Quảng Trị (thị xã)

Quảng Trị là một thị xã nằm ở phía nam tỉnh Quảng Trị, Việt Nam.

Hiện nay, thị xã Quảng Trị không còn là trung tâm hành chính của tỉnh Quảng Trị. Trước đây, thị xã này từng là trung tâm hành chính của dinh Quảng Trị dưới thời nhà Nguyễn, và sau đó là trung tâm hành chính của tỉnh Quảng Trị cho đến năm 1976, khi tỉnh Quảng Trị sáp nhập với hai tỉnh Quảng Bình và Thừa Thiên thành tỉnh Bình Trị Thiên. Khi tỉnh Quảng Trị tái lập vào năm 1989, trung tâm hành chính được đặt tại thị xã Đông Hà (nay là thành phố Đông Hà) cho đến nay.

Địa lý

Thị xã Quảng Trị nằm cách thành phố Huế 54 km về phía đông nam và cách thành phố Đông Hà 13 km về phía tây bắc. Thị xã có địa giới hành chính như sau:

• Phía đông và phía nam giáp huyện Hải Lăng
• Phía tây giáp huyện Đakrông
• Phía bắc giáp huyện Triệu Phong.

Hiện nay, diện tích của thị xã là 74 km², dân số vào năm 2019 là 23.356 người.

Hành chính

Thị xã Quảng Trị hiện có 5 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 4 phường: 1, 2, 3, An Đôn và xã Hải Lệ.

Lịch sử

Từ thời kỳ của Hùng Vương, thị xã Quảng Trị ngày nay thuộc bộ Việt Thường, một trong 15 bộ của đất nước Văn Lang xưa.

Dưới thời kỳ Bắc thuộc, nhà Hán chia nước Âu Lạc thành ba quận: Giao Chỉ, Cửu Chân và Nhật Nam. Bộ Việt Thường nằm trong quận Nhật Nam (từ năm 179 TCN đến năm 339 CN).

Năm 339, khi nhà Đông Hán của Trung Quốc suy yếu, Vương quốc Chăm Pa, một nước mới thành lập ở phía Nam đèo Hải Vân, xâm chiếm vùng đất của bộ Việt Thường. Vùng đất này trở thành biên giới phía bắc của Vương quốc Chăm Pa, với cơ cấu 5 châu: Bố Chính, Địa Lý, Ma Linh, Ô và Rí (Lý). Thị xã Quảng Trị nằm trong châu Ô.

Năm 1069, vua Lý Thái Tông dẫn quân đánh vào kinh thành Chăm Pa, bắt được vua Chế Củ. Chế Củ xin dâng ba châu Bố Chính, Địa Lý và Ma Linh để được trả tự do. Nhà Lý đổi ba châu đó thành châu Lâm Bình và Minh Linh.

Năm 1306, vua Chăm Pa là Chế Mân sai sứ dâng chiếu cầu hôn với vua Trần Anh Tông của Đại Việt (tên gọi của Việt Nam lúc đó). Vua Trần đồng ý gả công chúa Huyền Trân cho Chế Mân và nhận hai châu Ô và châu Rí (Lý) mà Chế Mân đã dâng làm vật đổi hồi. Nhà Trần đổi châu Ô thành Thuận Châu, châu Lý thành Hóa Châu. Vùng đất của thị xã Quảng Trị ngày nay thuộc Thuận Châu.

Thời nhà Hậu Lê, năm 1499, vua Lê Thánh Tông đổi tên hai châu Thuận và châu Hóa thành hai phủ Tân Bình và phủ Triệu Phong, thuộc xứ Thuận Hóa. Phủ Triệu Phong bao gồm các huyện Vũ Xương, Hải Lăng,... Vùng đất của thị xã Quảng Trị thuộc huyện Hải Lăng.

Năm 1558, để tránh nguy cơ bị hại bởi tay của người anh rể là Trịnh Kiểm, Nguyễn Hoàng - con trai thứ của Nguyễn Kim - xin vào trấn thủ xứ Thuận Hóa. Nguyễn Hoàng và các chúa Nguyễn xây dựng xứ Thuận Hóa trở thành nước phế hợp và xưng chúa.

