Quách Tĩnh và Vi Tiểu Bảo: Hai vĩ nhân và lưu manh tài ba

Quách Tĩnh và Vi Tiểu Bảo là hai nhân vật quan trọng nhất trong sự nghiệp của nhà văn Kim Dung. Trong họ, chúng ta thấy sự đối lập giữa anh hùng vĩ đại và kẻ lưu manh tài ba.

Kim Dung bắt đầu viết tác phẩm đầu tay Thư kiếm ân cừu lục vào năm 1955, ngay sau khi Lương Vũ Sinh đánh dấu sự ra đời của thời kỳ tiểu thuyết võ hiệp tân phái với Long hổ đấu kinh hoa (1954). Cả hai tác phẩm Thư kiếm ân cừu lục và Bích huyết kiếm (1956) đều kết hợp lịch sử và truyền kỳ một cách khéo léo, giúp tên tuổi Kim Dung ghi danh vào dòng chảy văn học võ hiệp.

Với Xạ điêu anh hùng truyện (1957-1959), một tác phẩm có quy mô lớn, cấu trúc phức tạp và nhân vật sống động, Kim Dung chính thức được công nhận là “võ lâm minh chủ”, vượt qua cả Lương Vũ Sinh. Xạ điêu anh hùng truyện được đánh giá là một cột mốc quan trọng của tiểu thuyết võ hiệp tân phái.

Bộ tiểu thuyết cuối cùng trong sự nghiệp của Kim Dung là Lộc Đỉnh ký (1969-1972), được nhiều chuyên gia về văn học võ hiệp đánh giá cao nhất, vượt trội hơn cả Xạ điêu tam bộ khúc, Thiên long bát bộ và Tiếu ngạo giang hồ.

Có thể khẳng định Quách Tĩnh của Xạ điêu anh hùng truyện và Vi Tiểu Bảo của Lộc Đỉnh ký là hai nhân vật quan trọng nhất, mang ý nghĩa sâu sắc nhất đối với sự nghiệp của Kim Dung. Đặc biệt, họ đối lập hoàn toàn nhau từ tính cách, võ công đến lý tưởng sống.

Quách Tĩnh - Trí tuệ và Trung dung, là hình mẫu đại hiệp, còn Vi Tiểu Bảo là kẻ lưu manh mưu mô, là biểu tượng của sự đối lập hoàn toàn.

Tuy nhiên, vì Kim Dung tự ràng buộc bản thân trong khung cảnh võ lâm hào hùng, nên ông đã biến Quách Tĩnh trở thành một hình mẫu cứng nhắc. Trong khi đó, sự sáng tạo không kiểm soát của ông đã làm cho Vi Tiểu Bảo trở nên sống động và sâu sắc, mang trong mình cả linh hồn và tình thế.

Quách Tĩnh - Thành công và Thất bại của Kim Dung

Bắt đầu từ Xạ điêu anh hùng truyện, Kim Dung sử dụng mô hình trưởng thành, một đặc điểm thường thấy trong văn học phương Tây, để mô tả quá trình trưởng thành của nhân vật cùng với những tư duy và cảm xúc phát triển.

Đây cũng là tác phẩm đầu tiên mà Kim Dung kết hợp ba yếu tố lịch sử, truyền kỳ (chuyện giang hồ), và nhân sinh (chuyện con người), giúp Xạ điêu anh hùng truyện có chất lượng và quy mô cao hơn so với Thư kiếm ân cừu lục và Bích huyết kiếm.

Quách Tĩnh bắt đầu cuộc hành trình giống như hàng ngàn nhân vật võ hiệp khác: mất cha, gia đình tan nát, quyết tâm trả thù. Nhưng với Kim Dung, không có chuyện Quách Tĩnh trở nên mưu mô, tài giỏi, bỗng nhiên tìm ra bí kíp, và qua một đêm trở thành cao thủ võ lâm.

Tác giả miêu tả Quách Tĩnh với hình ảnh bình thường, trí tuệ hạn chế, thậm chí coi như là dốt. Hành trình trở thành người tài giỏi của Quách Tĩnh là một cuộc sống đầy gian khổ, từ lúc bị đào tạo bởi các bậc thầy giỏi như Mã Ngọc và Bắc Cái Hồng Thất Công.

Sau đó, anh học Cửu Âm chân kinh và Song thủ từ Lão Ngoan Đồng, quan sát các cao thủ như Nam Đế, Đông Tà, Tây Độc để tự mình trưởng thành, để sau này có thể đứng trên đỉnh Hoa Sơn cạnh tranh với thầy và cha vợ.

Con đường trưởng thành của Quách Tĩnh cũng đầy gian nan, với những khó khăn như mất niềm tin vào lẽ phải vì đính hôn với Hoa Tranh công chúa, bị gài bẫy bởi Dương Khang và Âu Dương Phong, cũng như tham gia vào những cuộc chiến tranh chống lại quân Mông Cổ.

Báo thù cho cha, đứng trên đỉnh Hoa Sơn bên cạnh Đông Tà và Bắc Cái không chỉ chứng tỏ sức mạnh của Quách Tĩnh, mà còn là minh chứng cho tinh thần hy sinh vì dân tộc, tham gia vào cuộc chiến ở thành Tương Dương.

Quách Tĩnh trong Xạ điêu anh hùng truyện là một thành công lớn của Kim Dung, giúp ông khẳng định tài năng của mình. Tuy nhiên, ông lại làm hỏng hình tượng này trong Thần điêu hiệp lữ, khiến Quách Tĩnh trở nên nhạt nhẽo, không thực tế.

