Pinocchio (Netflix) - Sự đấu tranh của tiếng nói mới và bài học về cuộc sống

Gần đây, bộ phim Pinocchio của đạo diễn Guillermo de Toro đã ra mắt trên Netflix và trở thành một trong những tác phẩm hoạt hình xuất sắc nhất từng được phát sóng trên nền tảng này. Bắt đầu với cảnh Geppetto và con trai Carlo tại một thị trấn nhỏ ở Ý, Pinocchio nhanh chóng chuyển từ hình ảnh sáng sủa, hạnh phúc sang cảnh kinh hoàng của chiến tranh. Carlo qua đời trong một vụ ném bom bất ngờ, khiến thế giới của Geppetto tan vỡ. Người thợ mộc giỏi của trước giờ bây giờ trở nên cô đơn và suy tàn. Sau một đêm uống rượu say, Geppetto quyết định tạo ra một cậu bé gỗ từ cây sồi mà ông đã trồng bên cạnh mộ con trai. Một vị thần giám hộ xuất hiện và ban cho cậu bé gỗ sự sống, mang lại niềm vui cho Geppetto. Thần cũng giao cho chú dế Sebastian nhiệm vụ dẫn đường cho cậu bé mới.

Dựa trên câu chuyện cổ tích kinh điển, del Toro và đồng đạo sáng tạo một góc nhìn mới cho Pinocchio. Góc nhìn này không chỉ độc đáo và hiện đại, mà còn tối tăm hơn nhiều so với phiên bản gốc. Nhưng tinh thần sáng tạo của đạo diễn để lại dấu ấn không thể phai nhạt - với phong cách đặc trưng của del Toro, Pinocchio mang đến sự phấn khích với yếu tố cổ tích ma mị cho khán giả trẻ, và là một câu chuyện phức tạp về sự sống và cái chết cho người lớn. Đây là một tác phẩm phản biện với câu chuyện gốc.

Cổ tích nói rằng hãy trở thành một cậu bé ngoan, nhưng del Toro lại không nghĩ như vậy

Một điều đáng ngạc nhiên là Pinocchio vẫn giữ vững nguyên tác cổ tích trong việc tạo ra chú bé gỗ, như mũi của cậu bé sẽ dài ra sau mỗi lời nói dối, chú dế thông minh và sự cứu giúp Geppetto khỏi một con cá khổng lồ. Cổ tích cũng nhấn mạnh thông điệp về việc lắng nghe người lớn, chăm ngoan, học hành và làm việc chăm chỉ để cô tiên biến Pinocchio thành một cậu bé thực sự. Nhưng cũng cảnh báo trẻ con tránh xa những cám dỗ thông qua những cuộc phiêu lưu thường bắt đầu khi cậu bé lạc bước khỏi mục tiêu ban đầu.

Tuy nhiên, khi nhìn vào những tính cách lý tưởng của cổ tích, del Toro và đồng đạo nhận ra sự nghiêm ngặt và cứng nhắc của quy tắc - điều mà del Toro luôn phản đối. Vì vậy, Pinocchio của ông được tạo ra với tính cách nghịch ngợm, tò mò và sôi nổi. Trước bối cảnh của một nước Ý đang chịu sự chi phối của Phát-xít, sự độc lập và sự phản đối mà Pinocchio thể hiện khi Geppetto gặp cha sứ và podestà làm họ cảm thấy không thoải mái.

Chủ đề phản kháng được thể hiện ở mỗi khung cảnh không chỉ dừng lại ở Pinocchio, mà còn ở cậu bé Candlewick, chú khỉ Spazzatura khi phản đối những mệnh lệnh và thậm chí là phá vỡ những quy tắc của quyền lực như cha hay chủ nhân. Điều này là một phản ánh của sự chống đối những ý tưởng tuân theo được ca ngợi trong các câu chuyện cổ tích, nhưng ở đây, mức độ rủi ro được nâng lên nhiều khi đặt trong bối cảnh của chủ nghĩa Phát-xít đang thống trị.

