Quá trình giao phối ở động vật

Giao phối, còn được gọi là phối giống hay giao cấu ở động vật, là hành vi tình dục trong đó con đực đưa bộ phận sinh dục vào cơ thể con cái để truyền tinh trùng. Đây là một phần của hành vi sinh sản, liên quan đến sự tiếp xúc giữa bộ phận sinh dục của con đực và con cái để thực hiện sự thụ tinh, không bao gồm con người trong định nghĩa này.

Nhiều loài động vật sống dưới nước thực hiện thụ tinh ngoài, trong khi thụ tinh trong phát triển từ nhu cầu bảo tồn giao tử trong nước từ Kỷ Ordovician Muộn. Với các loài động vật có xương sống như bò sát, một số loài cá và hầu hết các loài chim, thụ tinh xảy ra qua việc thâm nhập vào lỗ huyệt, còn gọi là đạp mái. Đối với động vật có vú, giao hợp diễn ra qua việc dương vật thâm nhập vào âm đạo, và nhiều loài động vật có xương sống sinh sản hữu tính với thụ tinh bên ngoài.

Nghiên cứu khoa học ngày càng cho thấy rằng động vật cũng có thể trải nghiệm cực khoái. Ví dụ, những trường hợp quan hệ tình dục không dẫn đến mang bầu như giữa hai con đực, hai con cái, hoặc ngoài mùa sinh sản cho thấy động vật có thể quan hệ để tìm khoái lạc hơn là chỉ để duy trì nòi giống. Một sư tử cái có thể quan hệ tới 100 lần mỗi ngày trong suốt một tuần với nhiều con đực. Để xác định nếu động vật quan hệ vì khoái lạc, ta có thể xem xét việc chúng có đạt cực khoái hay không.

Khái quát

Ở động vật, giao cấu thường xảy ra vào thời điểm động dục, khi con cái có khả năng thụ thai cao nhất, để nâng cao cơ hội thụ thai. Tuy nhiên, cá heo và tinh tinh được biết đến là quan hệ tình dục ngay cả khi con cái không trong thời kỳ động dục và thực hiện cả hành vi tình dục đồng giới. Đối với con người, quan hệ tình dục chủ yếu để tìm khoái cảm. Tương tự, hành vi tình dục ở cá heo và tinh tinh cũng được coi là để tìm khoái lạc và tạo sự gắn kết giữa các cá thể.

Con người, tinh tinh và cá heo là những loài không chỉ thực hiện hành vi tình dục để truyền chủng mà còn để tìm kiếm khoái cảm. Cả ba loài đều có thói quen tình dục khác giới ngay cả khi con cái không ở trạng thái estrus (rụng trứng), thời điểm có khả năng thụ thai cao nhất. Thêm vào đó, tất cả ba loài đều có thói quen tình dục đồng giới.

Con người, tinh tinh và cá heo đều là những loài động vật thông minh, và sự hợp tác giữa các cá thể trong ba loài này cho thấy hiệu quả hơn so với các cá thể đơn lẻ. Đối với con người, bonobo và cá heo, tình dục không chỉ có mục đích truyền chủng mà còn mang ý nghĩa xã hội, thúc đẩy sự thân mật và hình thành các cấu trúc xã hội lớn hơn. Sự hợp tác này nâng cao khả năng thực hiện các nhiệm vụ tập thể và gia tăng cơ hội sống sót của mỗi cá nhân trong nhóm. Tất cả ba loài đều thuộc nhóm có kiểu thụ tinh trong.

Phương pháp

Trong quá trình giao phối, hầu hết các loài đã bắt đầu quá trình thụ tinh trong. Để điều này xảy ra, con đực cần thực hiện một phương pháp truyền tinh trùng vào cơ quan sinh sản của con cái. Điều này bao gồm việc đưa dương vật hoặc cơ quan sinh dục khác vào âm đạo (ở nhiều động vật có vú) hoặc lỗ huyệt trong các loài đơn bào, bò sát, một số loài chim, ếch, cá, khủng long, và nhiều động vật không xương sống khác. Ở động vật có vú, bò sát, chim, cá và một số nhóm động vật khác, quá trình này được thực hiện qua giao phối, trong đó dương vật hoặc cơ quan sinh dục đực thâm nhập vào cơ quan sinh dục cái như âm đạo hoặc lỗ huyệt.

Hầu hết các loài chim sử dụng phương pháp chọc lỗ huyệt, trong đó hai cá thể tiếp xúc và truyền tinh trùng cho nhau. Các loài kỳ giông, nhện, một số côn trùng và động vật thân mềm thực hiện thụ tinh trong bằng cách chuyển tinh trùng từ con đực sang con cái. Sau khi thụ tinh, phôi được hình thành dưới dạng trứng trong các sinh vật noãn hoặc phát triển trong cơ thể mẹ ở sinh vật sống. Ở một số động vật như bọt biển, thụ tinh cũng diễn ra nội bộ.

So với thụ tinh ngoài, thụ tinh trong có ưu điểm là động vật trên cạn có cơ quan sinh dục thích hợp để chuyển tinh dịch từ con đực sang con cái, giúp quá trình mang thai trong cơ thể mẹ an toàn hơn. Thụ tinh trong có hiệu suất cao hơn vì tinh trùng và phôi không bị thất lạc như thụ tinh ngoài. Tỷ lệ con non nở cao hơn do cơ quan sinh sản hoàn thiện hơn. Thường thì động vật thụ tinh trong có số lượng con ít hơn so với thụ tinh ngoài; ví dụ, nhiều loài động vật có vú chỉ đẻ tối đa 9-10 con mỗi lứa, trong khi cá và ếch nhái có thể đẻ hàng trăm đến hàng ngàn con.

Các loài

Loài động vật có vú

Thời gian giao phối ngắn nhất thuộc về loài linh dương nhỏ và voi, chỉ mất khoảng 10 và 20 giây cho mỗi lần giao hợp. Khỉ maki ở Madagascar có thời gian giao phối lên đến 2 giờ mỗi lần. Tuy nhiên, loài chuột nhắt lập kỷ lục với thời gian giao phối kéo dài 12 giờ, và sau khi giao phối, chuột đực chỉ sống thêm khoảng 5-10 ngày. Cá heo có nhu cầu tình dục cao, không chỉ quan hệ với vật thể vô tri mà còn với các loài khác. Dương vật của cá heo có khả năng xoay và thu vào cơ thể, nhưng thời gian xuất tinh của chúng chỉ khoảng 12 giây.

Hải cẩu có thể giao phối với khoảng 20 con cái mỗi ngày, mỗi lần kéo dài khoảng 30 phút, và thời gian giao phối của chúng thường từ 15-30 phút. Hải cẩu được biết đến là loài động vật thực hiện hành vi tình dục một cách bạo lực. Chúng nổi tiếng với việc hành hạ bạn tình, và những chú hải cẩu con dễ bị các con đực hung bạo nghiền nát khi muốn giao phối. Đã có báo cáo về việc 2/3 số lượng hải cẩu cái bị đè chết vì thói quen này. Hải cẩu voi phía nam thường dùng xương hàm để đè nát sọ của hải cẩu cái trong khi giao phối, và Hải cẩu sư (Monk Seal) cũng thường bị đè chết bởi các con đực trong quá trình giao cấu.

Sư tử là loài động vật hoang dã với kích thước cơ thể lớn và sức mạnh vượt trội trong việc giao phối. Chúng thực hiện hành vi này liên tục trong suốt một tuần, với dương vật luôn trong trạng thái sẵn sàng. Sư tử đực có thể giao phối với nhiều con cái khác nhau trong đàn, và thời gian mỗi lần giao phối của chúng là lâu nhất trong thế giới động vật, từ 20-40 lần/ngày, kéo dài đến 4 ngày. Để sinh một con sư tử, chúng phải giao phối tới 3.000 lần, với kỷ lục lên đến 86 lần/ngày.

