Quá trình tiêu hóa ở ruột non và cấu trúc của cơ quan này

1. Tầm quan trọng của hệ tiêu hóa 

Hệ tiêu hóa tập trung nhiều cơ quan và chiếm diện tích lớn trong cơ thể con người, từ miệng cho tới hậu môn, kèm theo gan, túi mật và tuyến tụy. Dạ dày, miệng, thực quản, ruột già, ruột non và hậu môn được coi là các cơ quan hút thuộc về hệ tiêu hóa.  

Các chất dinh dưỡng có trong thức ăn như chất béo, protein, nước, carbohydrate, khoáng chất và vitamin,... sẽ được hệ tiêu hóa tiếp nhận, chuyển hóa, hấp thụ để sản xuất năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống của cơ thể, tái tạo và phát triển các tế bào. Nếu không có hệ tiêu hóa thì cơ thể chúng ta sẽ mất đi sự sống. 

Vị trí của ruột non

2. Cấu trúc của ruột non ra sao?

Nếu dạ dày là cơ quan lớn nhất trong ống tiêu hóa thì ruột non lại là phần có chiều dài đáng kinh ngạc nhất (trung bình từ 5 - 9m). Đường kính của ruột non là khoảng 1,5 - 3cm. Ruột non bắt đầu từ môn vị ở cuối dạ dày và kết thúc ở góc tá - hỗng tràng. Theo đó, ruột non được chia thành 3 phần là tá tràng - hỗng tràng - hồi tràng.

Về mặt giải phẫu, ruột non có 4 lớp, nếu xét từ bên ngoài vào sẽ là màng bao, lớp cơ, lớp niêm mạc dưới cùng, và lớp niêm mạc bên trong, cụ thể:

• Màng bao: hình thành từ phúc mạc mặt dưới, phía sau có các mô liên kết. Phúc mạc bao gồm 2 lớp (thanh mạc, tấm dưới thanh mạc);

• Lớp cơ: gồm 2 lớp cơ trơn, giữa 2 lớp cơ trơn là mạng lưới các bạch huyết và mạch máu. Lớp cơ co bóp để đẩy thức ăn xuống ruột già;

• Lớp dưới niêm mạc: mô cơ ở đây không có liên kết chặt chẽ, là nơi tập trung nhiều dây thần kinh và các mạch máu;

• Lớp niêm mạc trong: lớp này tiết ra nhiều dịch vị, tăng cường khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng và bảo vệ ruột non. Trong niêm mạc của ruột non có lớp nhung mao phủ và mỗi mao này đều chứa nhiều mạch bạch huyết và mạch máu.

Cấu trúc của ruột non

3. Quá trình tiêu hóa ở ruột non 

Thức ăn khi đến ruột non sẽ tiếp tục được phân chia thành phần nhỏ hơn, sau đó nhu động ruột sẽ đẩy thức ăn này đến cơ quan tiêu hóa tiếp theo. 

3.1. Thức ăn trước khi đến ruột non

Để hiểu về quá trình tiêu hóa ở ruột non, ta cần biết đặc điểm của thức ăn khi đi vào cơ quan này. Ban đầu, thức ăn sẽ được đưa vào miệng, nhai và nghiền nhỏ bằng cơ hàm, răng, lưỡi và enzyme. Sau đó, thức ăn đi qua thực quản, dạ dày để tiếp tục được nhào trộn và phân hủy. Cuối cùng, dạ dày sẽ đẩy thức ăn xuống tá tràng.

3.2. Tiêu hóa thức ăn ở phần đầu của ruột non 

Phần đầu của ruột non là đoạn tá tràng. Khi thức ăn từ dạ dày vào đây, dịch tụy sẽ tiết ra để phân hủy tinh bột, chất đạm và chất béo. Dịch tụy sẽ vào tá tràng qua ống tụy Vater, cùng với dịch mật từ gan và chất nhờn để làm mềm và phân hủy thức ăn.

3.3. Tiêu hóa ở ruột non (tại hỗng tràng - hồi tràng)

Thức ăn tiếp tục được chuyển từ tá tràng đến hỗng tràng và hồi tràng - phần tiếp theo của ruột non. Nhờ những nhung mao và nếp gấp của ruột non, diện tích bề mặt bên trong nó tăng lên đáng kể giúp tăng cường hấp thu nhiều chất dinh dưỡng hơn.

Tiêu hóa thức ăn trong ruột non hoàn tất ở phần chính của cơ quan này. Các chất dinh dưỡng như axit amin, glucose, chất béo sẽ được hấp thu qua thành ruột, sau đó họa nhập vào máu và được vận chuyển đến gan. 

So với hồi tràng, hỗng tràng có diện tích bề mặt lớn hơn và là nơi diễn ra phần lớn chu trình tiêu hóa, hấp thu chất dinh dưỡng. Nếu bệnh nhân bị tổn thương hoặc phải mất hỗng tràng, hồi tràng sẽ thay thế nhiệm vụ. Hồi tràng cũng là đoạn ruột giúp tăng cường khả năng hấp thụ vitamin B12 của cơ thể. 

Chất không tiêu hóa như chất xơ sẽ đi tới ruột già. Ruột này sẽ hấp thu nước và dưỡng chất còn lại từ chất xơ, sau đó đẩy chất thải ra ngoài.

Quá trình tiêu hóa ở ruột non diễn ra rất có trật tự

4. Những vấn đề sức khỏe có thể xảy ra tại ruột non

Ruột non là cơ quan phải hoạt động hàng ngày, lặp đi lặp lại nhiệm vụ tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn. Nguy cơ tổn thương ruột non là không thể tránh khỏi. Có 3 vấn đề sức khỏe phổ biến tại ruột non gồm:

• Tắc ruột: thường xảy ra ở hồi tràng. Triệu chứng bao gồm đau bụng từng đợt, đau ở vùng rốn lan ra xung quanh, táo bón, nôn mửa, chướng bụng, suy nhược cơ thể, đổ mồ hôi,... Nếu không cấp cứu kịp thời có thể gây viêm, thủng màng bụng và nhiễm trùng máu;

• Viêm túi thừa Meckel: bệnh dị tật bẩm sinh trong đường tiêu hóa, có dấu hiệu như buồn nôn, nôn mửa, phân có máu, đau bụng,...; 

• Hội chứng ruột kích thích: thường xuất hiện ở ruột già hoặc ruột non do rối loạn chức năng ruột.

Quá trình tiêu hóa ở ruột non thường diễn ra theo trình tự để hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn. Để quá trình này diễn ra một cách tự nhiên, trơn tru, người ta nên duy trì một chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh và sinh hoạt hợp lý để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa.