Buzz
Câu trả lời là “Không”
Ian Morris, một nhà khảo cổ học, nhà sử học và học giả người Anh, hiện là giáo sư tại đại học Stanford, đã khẳng định điều này trong cuốn sách của mình “Tại sao phương Tây vượt trội?”
“Tại sao phương Tây dẫn đầu về kinh tế, văn hóa…?” Đa số cho rằng đó là do Cuộc Cách mạng Công nghiệp của Anh. Nhưng điều này lại đặt ra nhiều câu hỏi: Tại sao người Anh, chứ không phải người Trung Quốc hay châu Phi, đã phát minh ra động cơ hơi nước và nhà máy hiện đại? Các điều kiện xã hội đã tạo điều kiện cho việc chuyển đổi sang nền kinh tế công nghiệp ở đó là gì?
Nhiều câu trả lời cho rằng là vì người phương Tây, chủ yếu là người da trắng, phù hợp hơn để cai trị. Nhưng Morris đã sử dụng mô hình di cư đầu tiên của loài người ra khỏi châu Phi, cũng như nghiên cứu di truyền mới nhất để chỉ ra rằng người châu Âu không phải bắt nguồn từ chủng Neanderthal thượng đẳng, và người châu Á cũng không phải bắt nguồn từ Homo erectus hạ đẳng.
Bằng cách nghiên cứu các mô hình tổng thể, Morris khẳng định rằng những lý thuyết phân biệt chủng tộc dựa trên sinh học để giải thích sự dẫn đầu của phương Tây không có cơ sở. Con người, ở các chủng tộc lớn, dù ở bất kỳ đâu cũng giống nhau, và chúng ta đều thừa hưởng như nhau những khả năng tư duy sáng tạo không ngừng từ tổ tiên châu Phi. Sinh học không thể giải thích lý do phương Tây dẫn đầu.
Trên thực tế, ta không thể hiểu chính xác sự thống trị của phương Tây hiện đại mà không đặt nó trong bối cảnh lịch sử của toàn bộ loài người. Điều này đòi hỏi kiến thức đa lĩnh vực từ địa lý đến sinh học, tâm lý học, khảo cổ học, kinh tế học, triết học và xã hội học kéo dài hàng ngàn năm. Morris đã đưa ra một giải thích duy vật, nhằm phát triển một khoa học về lịch sử.
Ian Morris quay lại thời tiền sử, khi phương Tây và phương Đông chỉ là biểu hiện địa lý. Đối với Morris, phương Tây là các xã hội mở rộng từ lõi ban đầu ở Tây Nam châu Á, bao quanh lưu vực Địa Trung Hải và châu Âu, và sau đó là Mỹ và châu Đại Dương trong vài thế kỷ gần đây. Phía Đông mở rộng từ lõi ban đầu là sông Hoàng Hà và sông Dương Tử, ngày nay kéo dài đến Nhật Bản và các quốc gia Đông Nam Á.
Theo Morris, nguồn gốc cuối cùng của sự vượt trội của phương Tây nằm trong quá trình thuần hóa thực vật và động vật xảy ra ở phía Tây khoảng 9.500 năm TCN, trước phía Đông khoảng 2.000 năm. Ông không coi địa lý là yếu tố quyết định. Ông chỉ ra rằng ý nghĩa của địa lý thay đổi cùng với sự phát triển của công nghệ và xã hội.
5.000 năm trước, xã hội phát triển nhanh nhất ở Ai Cập và Mesopotamia, trong khi Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp và Anh vị trí địa lý là một hạn chế lớn. Nhưng trong 500 năm gần đây, sự xuất hiện của các tàu lớn có thể vượt ra khỏi đại dương đã chứng minh rằng những nước gần biển lại có lợi. Đó không phải Ai Cập hoặc Iraq, mà là các quốc gia gần biển như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp và Anh đã đến được Trung Quốc, Nhật Bản và châu Mỹ.
