Quan Điểm Mới Về Thế Hệ Gen Z: Một Thế Hệ Đối Mặt Với Cuộc Khủng Hoảng Niềm Tin

Tôi là ai? Tôi nên tin vào điều gì? Tôi tồn tại vì mục đích gì? Tại sao tôi lại được sinh ra? …

    Trong tiểu thuyết “Hội Hè Bất Ngờ”, nhà văn Ernest Hemingway đã sử dụng cụm từ 'Thế Hệ Mất Mát' - 'Thế hệ bị lạc lõng' để ám chỉ những người sống trong Thế Chiến Thứ Nhất và cảm thấy hoang mang, không mục đích, lạc lõng trong cuộc đời của họ, không biết tin vào điều gì, và không biết hướng đi nào là đúng đắn. Dù chiến tranh kết thúc, những vết thương tâm lý vẫn ám ảnh họ trong quá khứ và mãi mãi sau này, họ vẫn không thể mơ mộng hay tin tưởng vào bất kỳ điều gì.

    Gần 100 năm sau đó, rất nhiều người trẻ thuộc thế hệ Gen Z vẫn tự cảm thấy mình là một phần của 'Thế Hệ Bị Lạc Lõng' ấy. Theo Hiệp Hội Tâm Lý Hoa Kỳ, chỉ có 45% Gen Z cho biết tâm trạng tinh thần của họ ổn hoặc rất tốt.

“Tính Cách - Phản Kháng - Sự Khác Biệt”

Nguyên Nhân Gây Ra “Khủng Hoảng Niềm Tin” Ở Thế Hệ Gen Z

1.

Nỗi Ám Ảnh “Hoàn Mỹ” Tích Tụ Từ Thế Giới Truyền Thông Và “Khủng Hoảng Bản Sắc Cá Nhân”

    Thế Hệ Gen Z (sinh từ năm 1996-2012) là thế hệ đầu tiên hoàn toàn lớn lên trong thời đại Internet và điện thoại thông minh. Nói một cách khác, công nghệ là người bạn đồng hành không thể thiếu của họ từ khi mới sinh ra. Nhưng liệu người bạn này thực sự lành mạnh không? Công nghệ, đặc biệt là mạng xã hội, đã gây ra những mâu thuẫn tâm lý cho Gen Z, thế hệ mà tâm trạng của họ mong manh như mảnh kính. Về mặt vẻ ngoại, hàng ngày họ phải đối mặt với những quảng cáo trưng bày trước mắt công chúng những mẫu lý tưởng về vẻ đẹp ngoại hình. Trong không khí của truyền thông đại chúng, một “thế giới truyền thông” đã được tạo ra, nơi những hình ảnh về vóc dáng mảnh mai, cơ bắp săn chắc, làn da mịn màng đánh vào tâm trí, làm cho con người cảm thấy tự ti và bất an. Gen Z phải đối mặt với áp lực từ “thế giới truyền thông” này mỗi ngày, họ tiếp nhận mô hình ngoại hình lý tưởng một cách tự động, như một điều không thể tránh khỏi. Do đó, cảm giác tự ti lớn dần trở thành nỗi ám ảnh “hoàn mỹ”. Thật, mô hình ngoại hình lý tưởng dần trở thành một loại tôn giáo kỳ lạ, và thế hệ trẻ ngày càng bị cuốn vào và mê hoặc bởi nó. Gen Z, hoặc che giấu bản thân dưới nhiều lớp mặt nạ, nhiều lớp quần áo, hoặc chi tiền cho mỹ phẩm với hy vọng có được hình ảnh lý tưởng.'

    Trước khi sóng lớn của sự hội nhập, văn hóa từ khắp nơi trên thế giới tràn về Việt Nam, Gen Z dần mất đi bản sắc cá nhân và rơi vào khủng hoảng danh tính (Identity Crisis). Đó là lúc con người tự phủ nhận giá trị của bản thân, lạc lõng trong việc tìm kiếm cá tính từ những người xung quanh và thay đổi theo xu hướng xã hội. Sinh ra và lớn lên trong thời đại thông tin bùng nổ, Gen Z phải đối mặt với “Hội chứng Sợ Bị Bỏ Lỡ” (FOMO). Họ liên tục cập nhật thông tin về cuộc sống của người khác, trong đó có những cá nhân nổi bật mà họ xem là biểu tượng cá tính. Gen Z cũng vì vậy mà dễ dàng mất đi bản thân, sao chép cá tính để mong muốn có ấn tượng giống như họ. Điều này đã gây ra 'khủng hoảng bản sắc cá nhân'.

2.

Bước Lạc Giữa Mê Cung Của Ước Mơ - Ước Mơ Của Bản Thân Là Gì?

    Không phải trải qua chiến tranh hay giai đoạn khó khăn về kinh tế, sinh ra trong thời kỳ kinh tế phát triển, Gen Z thường cho rằng “Không có lí do gì để thất bại”. Những người trẻ như những viên than nóng đỏ, nóng bỏng bên trong, đầy khát khao và hoài bão. Nhưng càng thèm khát, áp lực tâm lý càng trở nên nặng nề. Rã rời. Mệt mỏi. Hơn nữa, Gen Z tiếp nhận vô số thông tin về thành tựu của bạn bè đồng trang lứa. Chưa bao giờ cụm từ áp lực từ bạn bè - peer pressure lại trở nên phổ biến như vậy. Bạn này mới đúng hai mươi đã đạt được ước mơ thành tựu kia, và Gen Z dễ dàng tự gieo mầm nỗi lo về bản thân và mong muốn trở thành họ - ước mơ giả. Áp lực thành công càng trở nên lớn lao, buộc Gen Z phải mượn ước mơ của người khác khi chính bản thân họ vẫn chưa biết mình là ai. Thế là, Gen Z tự mình đẩy bản thân vào mê cung của những ước mơ - Ước mơ của bản thân là gì?

    Với tâm lý “Không có lí do gì để thất bại”, Gen Z không thể trút bỏ, và họ thường không nhận được sự đồng cảm khi thể hiện sự lo lắng của mình. Vì thế hệ trước tin rằng Gen Z không có gì để phàn nàn, và liên tục đặt ra kỳ vọng cao cho họ. Họ vẫn cô đơn và bơ vơ mãi, và theo thời gian, niềm tin vào chính bản thân của họ dần phai nhạt. Niềm tin ở Gen Z giống như một lớp vỏ thủy tinh mỏng, có thể vỡ bất kỳ lúc nào. Áp lực ngày càng gia tăng. Bức tường trong mê cung của những ước mơ ngày càng cao hơn. Tâm hồn của người trẻ dần chết trong đó. Các con số được trình bày tại hội thảo “Trầm Cảm - Hãy Trò Chuyện” (Tổ Chức Sức Khỏe Tâm Thần) chỉ ra rằng 1/6 người trẻ đang phải đối mặt với rối loạn lo âu. Đây là dấu hiệu lo lắng, một chuông báo động về sự khủng hoảng tinh thần trong thế hệ trẻ.

3. Tìm kiếm sự đồng cảm và tích cực: Một nhiệm vụ đầy thách thức

'Hãy tránh lan truyền năng lượng tiêu cực đến người khác!'

Câu này đúng, nhưng từ một góc nhìn khác, nó có thể tạo ra các rào cản không mong muốn, ngăn cản sự kết nối giữa mọi người. Thế hệ Gen Z, với nhiều vết thương tâm lý, cần được lắng nghe và đồng cảm. Nhưng đáng tiếc, khát vọng này thường bị xem nhẹ hoặc thậm chí bị bỏ qua. Câu 'Hãy tránh lan truyền năng lượng tiêu cực đến người khác!' khiến những người trẻ đang đối mặt với biển cả cảm xúc phải giấu kín cảm xúc của mình, sống trong sự cô đơn. Họ không dám chia sẻ, không dám tìm kiếm sự đồng điệu, và thậm chí, không dám tin vào xã hội. Điều này là một hình thức bạo hành tinh thần, khi xã hội làm cho con người cảm thấy lỗi vì cảm xúc của mình. Và như vậy, họ bị giam cầm trong nỗi buồn của chính mình. Mạng xã hội từng là phương tiện giúp những người trẻ thoát khỏi cảm giác cô đơn, nhưng giờ đây, những kết nối đó bị đứt đoạn vì sự tôn thờ quá mức vào năng lượng tích cực và bị trói buộc bởi nỗi buồn của người khác. Và như vậy, vết thương tâm lý của Gen Z càng lớn lên, nặng nề hơn, và cuối cùng, trở thành một khối trầm tích.

Sự cô đơn và tác động đối với thế hệ Gen Z

Gen Z và vấn đề về tử vong

Khi nhìn về Việt Nam, quê hương của những khu rừng rậm rạp. Trong tâm trí tôi, hình ảnh khu rừng Aokihagara - Nơi tự tử ở Nhật Bản - lại hiện lên, nơi mà những linh hồn đang chịu khổ đau bỏ lại mọi gánh nặng và hy vọng vào một cuộc sống tươi đẹp hơn ở thế giới bên kia. Nếu thế hệ Gen Z không thể vượt qua 'khủng hoảng niềm tin', liệu khu rừng Aokihagara có nảy mầm ở Việt Nam không?

Mỗi năm, có hơn 40.000 người tự tử ở Việt Nam vì trầm cảm. Gần đây, số vụ tự tử trong thế hệ trẻ đang tăng nhanh chóng. 'Khủng hoảng niềm tin' là nguồn gốc của trầm cảm. Gen Z không chỉ là thế hệ nổi loạn nhất, mà cũng là thế hệ mong manh nhất. Sức khỏe tinh thần của họ đang giảm sút. Họ bị lấn áp bởi bóng tối tâm lý. Không thể thể hiện, không thể hành động. Họ sẽ chết nếu không vượt qua nỗi đau của việc trưởng thành.