Mỗi mùa đông, mèo túi cái trở nên rất hung hãn, buộc các con đực phải cố gắng giao phối với càng nhiều bạn tình càng tốt. Con đực chộp lấy bạn tình và ép buộc giao phối, mỗi lần có thể kéo dài từ 3 tiếng đến cả ngày. Trong quá trình này, con đực không chỉ liên tục phóng tinh trùng mà còn bị cào xước và đôi khi con cái bị giết và ăn thịt. Âm vật của linh cẩu cái có kích thước và hình dạng tương tự như dương vật của con đực, có thể dài đến 17 cm và cương cứng như dương vật, do đó, con đực phải khéo léo đưa dương vật vào âm vật giả của con cái.

Chuột chũi Antechinus nổi tiếng với việc giao phối không ngừng cho đến khi chết vì kiệt sức. Các cá thể đực giao phối với cường độ cao và liên tục đến mức chết trước khi con cái sinh con. Trong mùa sinh sản, mỗi con cái có thể giao phối với nhiều con đực, mỗi lần kéo dài từ 5-14 tiếng, khiến con đực nhanh chóng kiệt sức, hormone stress tăng cao và hệ miễn dịch ngừng hoạt động. Dù vậy, tinh trùng của chúng vẫn được sản xuất bình thường và chỉ được phóng ra 2 tuần trước khi chết, tạo nên ham muốn mãnh liệt.

Khỉ là loài động vật gần gũi với con người nhất và có những đặc điểm tương tự. Chúng có nhiều tư thế giao phối giống như ở các loài khác và cũng tương tự như ở người. Các kiểu giao phối của khỉ bao gồm:

• Kiểu đứng: Con đực ôm con cái từ phía sau, con cái có thể đứng hoặc nằm sát xuống đất.
• Kiểu nằm: Con cái nằm ngửa, con đực nằm hoặc ngồi phía sau con cái, mặt đối mặt.
• Kiểu ngồi: Hai con cùng ngồi đối diện, ôm nhau. Nếu con cái lớn hơn, nó chống tay xuống đất, con đực ngồi trên đùi và ôm lưng. Nếu con đực bằng hoặc lớn hơn, con đực chống tay xuống đất, con cái ngồi trên đùi con đực, cho phép con cái chủ động hơn trong giao phối.

Chim

Khi chim bồ câu trống đến thời kỳ sinh sản, chúng bay lượn và tiếp cận chim mái. Sau khi đã chọn được bạn tình, chúng tìm nơi kín đáo để giao phối. Chim bồ câu thường âu yếm và hôn hít nhau lâu trước khi bắt đầu giao phối. Sau khi giao phối, chúng trở thành một cặp không thể tách rời. Loài vẹt ngực trắng ở Trung Mỹ khi đến mùa giao phối, chúng gí mỏ vào nhau, chạm lưỡi và khi vẹt cái đồng ý, vẹt đực sẽ mớm thức ăn cho bạn tình trước khi tiến hành giao phối. Chim cánh cụt chỉ giao phối một lần mỗi năm, mỗi lần chỉ kéo dài 2-3 phút và gặp lại nhau vào năm sau.

Lưỡng cư

Về tư thế giao phối, ếch là loài đặc biệt mà con người khó có thể mô phỏng. Trong quá trình giao phối, hai chân trước của ếch đực quặp chặt bạn tình và cả hai cùng bơi ra giữa hồ hoặc ao, giao phối liên tục nhiều giờ (cõng kết đôi). Có người quan sát thấy chúng có thể giao phối liên tục hơn 10 giờ, cho đến khi ếch đực phóng tinh, thụ thai cho hàng ngàn quả trứng. Trong mùa sinh sản, những con cóc thường đi theo cặp và giao phối trong một khu vực hẹp, sau đó cùng bảo vệ trứng khỏi kẻ thù.

