ thời gian, có nghĩa là ngày mai…; quá trình nghe – giải mã sẽ diễn ra liên tục như vậy đến khi người học hiểu được nội dung của bài nghe.
Phương pháp nghe từ dưới lên phù hợp với những người bắt đầu học nghe. Nguyên nhân là do lượng từ vựng giới hạn, chưa cho phép họ tự động xử lý những gì mình đang nghe và hiểu được thông điệp của bài. Do đó, người học cần phải dựa vào những yếu tố của ngôn ngữ như âm thanh, ngữ pháp, từ vựng, … và rồi xử lý những đơn vị thông tin đó thành một thông điệp có nghĩa.
Một số dạng bài tập liên quan đến phương pháp nghe từ dưới lên là:
Điền vào chỗ trống
Hoàn thành câu
Xác định vị trí, địa điểm trên bản đồ/ biểu đồ
Trắc nghiệm chọn câu trả lời đúng
Hãy cùng xem một ví dụ sử dụng cách tiếp cận “bottom-up” khi nghe tiếng anh:
Đây là một bài nghe trích từ cuốn IELTS Cambridge 10. Thay vì nghe để hiểu thông tin tổng quát như cách tiếp cận “top-down”, người học cần chú ý đến các chi tiết để trả lời câu hỏi. Lần này, họ cần phải giải mã các âm thanh nghe được và xác định chúng là từ gì. Khả năng “bóc tách” thông tin nhỏ từ bài nghe là rất quan trọng khi làm các dạng bài như vậy. Để luyện tập kỹ thuật “bottom-up”, người học có thể áp dụng phương pháp nghe và ghi chép lại chính xác những gì đã nghe. Trong quá trình này, khi nghe, họ cần tập trung để nhận diện và ghi lại các từ một cách nhanh chóng. Đây là một phương pháp luyện nghe tiếng Anh hiệu quả, giúp cải thiện khả năng xử lý thông tin và nhận biết từ vựng trong quá trình nghe.
