Pitohui: Loài chim đầu tiên và duy nhất trên Trái Đất được ghi nhận có độc

Pitohui, một loài chim nhỏ đặc biệt của Papua New Guinea, là loài chim độc đầu tiên và duy nhất được khoa học xác nhận trên thế giới.

Cư dân Melanesia ở Papua New Guinea từ lâu đã biết tránh xa loài chim pitohui, nhưng đối với thế giới phương Tây, khả năng độc của loài chim này chỉ được phát hiện một cách tình cờ chỉ hơn ba thập kỷ trước.

Năm 1990, nhà nghiên cứu chim Jack Dumbacher đang thăm đảo Thái Bình Dương để tìm kiếm loài chim thiên đường. Anh ta đã giăng những tấm lưới sương mù mỏng manh giữa các cây để bắt chúng và kết quả là bắt được một số con chim pitohui trong đó. Khi anh cố gắng giải thoát chúng, chúng cào và cắn ngón tay anh, và theo bản năng, anh đưa tay vào miệng để xoa dịu cơn đau. Gần như ngay lập tức, Dumbacher cảm thấy môi và lưỡi của mình tê dại. Sau đó, nghi ngờ rằng các triệu chứng kỳ lạ này là do con chim gây ra, anh ta đã lấy một chiếc lông pitohui và cho nó vào miệng. Cảm giác tê và đau sau đó nhanh chóng quay trở lại.

Trong cùng năm mà Jack Dumbacher thực hiện khám phá tình cờ của mình, các nhà khoa học khác cũng chuẩn bị tiến hành nghiên cứu về loài chim độc đáo này sau khi trải qua cảm giác tê và bỏng rát khi tiếp xúc với lông của chúng. Tuy nhiên, hầu hết các nguồn đều cho rằng Dumbacher là người đầu tiên phát hiện ra bản chất độc của loài chim này. Dumbacher đã hỏi những người bản địa ở New Guinea về loài chim pitohui và họ dường như đều biết về độc tính của nó. Họ gọi loài này là 'chim rác', vì nó có mùi hôi khi nấu chín, và những người thổ dân ở đây chỉ ăn thịt chúng khi quá đói và không còn nguồn thức ăn nào khác.

Muốn hiểu thêm về các con chim pitohui và chất độc của chúng, Jack Dumbacher đã gửi một số lông vũ của loài này cho John W. Daly tại Viện Y tế Quốc gia, một nhà khoa học hàng đầu thế giới về độc tố tự nhiên. Trong những năm 1960, ông đã xác định batrachotoxin là độc tố trong loài ếch phi tiêu độc ở Colombia, và sau đó ông cũng đã tìm thấy cùng một họ độc tố trong lông của loài pitohui.

Các hợp chất gọi là batrachotoxin (BTXs) là các steroid ancaloit gây ra tác động độc hại lên hệ thần kinh bằng cách làm gián đoạn dòng chảy của ion natri qua các kênh trong màng thần kinh và cơ, gây ra cảm giác tê và bỏng rát ở nồng độ thấp, và sau đó là tê liệt, ngừng tim và tử vong ở nồng độ cao hơn. Chúng được công nhận là các hợp chất độc hại nhất theo trọng lượng trong tự nhiên (độc hơn 250 lần so với strychnine).

Nghiên cứu sau này cho thấy rằng các con chim Pitohui lưu trữ chất độc cả trong da và lông, cũng như trong xương và các cơ quan nội tạng của chúng, mặc dù ở nồng độ thấp hơn đáng kể so với các loài ếch độc. Thực tế, chất độc này được tìm thấy trong hệ thống nội tạng của chim và cho thấy chúng không nhạy cảm với nó. Điều đáng chú ý là nồng độ batrachotoxin thay đổi rất lớn giữa các cá thể, cũng như giữa các vùng địa lý.

Nguồn gốc của độc tố trong cơ thể của loài chim này đã gây ra nhiều tranh cãi giữa các nhà khoa học, nhưng sự đồng thuận chung là loài chim không tự sản xuất chất độc mà lấy nó từ chế độ ăn uống của chúng, đặc biệt là từ loài bọ cánh cứng Choresine cũng chứa độc tố này.

Lí do tại sao pitohui có độc vẫn chưa được xác định. Một số nhà khoa học tin rằng đây có thể là một cơ chế phòng ngừa đối với kẻ săn mồi, nhưng có rất ít bằng chứng ủng hộ lý thuyết này. Cần có độc tố để ếch phi tiêu độc phòng thủ khỏi kẻ săn mồi, nhưng một con chim có khả năng bay tự do thì tại sao lại cần độc tố? Ngoài ra, nồng độ batrachotoxin trong loài chim đặc biệt này thấp hơn khoảng ba bậc so với ếch phi tiêu độc.

Giải thích hợp lý hơn là chất độc trên da và lông của chúng được tạo ra để ngăn chặn sự xâm nhập của ký sinh trùng. Các thí nghiệm đã chỉ ra rằng ve và ký sinh trùng có xu hướng tránh lông độc của loài pitohui. Tuy nhiên, batrachotoxin không ảnh hưởng đến ký sinh trùng bên trong cơ thể của loài chim này.