Trở thành “một cậu bé thực sự” trở nên phức tạp hơn nhiều

Sự đổi mới của del Toro cho phép ông đàm phán về những chủ đề sâu sắc hơn bất kỳ phiên bản nào trước đây, bao gồm cả nguyên tác kinh điển. Nhưng điều không thay đổi là vấn đề cốt lõi xoay quanh việc trở thành 'cậu bé thực sự' - một cụm từ được lặp đi lặp lại nhiều trong phim. Điều này là điểm yếu của Pinocchio (1940) và bản live-action năm 2022 của nhà Chuột. del Toro cho rằng sự thật phức tạp hơn nhiều.

Nàng tiên xanh chỉ nói về việc trở thành 'cậu bé thực sự' là quá nhàm chán và hạn chế. Trong một thế giới nơi người máy đã tự đặt câu hỏi về ý nghĩa tồn tại của bản thân, việc thấy mối liên hệ giữa người tạo ra và vật được tạo ra, biết yêu và 'quái vật' đã dẫn đến nhận thức triết học. Câu hỏi làm người vì điều gì và con người có điều gì đặc biệt? Người là gì? Người như thế nào? Với Pinocchio, trở thành 'cậu bé thực sự' không chỉ là có thân thể, mà còn là vấn đề của bản sắc và nhận thức vị trí của con người trong thế giới sống - điều mà del Toro đã thực hiện một cách hoàn hảo.

Pinocchio chia sẻ điểm tương đồng với phiên bản năm 1940 ở chỗ cả hai đều mô tả Geppetto đã mất con và tạo ra một con rối gỗ dựa trên hình ảnh của con. Tuy nhiên, Pinocchio đưa câu chuyện sâu hơn bằng cách thể hiện Geppetto không ngừng ước mình thấy được Carlo trong Pinocchio và không chấp nhận cậu bé là một cá nhân riêng biệt, dẫn đến việc Pinocchio rời nhà, trở thành một chi tiết quan trọng của câu chuyện.

Pinocchio mở rộng điều ước của Geppetto trong phiên bản 1940, mà ước mong có một đứa con thay thế là điều bình thường của những người cha mất con. Nhưng Pinocchio đưa vấn đề lên một tầm cao mới khi buộc Geppetto phải nhìn nhận sự thật trước mặt đứa con mới, người mà ông không thể công nhận là một cá nhân riêng biệt. Góc nhìn của Geppetto làm phức tạp hóa con người của Pinocchio từ một cậu bé ngây thơ đến nhận thức sự thật rằng cậu là một vật thay thế cho Carlo đã mất.

Mâu thuẫn này nổi bật trong Pinocchio. Thay vì chạy trốn vì sự tò mò hoặc tin, Pinocchio của del Toro rời nhà vì Geppetto nói cậu là gánh nặng. 'Con không muốn trở thành gánh nặng,' cậu bé giải thích với Sebastian J. Cricket, 'Con không muốn làm tổn thương Papa và khiến ông ấy muốn hét vào mặt con như vậy.' Hơn nữa, Pinocchio tham gia rạp xiếc để kiếm tiền gửi về cho Geppetto, người mà sự nghiệp thợ mộc đã đình trệ sau cái chết của Carlo. Bằng cách phức tạp hóa những nhân vật này, del Toro cũng làm phức tạp bài học đạo đức của các phiên bản trước. Làm thế nào để một đứa trẻ học cách định hướng thế giới khi những la bàn định hướng của nó là cha mẹ mù quáng vì nỗi đau và sự mất mát? Con cái không phải là công cụ để sửa chữa lỗi lầm của cha mẹ, hoặc thậm chí trốn tránh chúng. Lỗi lầm tạo nên chúng ta.

Những nhận thức này liên kết Pinocchio với bản chất và bản thân của mình, như một cách để phân biệt cậu bé với Carlo. Khi Pinocchio nhận ra danh tính đặc biệt của mình, cậu mới trở thành một “cậu bé thực sự”. Hoặc có thể nói rằng Pinocchio đã là một cậu bé thực sự ngay từ đầu. Pinocchio định nghĩa rõ ràng và phong phú hơn việc trở thành 'một cậu bé thực sự' như thế nào. Không chỉ là về thịt và máu, mà còn là về nhận thức, cảm xúc, trí tuệ và tư duy độc lập.

