Buzz
Chằn tinh (Chữ Nôm: 陳精 hoặc 𤠶精) là một loại yêu quái nổi tiếng trong truyền thuyết Việt Nam, xuất hiện trong câu chuyện cổ tích Thạch Sanh - Lý Thông. Chằn tinh được miêu tả với hình dáng dữ tợn và hung ác, tương tự như Dạ-xoa của Trung Quốc hoặc con Yeak trong văn hóa Campuchia.
Huyền thoại
- Vùng Bắc Bộ
Ở vùng Bắc Bộ ngày nay, có rất ít truyền thuyết về chằn tinh, nhưng vẫn có những tác phẩm tiêu biểu như Thạch Sanh và Trương Viên
Nhìn chung, huyền thoại về chằn tinh trong văn hóa Bắc Bộ không có nhiều điểm đặc sắc.
- Nam Bộ
Ở vùng Tây Nam Bộ, với địa hình hiểm trở và sự tồn tại lâu dài của nhiều loài sinh vật hoang dã, các câu chuyện về chằn tinh rất phong phú và đa dạng. Chằn tinh ở Nam Bộ không chỉ mang những đặc điểm dữ tợn mà còn có cả những yếu tố thiện lành, cho thấy sự đa dạng văn hóa hơn so với Bắc Bộ. Đặc biệt, chằn tinh ở đây có nhiều điểm tương đồng với con Yeak trong văn hóa Campuchia, có thể do ảnh hưởng của người Kh'mer.
Các tài liệu như Đại Nam liệt truyện, Việt sử giai thoại và Kho tàng cổ tích Việt Nam đều mô tả nhiều câu chuyện về nhân vật Bà chằng hay Bà chằn, với những điểm tương đồng đáng kể với sinh vật chằn tinh.
Tranh luận
Con Yak / Yeak trong Phật Giáo
Mô tả về Chằn Tinh gần gũi nhất đến từ văn hóa Tây Nam Bộ của Việt Nam, có nguồn gốc từ con Yeak trong văn hóa Khmer. Ở Cao Bằng, Thạch Sanh cũng được thờ như anh hùng diệt Chằn Tinh, có thể bị ảnh hưởng từ hình tượng Quỷ Dạ Xoa trong văn hóa Trung Hoa.
Trong tín ngưỡng Phật Giáo và văn hóa Khmer, con Yeak thường tượng trưng cho cái ác và nhân vật phản diện. Tuy nhiên, trong các lễ nghi tín ngưỡng dân gian của cư dân Khmer, hình ảnh Chằn được dùng để biểu thị mong muốn xua đuổi điều xấu, đón nhận sự an lành, và trở thành thần bảo vệ, thể hiện sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác.
Hổ biến hình
Một số ý kiến cho rằng, từ “chằn” có nguồn gốc từ “dần” trong 12 con giáp, rồi được nói trại thành “chằn”. Tuy nhiên, đây có vẻ là một giải thích gượng ép. Ý kiến phổ biến hơn cho rằng, “chằn” xuất phát từ chữ “machan” trong tiếng Mã Lai, nghĩa là con cọp, và người Việt đã gọi thành “bà chằn”.
Trăn biến hình
Hình tượng này phổ biến trong thời hiện đại, cho rằng chằn là một con trăn. Nguồn gốc của suy đoán này có thể từ câu thành ngữ dân gian 'chằn ăn trăn quấn', khiến người ta nghĩ chằn có thể là trăn hoặc có quan hệ với trăn. Tuy nhiên, nếu vậy, tại sao chằn không 'quấn' như trăn mà lại 'ăn'? Ngoài câu thành ngữ này, không có bằng chứng khác để xác nhận giả thuyết này.
Thực tế
Ngày nay, từ Bà Chằn đã trở nên quen thuộc với người Việt Nam, thường chỉ những phụ nữ dữ dằn và khó chịu. Bà Chằn đã trở thành một phần của ngôn ngữ hàng ngày, đặc biệt ở miền Tây Nam Bộ. Các cụm từ như Xấu như Chằn và Dữ như Chằn cũng được sử dụng phổ biến.