Quách Tĩnh trong Thần điêu hiệp lữ không còn đầy đủ, mất đi sự sống động và thực tế. Bị hạn chế trong khuôn khổ anh hùng mang tính lý tưởng, Quách Tĩnh trở thành một người không có cảm xúc riêng, hoàn toàn hi sinh bản thân cho lý tưởng, không có ham muốn riêng của mình.

Quách Tĩnh trở thành một nhân vật cứng nhắc, khô khan. Cảnh chàng đòi cắt tay con gái Quách Phù để đền bù cho Dương Quá khiến hình tượng của Quách Tĩnh trở nên gượng ép và khó chịu.

Trong việc viết về những nhân vật hiệp khách của Lương Vũ Sinh, Kim Dung có vẻ đã bị hạn chế bởi tư duy 'gông xiềng' của mình, dẫn đến việc tạo ra những nhân vật như Quách Tĩnh bị ràng buộc và suy thoái.

Quách Tĩnh là một thành công lớn và đồng thời cũng là một thất bại lớn của Kim Dung.

Vi Tiểu Bảo được coi là “Đệ nhất chân nhân” trong tác phẩm.

Dù Kim Dung đã phá hủy hình tượng Quách Tĩnh trong Thần điêu hiệp lữ, nhưng lại sáng tạo ra một Dương Quá giàu cảm xúc và con người. Từ Dương Quá, các nhân vật chính của Kim Dung bắt đầu có những sự biến đổi đáng kể.

Các nhân vật chính của Kim Dung không tuân theo hình mẫu của đại hiệp như Quách Tĩnh. Ví dụ như Vi Tiểu Bảo trong Lộc Đỉnh ký là một tượng đối lập hoàn toàn với Quách Tĩnh, biểu hiện sự đối lập giữa thiện và ác.

Lưu ý rằng ở đây, 'tà' không có nghĩa là ác, mà là sự đối lập với tinh thần hiệp khách chính nghĩa. Quách Tĩnh có xuất thân trong sạch, thân thế rõ ràng, trong khi Vi Tiểu Bảo là con của một cô gái điếm, sinh ra và lớn lên trong kỹ viện, không biết cha mình là ai.

Quách Tĩnh là đại hiệp vì dân vì nước, trong khi Vi Tiểu Bảo hoàn toàn chỉ tôn thờ bản thân, sống vì lợi ích cá nhân. Tất cả những gì Vi Tiểu Bảo làm đều là vì lợi ích riêng của mình.

Quách Tĩnh mạnh mẽ và dũng cảm, không sợ hãi và coi thường cái chết, trong khi Vi Tiểu Bảo là kẻ nhát gan và tham lam, thường chạy trốn khi gặp nguy hiểm và chỉ biết sử dụng khinh công để thoát thân.

Quách Tĩnh là người trung hậu và đàng hoàng, trong khi Vi Tiểu Bảo thì gian manh và tham lam. Vi Tiểu Bảo còn là kẻ tham lam vô độ, lợi dụng quyền lực để lấy của dân, nhưng lại giỏi giả vờ làm quan thanh liêm.

Vi Tiểu Bảo bất ngờ vào hoàng cung và trở thành bạn thân của hoàng đế Khang Hy. Hắn được sinh ra và lớn lên trong lầu xanh ở Dương Châu, có khả năng lấy lòng và bợ đỡ người khác. Kim Dung mô tả khả năng này của Vi Tiểu Bảo bằng cụm từ 'vỗ mông ngựa'.

Nhờ khả năng này, Vi Tiểu Bảo không chỉ thăng tiến trong hoàng cung mà còn nổi tiếng ở giang hồ khi trở thành hương chủ Thiên Địa hội và Bạch Long sứ của Thần long giáo.

Cuối cùng, kẻ xuất thân từ kỹ viện nhỏ, người ta nghĩ là không có triển vọng gì, lại trở thành Lộc Đỉnh Công của triều Thanh, làm em rể của hoàng đế, và thậm chí là người yêu của công chúa Nga. Dường như vô lý nhưng lại thuyết phục, bởi tất cả đều phản ánh tính cách và tâm lý của Vi Tiểu Bảo.

Trong cuốn Võ Hiệp Ngũ Đại Gia, nhà nghiên cứu Trần Mặc xác nhận Vi Tiểu Bảo là “đệ nhất kỳ nhân” và “đệ nhất chân nhân” trong tiểu thuyết Kim Dung. Ông còn cho rằng Vi Tiểu Bảo thể hiện “tính dân tộc” của người Trung Quốc, tương tự như nhân vật AQ của Lỗ Tấn.

“Trong thời Khang Hy, những người như Vi Tiểu Bảo là hoàn toàn có thể xuất hiện,” nhà nghiên cứu Trần Mặc nhấn mạnh. Ông nói rằng điều này không chỉ giới hạn trong thời đại đó mà còn xuất hiện ở mọi thời kỳ trong lịch sử Trung Quốc.

Quách Tĩnh và Vi Tiểu Bảo tượng trưng cho sự đối lập giữa anh hùng và lưu manh, chân thực và tà ác. Kim Dung đã không ngừng đổi mới từ Quách Tĩnh đến Vi Tiểu Bảo, thâm nhập vào tâm lý con người, và tạo ra một Vi Tiểu Bảo được coi là “đệ nhất chân nhân”.

Nhờ vào sự sáng tạo này, Kim Dung trở thành “võ lâm minh chủ” của văn học võ hiệp Trung Quốc, vượt qua cả Lương Vũ Sinh và Cổ Long, được công nhận là một đại sư nghệ thuật tiểu thuyết.