Bò sát

Rắn đuôi chuông Crotalus polystictus có thể duy trì cuộc giao phối lên tới 22 giờ liên tục và có hai bộ phận sinh dục, một bộ phận dự trữ sẵn sàng thay thế khi bộ phận còn lại mỏi. Tại Canada, có một loài rắn được gọi là 'trụy lạc', trong đó một con rắn cái có thể giao phối với khoảng 100 con đực, chúng quấn quanh nhau và thực hiện hành vi giao phối một cách tự nhiên. Rắn sọc nhận diện bạn tình thông qua việc đánh hơi kích thích tố, và thường giao phối theo kiểu 'tập thể', với nhiều con đực (có thể lên tới 100 con) quấn quanh một con cái tạo thành một 'quả bóng' giao phối.

Thằn lằn đuôi dài không chỉ có thêm một bộ phận, mà còn có thêm nhiều con đực. Thằn lằn đuôi dài cái có khả năng tự sinh sản mà không cần bạn tình bằng cách tự tăng lượng hormone testosterone trong cơ thể. Một số con cái còn đóng giả làm con đực để kích thích khả năng sinh sản của các con cái khác. Rùa biển xanh, hay còn gọi là đồi mồi dứa, nổi tiếng với những cuộc giao phối tập thể vào mùa sinh sản.

Cá sấu đực thể hiện tình cảm một cách lãng mạn đối với bạn tình. Khi đến mùa giao phối, cá sấu đực tiếp cận con cái và bắt đầu thực hiện một vũ điệu kết đôi, bao gồm cọ xát, ve vuốt lưng con cái, thổi bong bóng nhẹ nhàng vào má con cái và bơi quanh để gây sự chú ý. Trong khi thể hiện những cảm xúc nhẹ nhàng này, cá sấu đực gầm vang và sử dụng âm thanh để tạo ra màn trình diễn nước, khi cả hai đã đồng ý, chúng sẽ làm cho nước trên lưng con cái chuyển động như một điệu nhảy.

Cá

Cá quỷ và cá chân vây đực có nhu cầu giao phối khá đơn giản, chủ yếu là để duy trì giống nòi. Sau khi sinh chỉ vài giờ, cá đực sẽ tìm ngay một con cá cái lớn, cắn vào vùng gần vây bụng của con cái để bám chặt và sống ký sinh trên đó suốt đời. Khi cá đực cắn vào cá cái, nó sẽ tiết ra một enzyme đặc biệt, thẩm thấu qua da và hòa vào cơ thể con cái, giúp tinh trùng có thể xâm nhập. Theo thời gian, các bộ phận khác của cá đực sẽ tiêu biến, chỉ còn lại tinh hoàn. Cuối cùng, cá đực sẽ chết, để lại lượng tinh hoàn đủ để cá cái thụ tinh. Một con cái có thể nuôi từ 6 cá đực ký sinh, và trên thân cá cái có thể có tới 8 túi tinh hoàn.

Khi cá ngựa tán tỉnh, chúng quấn đuôi vào nhau, bơi quanh và thay đổi màu sắc để thể hiện sự kết đôi. Quá trình tán tỉnh của cá đực kéo dài vài ngày, và khi con cái đồng ý, chúng sẽ tạo thành một cặp khiêu vũ cuồng nhiệt dưới đại dương, màn trình diễn này có thể kéo dài đến 8 giờ đồng hồ.

Thân mềm

Ốc sên có bộ phận sinh dục nằm ngay trên cổ, phía sau mắt, giúp việc giao phối dễ dàng hơn so với việc có nó ở dưới lớp vỏ. Mặc dù ốc sên có cả cơ quan sinh dục đực và cái, chúng không thể tự thụ tinh. Trước khi giao phối, ốc sên bắn những mũi tên tình yêu bằng canxi vào tử cung của bạn tình, làm tăng khả năng sinh sản bằng cách giữ nhiều tinh trùng hơn. Những con ốc sên lưỡng tính chọn mũi tên tình yêu để tăng khả năng tiếp nhận tinh trùng. Đặc biệt, loài sên chuối có dương vật dài 15-20mm, dễ bị mắc kẹt trong cơ thể bạn tình, đôi khi gây ra tình huống không mong muốn.