5.000 năm trước, xã hội phát triển nhanh nhất ở Ai Cập và Mesopotamia, trong khi Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp và Anh vị trí địa lý là một hạn chế lớn. Nhưng trong 500 năm gần đây, sự xuất hiện của các tàu lớn có thể vượt ra khỏi đại dương đã chứng minh rằng những nước gần biển lại có lợi. Đó không phải Ai Cập hoặc Iraq, mà là các quốc gia gần biển như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp và Anh đã đến được Trung Quốc, Nhật Bản và châu Mỹ.
Sự cạnh tranh gay gắt giữa phương Đông và phương Tây
Cuộc đua giữa Đông và Tây vẫn đang diễn ra và ai sẽ thắng cuộc, Mỹ hay Trung Quốc? Cuộc đua này đang trở nên sôi động hơn bao giờ hết.
Trong cuốn sách, Ian Morris đã theo dõi các câu chuyện xảy ra ở phương Đông và phương Tây một cách cụ thể, liên tục đặt ra câu hỏi về những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai vùng này.
Trong giai đoạn từ năm 1200-1000 TCN, sự phát triển của xã hội phương Tây vẫn đang tiến triển mạnh mẽ, vượt trội hơn so với phương Đông trong suốt 13.000 năm qua. Có đủ lý do để tin rằng vị trí dẫn đầu của phương Tây là vĩnh cửu. Nhưng không có gì là vĩnh cửu.
Phương Tây suy tàn và phương Đông đã bắt kịp. Vào những năm 1920, hầu hết các nhà khảo cổ phương Tây cho rằng họ biết vì sao Trung Hoa bắt đầu bắt kịp: đó là vì người Trung Hoa đã sao chép hầu hết mọi thứ - nông nghiệp, đồ sứ, xây dựng, luyện kim, vũ khí - từ phương Tây. Tuy nhiên, đến nay, yếu tố quan trọng nhất không phải là sự sao chép của phương Đông mà là sự suy tàn của phương Tây đã khiến phương Đông bắt kịp.
Đã có một thời kỳ được Morris gọi là “Thời kỳ phương Đông” vì phần lõi phía Đông mở ra một biên giới mới và dẫn đầu trong sự phát triển xã hội. Vào khoảng năm 1100, phương Đông một lần nữa đạt đến giới hạn của một thế giới nông nghiệp nhưng lại bắt đầu một quá trình suy tàn lớn.
Và phương Tây đã bắt kịp. Cuộc Cách mạng Công nghiệp đã chuyển đổi sự dẫn đầu của phương Tây sang thống trị thế giới và mang lại những hậu quả to lớn. Theo Ian Morris, nếu có đủ thời gian, người phương Đông cũng có thể đạt được những phát minh như thế và sẽ có cuộc cách mạng công nghiệp của riêng mình.
' Sự cạnh tranh giữa Đông - Tây sẽ không bao giờ chấm dứt. Lịch sử không dừng lại ở sự thống trị của phương Tây vì cuộc đua giữa sự đổi mới thúc đẩy xã hội tiến lên và những sự sụp đổ vẫn đang tiếp diễn. '
Khi kết thúc cuốn sách, Ian Morris không nói nhiều về việc liệu Trung Quốc có thể phục hồi ưu thế của mình hay không, mặc dù dự đoán rằng điều này có thể xảy ra muộn nhất là vào năm 2103.
Ông kết thúc cuốn sách với hy vọng con người có thể học từ những sai lầm của mình và đặt ra câu hỏi lớn cho thời đại của chúng ta. Câu hỏi đó không phải là liệu phương Tây sẽ tiếp tục dẫn đầu hay không, không phải là liệu một bên của lục địa Á - Âu sẽ thống trị bên kia, mà là liệu toàn thể nhân loại có thể phát triển một cách sáng tạo hơn trước khi thiên tai đánh bại chúng ta - mãi mãi.
Bài viết được đăng trên Mytour - Readstation