Trong khi các phiên bản trước tập trung vào lương tri thông qua những hành động đơn giản, del Toro đòi hỏi Pinocchio phải hi sinh sự bất tử của mình và chọn lựa đánh đổi cho người cha. Điều này làm cho cậu bé gỗ thêm phần đáng yêu và cũng là một tuyên ngôn về ý nghĩa hành động xác định bản sắc con người hơn là mong muốn sống quyết định hành động của con người.

Nhắc đến sự sống và cái chết, del Toro mang lại một câu chuyện cổ tích quen thuộc và nâng nó lên bằng sự yếu đuối của con người và bóng tối lịch sử. Ông cũng tăng cường yếu tố tâm linh, làm sâu sắc hơn về sự sống và cái chết. Pinocchio về mặt lý thuyết không bao giờ chết vì cậu không sống theo nghĩa sinh học, nhưng cậu cũng có thể đối mặt với cái chết. Khi điều đó xảy ra, Pinocchio bị đưa đến một nơi lưu đày nơi Nhân Sư màu xanh phải chờ đợi càng lâu hơn mỗi lần cậu chết để được sống lại, khiến cậu suy ngẫm về ý nghĩa của cái chết và sự sống.

Sự thật là tất cả chúng ta đều phải đối diện với cái chết một ngày nào đó, điều này khiến mọi người, ở mọi lớp xã hội, phải khiêm nhường. Tất cả sự kiêu căng, kiêng kỵ và tự ái tin vào sự vĩ đại của con người sẽ tan biến khi bạn nhận ra rằng một ngày nào đó, bạn sẽ phải bỏ lại tất cả những điều đó. Trong phim, chúng ta thấy Pinocchio bị một chiếc ô tô đâm khi Geppetto đến đưa cậu bé trở về từ buổi biểu diễn múa rối của Bá tước Volpe. Geppetto nghĩ rằng chỉ vì cậu bé gỗ có linh hồn của một con người thực sự, cậu cũng sẽ chết như thế. Nhưng thực ra, cậu bé không thể chết, vì cậu không thực sự sống.

Pinocchio là minh chứng rõ ràng cho việc, trong cuộc sống, cái chết làm cho cuộc sống trở nên quý giá hơn. Vì mọi thứ chỉ là tạm bợ, nên mọi người xung quanh chúng ta mới có giá trị. Cái chết cũng là sự giải thoát, vì cuộc sống đầy khổ đau và sự bất tử đồng nghĩa với sự đau khổ vĩnh viễn - việc chứng kiến người thân già đi và ra đi chỉ là một phần nhỏ của nó. Phân cảnh cuối cùng của Pinocchio là hình ảnh hoàn hảo để kết thúc bộ phim, đúng như một bức tranh lồng ghép nhiều bài học nhân sinh. Có thể Pinocchio không già đi, nhưng cuối cùng, cậu sẽ chết đi như một cây sồi nằm gần cây sồi mộ phần của 3 người quan trọng nhất trong cuộc đời cậu.

Vì mất đi cây sồi quý giá mà Carlo đã phải trả giá bằng tính mạng của mình, người cha đã lấy gốc cây đó để trồng gần một con trai, và một cơn sét đánh gãy cây, từ đó sinh ra một sinh mạng mới, và rồi một cây sồi khác lại mọc lên từ gốc cây cũ. Khi Pinocchio rời khỏi quê nhà để chu du, chứng kiến nhiều điều mới lạ, thấy nhiều nơi, việc quả sồi rơi xuống cũng là dấu hiệu cậu đã trải qua nhiều chuyến hành trình và lần này, cậu sẽ đến với vị thần Nhân Sư một lần nữa – chỉ lần này, bà sẽ dẫn dắt cậu về cõi chết thật sự.

Ảnh: Collider, Variety