Năm 1801, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng đế, niên hiệu là Gia Long, lập dinh Quảng Trị bao gồm đất đai các huyện Hải Lăng, Đăng Xương (tên cũ là Vũ Xương), Minh Linh và đạo Cam Lộ (mới lập). Đến năm 1827, dinh Quảng Trị đổi thành trấn Quảng Trị. Năm 1832, trấn Quảng Trị đổi thành tỉnh Quảng Trị, dinh lỵ Quảng Trị đóng tại làng Tiền Kiên (huyện Đăng Xương). Năm 1809, dinh lỵ Quảng Trị dời từ Tiền Kiên đến xã Thạch Hãn (huyện Hải Lăng), vị trí của thị xã Quảng Trị ngày nay và tiến hành xây thành, đắp đất cố định.

Năm 1853, tỉnh Quảng Trị hợp nhất với phủ Thừa Thiên thành đạo Quảng Trị. Năm 1876, tái lập tỉnh Quảng Trị. Năm 1890, Toàn quyền Đông Dương Jules Georges Piquet ra nghị định hợp nhất Quảng Trị với tỉnh Quảng Bình thành tỉnh Bình Trị. Năm 1896, Toàn quyền Paul Armand Rosseau ra nghị định tách Quảng Trị ra khỏi địa hạt thuộc quyền công sứ Đồng Hới, hợp cùng với Thừa Thiên đặt dưới quyền Khâm sứ Trung kỳ.

Năm 1900, Toàn quyền Paul Doumer ra nghị định tách Quảng Trị ra khỏi Thừa Thiên, thành lập tỉnh Quảng Trị riêng biệt. Ngày 17 tháng 2 năm 1906, Toàn quyền Jean Baptiste Paul Beau ra nghị định thành lập thị xã Quảng Trị (tỉnh lỵ của tỉnh Quảng Trị).

Từ năm 1976 đến nay

Sau khi ba tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên hợp nhất thành tỉnh Bình Trị Thiên (tháng 5 năm 1976), thị xã Quảng Trị bị giải thể và trở thành một đơn vị hành chính cấp xã thuộc huyện Triệu Phong, đồng thời là huyện lỵ của huyện Triệu Phong.

Tháng 1 năm 1977, Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Trị Thiên ra quyết định thành lập thị trấn Triệu Phong. Tiếp theo, hai huyện Triệu Phong và Hải Lăng hợp nhất thành huyện Triệu Hải, thị trấn Triệu Phong được đổi tên thành thị trấn Triệu Hải. Ngày 15 tháng 8 năm 1981, Hội đồng Bộ trưởng Việt Nam ra quyết định thành lập thị trấn Quảng Trị trên cơ sở sáp nhập thị trấn Triệu Hải và xã Hải Trí.

Sau khi tái lập, Quảng Trị chọn Đông Hà làm tỉnh lỵ vào ngày 1 tháng 7 năm 1989. Ngày 16 tháng 9 năm 1989, Hội đồng Bộ trưởng thành lập thị xã Quảng Trị, gồm 2 phường: 1, 2 (từ thị trấn Quảng Trị cũ).

Chính phủ ban hành Nghị định số 31/2008/NĐ-CP ngày 19 tháng 3 năm 2008, điều chỉnh địa giới hành chính huyện Hải Lăng và Triệu Phong mở rộng thị xã Quảng Trị; thành lập phường An Đôn, thêm xã Hải Lệ.

Sáp nhập xã Hải Lệ của huyện Hải Lăng và thôn An Đôn của xã Triệu Thượng vào thị xã Quảng Trị. Thành lập phường An Đôn và phường 3 từ phường 1 và 2.

Thị xã Quảng Trị hiện có 4 phường và 1 xã.

Thị xã Quảng Trị có nền kinh tế phát triển.

Thị xã Quảng Trị là trung tâm kinh tế của tỉnh, nổi bật bên cạnh Đông Hà. Nền kinh tế đang chuyển dịch theo hướng dịch vụ, công nghiệp và nông nghiệp, với du lịch tâm linh là điểm nhấn quan trọng. Các di tích lịch sử như Thành Cổ Quảng Trị, tháp chuông thành Cổ và khu quảng trường Giải phóng thu hút nhiều du khách.

Giao thông

Quốc lộ 1A, đường cao tốc Cam Lộ – La Sơn và đường sắt Bắc Nam đi qua thị xã.