Gen Z - Hành trình nảy mầm của niềm tin mới

1. Tìm kiếm vẻ đẹp từ những điều không hoàn hảo

Trong khi thế giới đang tìm kiếm 'hoàn hảo', hãy nhớ rằng chúng ta là những sinh vật không hoàn hảo sống trong một thế giới không hoàn hảo, và không có gì là hoàn hảo. Các tiêu chuẩn về ngoại hình lý tưởng sẽ thay đổi theo thời gian. Quan trọng nhất là giữ cho tâm hồn mạnh mẽ, hài lòng và yêu thương bản thân mình. Không có tiêu chuẩn nào hoàn hảo hơn là tự xác định mình. Trong các vấn đề tâm lý, mất mát là một phần của cuộc sống và quan trọng nhất là tìm thấy ý nghĩa từ mất mát đó và tạo ra mục tiêu từ đó. Như khi bạn vấp phải và chảy máu, bạn nhận ra bạn cần phải đi cẩn thận hơn. Đó là ý nghĩa của mất mát. Và sau mỗi tổn thương, chúng ta trở nên mạnh mẽ hơn trong nhận thức và hành động. Khi đó, chúng ta trở nên 'đẹp' hơn. Như nghệ thuật Kintsugi của Nhật Bản, hàn gắn đồ gốm bị vỡ bằng vàng, sau khi hàn, những món đồ đã trải qua trở nên đẹp hơn, như một tác phẩm nghệ thuật mới. Đó là vẻ đẹp từ những điều không hoàn hảo.

2. Lạc quan trong bi kịch

Lạc quan trong bi kịch (Tragic Optimism) được định nghĩa bởi Viktor Emil Frankl, một nhà tâm lý học người Áo sống sót sau thảm họa Holocaust. Theo ông, đau khổ là một loại bi kịch mà con người không thể tránh khỏi, nó là một phần của cuộc sống, như không khí đối với cây cỏ. Vì vậy, chúng ta nên học cách chấp nhận và sống cùng nó, xem nó như một phần của bản thân. Đó là lạc quan trong bi kịch. Khác với tích cực độc hại, loại lạc quan này không phủ nhận hoặc kìm kẹp cảm xúc, mà là chấp nhận mọi cảm xúc trong cuộc sống của chúng ta. Khi chấp nhận nỗi đau, ta có cơ hội nói chuyện với chính mình, tìm ra nguyên nhân thực sự và tự làm lành. Không có bất kỳ loại thuốc nào có thể chữa lành vết thương tâm lý ngoài bản thân chúng ta.

3. 'Ai là chính mình trong cuộc sống này?'

Thế hệ Gen Z và hầu hết chúng ta thường tự so sánh bản thân với thành công của người khác, đặt ra câu hỏi về bản thân mình. Tâm lý này phần lớn bắt nguồn từ môi trường sống, trong đó, phụ huynh Châu Á thường so sánh con cái với người khác, đặt lên con trẻ áp lực và mong muốn họ phải xuất sắc hơn trong mọi lĩnh vực. Môi trường sống đã ghi sâu vào tiềm thức của các em, và khi trưởng thành, thói quen so sánh trở thành phần không thể thiếu trong cuộc sống. Áp lực từ bạn bè ngày càng xói mòn tâm hồn ta. Nhưng một sự thật là, chúng ta chỉ cảm thấy áp lực từ sự so sánh và tự ti khi chúng ta không biết chính mình là ai. Nếu chúng ta đã nhận ra ước mơ, đam mê, và điểm mạnh của mình, chúng ta sẽ không còn so sánh bản thân nữa. Niềm tin và tự hào về bản thân được tạo ra từ quá trình trải nghiệm và thấu hiểu. Hãy bước ra khỏi bóng tối để chào đón ánh sáng mặt trời. Hãy bước đi và hít thở không khí trong lành. Hãy lắng nghe công việc của mọi người xung quanh để nhận ra điều chúng ta thực sự yêu thích. Sâu trong tâm hồn bạn, có một ước mơ đang chờ đợi được thực hiện.

Kết thúc

Mỗi ngày trôi qua trên phố phường, đèn đỏ rồi lại chuyển sang xanh, xe cứ dừng lại rồi lại khởi hành, biết bao ước mơ tan vỡ. Thế hệ Gen Z gắn bó với những niềm tin đã phai mờ ấy. Họ là những người dễ tổn thương, những người mang nặng gánh nặng, nhưng cũng là những người đầy kiên nhẫn và lòng khao khát lớn nhất. Như những bông hoa bị xé tan trong cơn gió mạnh nhưng vẫn kiên cường mọc lên và nở rộ ngay khi nắng hồng, Gen Z chính là như thế, mạnh mẽ và đầy nhiệt huyết.

Tác giả: Nguyễn Minh Kiệt

Liên kết tại: https://www.facebook.com/kiet.nguyenminh.351