Mực ống phát quang Dana octopus dùng vòi sắc nhọn để tạo lỗ trên cơ thể bạn tình, sau đó dùng một bộ phận giống như dương vật để bơm tinh trùng vào những vết cắt. Thỏ biển ưa làm tình tập thể, khi duy trì nòi giống, chúng có thể tạo thành nhóm lớn với hàng chục con khác bám vào nhau. Hàu có dương vật dài gấp 8 lần cơ thể và luôn đung đưa, phóng tinh trùng vào bất kỳ dương vật nào khác trong tầm nhìn, nếu không tìm thấy, nó sẽ tự thụ tinh.

Côn trùng

Nhện vằn đen vàng thường để lại bộ phận sinh dục của mình bên trong con cái trước khi tấn công và ăn thịt con đực. Nhện Thomise, sau khi tiếp cận và ôm chặt bạn tình để phóng tinh liên tục, sẽ lập tức bỏ chạy. Trong khi đó, nhện góa phụ đen có cách giao phối khá đáng sợ; khi lọt vào ổ tình, nhện đực sẽ rung bụng để thông báo rằng mình không phải là con mồi. Tuy nhiên, khi đạt cực khoái, tần suất rung bụng của con đực thay đổi có thể khiến con cái nhầm lẫn và ăn thịt ngay trong lúc giao phối.

Rệp đực thay vì tìm kiếm cơ quan sinh sản của bạn tình, lao vào con cái và phóng tinh trùng vào dạ dày. Tinh trùng sau đó di chuyển qua dòng máu của rệp cái để đến cơ quan tiếp nhận và buồng trứng. Một số loài có thói quen xấu như bọ cánh cứng, với dương vật sắc nhọn gây thương tích cho bạn tình trong khi giao phối. Bọ cánh cứng Chauliognathus lugubris thường giao phối tập thể mà không bị ảnh hưởng bởi cấu tạo mai cứng. Bọ ngựa cầu nguyện ăn đầu bạn tình trong khi giao phối, điều này giúp con đực xuất tinh nhanh hơn.

• Peter J Chenoweth; Steven Lorton (30/04/2014). Andrology động vật: Lý thuyết và ứng dụng. CABI. ISBN 978-1-78064-316-8.
• Møller, A. P., và T. R. Birkhead. 'Hành vi giao phối ở động vật có vú: Bằng chứng cho sự cạnh tranh tinh trùng phổ biến.' Tạp chí Sinh học của Hội Linnean 38.2 (1989): 119-131.
• Birkhead, Timothy R., L. Atkin, và A. P. Møller. 'Hành vi giao phối của các loài chim.' Hành vi 101.1 (1987): 101-138.
• Anders Agmo Hành vi tình dục bình thường và rối loạn Elsevier 2007
• (tiếng Pháp) Wunsch S. (2014) Hiểu nguồn gốc của tình dục con người. Khoa học thần kinh, sinh thái học, nhân học. Comprendre les origines de la sexualité humaine. Neurosciences, éthologie, anthropologie. L'Esprit du Temps.

Chú thích

Liên kết ngoài

• Động vật có quan hệ tình dục vì 'ham muốn'?
• Những cuộc làm tình kỳ lạ nhất thế giới động vật Lưu trữ 2018-10-04 tại Wayback Machine
• Những loài động vật có sở thích kỳ quái trong tình dục
• Những sắc thái của 'yêu' trong thế giới động vật
• Những sắc thái khác nhau của 'yêu' trong thế giới động vật
• Chuyện tình trong thế giới động vật
• Những loài động vật có cách yêu lãng mạn nhất