Quốc gia đầu tiên ‘khóa chặt’ cửa với xe xăng dầu: Quyết định sai lầm?

Sáu tháng sau lệnh cấm, tình hình tại quốc gia tiên phong cấm nhập khẩu xe xăng dầu ra sao?

Sự gia tăng mạnh mẽ của khí nhà kính từ các hoạt động con người đã thúc đẩy hiện tượng biến đổi khí hậu. Để đối phó, nhiều quốc gia đang triển khai các biện pháp khắc phục, trong đó có việc chuyển đổi giao thông sang phương tiện xanh.

Hiện tại, xe điện được coi là giải pháp tối ưu cho giao thông xanh; tuy nhiên, hầu hết các quốc gia vẫn chưa lên kế hoạch cấm xe động cơ đốt trong trong thời gian gần.

Tuy nhiên, Ethiopia - một quốc gia châu Phi - đã thực hiện lệnh cấm nhập khẩu xe xăng dầu từ tháng 2 năm nay.

Nhập khẩu xe bị cấm, trừ xe điện!

Nguyên nhân lệnh cấm xuất phát từ chi phí lớn mà Ethiopia phải chi để nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch. Bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải và Logistics của Ethiopia, ông Alemu Sime, cho biết năm 2023 nước này đã chi khoảng 7,6 tỷ USD cho việc nhập khẩu xăng và dầu diesel, tiêu tốn một lượng ngoại tệ đáng kể mà quốc gia này không dư dả.

Một nửa lượng nhiên liệu nhập khẩu của Ethiopia được sử dụng cho giao thông, trong khi nguồn điện của quốc gia này chủ yếu đến từ thủy điện (khoảng 90%) và một phần nhỏ từ năng lượng tái tạo như điện gió.

Trước tình trạng đó, Ethiopia đã quyết định nghiêm ngặt với lệnh cấm nhập khẩu các phương tiện sử dụng động cơ đốt trong. Bộ trưởng Alemu Sime cho biết: 'Quyết định đã được đưa ra, ô tô không thể nhập khẩu vào Ethiopia trừ khi là xe điện.'

Lệnh cấm này đã chính thức có hiệu lực từ tháng 2 năm 2024.

Tại thời điểm đó, Ethiopia được xem là quốc gia tiên phong với quyết định cấm xe xăng dầu trước cả Liên minh châu Âu, Canada, Singapore, Ấn Độ và nhiều bang của Mỹ, khi họ dự định áp lệnh cấm vào năm 2035. Ethiopia trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới thực thi lệnh cấm này.

Mặc dù lệnh cấm áp dụng cho việc nhập khẩu xe động cơ đốt trong dạng nguyên chiếc, nhưng việc nhập khẩu để lắp ráp trong nước vẫn được phép. Tuy nhiên, do xe lắp ráp không phổ biến, điều này tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của xe điện, bên cạnh các ưu đãi thuế đã có trước đó.

Ethiopia cũng đang thực hiện các chính sách khuyến khích lắp ráp xe điện trong nước, điều này đã thu hút nhiều công ty cân nhắc việc đặt nhà máy tại quốc gia này.

Tuy nhiên, lệnh cấm xe xăng dầu bị cho là quá sớm, gây ra nhiều phiền toái trong thực tế - theo một bài viết trên chuyên trang công nghệ.

Có phải Ethiopia đã vội vàng với xe điện?

Chuyên trang Rest of World đã chia sẻ những câu chuyện thực tế từ Ethiopia sau khi áp lệnh cấm xe xăng dầu. Một ví dụ điển hình là câu chuyện của Araya Belete, nhân viên phải mua xe cho công ty và chọn 4 chiếc xe điện từ Kas Auto của Trung Quốc.

Dù việc mua xe tương đối dễ dàng, nhưng khó khăn thực sự chỉ đến khi sử dụng và bảo trì. Khi gặp sự cố, thợ sửa xe ở khu vực của Araya Belete không biết cách sửa chữa, hướng dẫn sử dụng xe lại bằng tiếng Trung; vì vậy, anh đã phải học từ các video trên Youtube để tự sửa chữa.

Araya Belete cũng gặp vấn đề về thiếu các trạm sạc điện.

Theo Yizengaw Yitayih, chuyên gia về biến đổi khí hậu của Bộ Giao thông - Vận tải và Logistics Ethiopia, trên diện tích khoảng 1,222 triệu km² (so với Việt Nam là khoảng 331.690 km²), Ethiopia chỉ có 50 trạm sạc công cộng.

Rest of World đã khảo sát các trạm sạc do chính phủ thiết lập; trong số 4 trạm được tìm thấy, chỉ có 2 trạm vẫn hoạt động. Bộ Giao thông - Vận tải và Logistics Ethiopia cho biết hiện có hơn 100.000 xe điện và mục tiêu trong 10 năm tới là đạt 500.000 xe.

Tuy nhiên, việc liệu mục tiêu này có đạt được hay không còn phụ thuộc nhiều vào nỗ lực của chính phủ.

Chính phủ không phải là đơn vị duy nhất đầu tư vào hạ tầng sạc xe điện. Các tổ chức như Green Tech Africa, TotalEnergies và Haile Motors cũng tham gia xây dựng trạm sạc. Tuy nhiên, việc thay đổi tình hình vẫn rất khó khăn khi Ethiopia gặp khó trong việc thu hút đầu tư nước ngoài.

Ngoài vấn đề thiếu trạm sạc, Ethiopia còn thường xuyên đối mặt với tình trạng thiếu điện. Nhiều báo cáo cho thấy tình hình thiếu điện ngày càng trầm trọng, không chỉ ở thủ đô mà còn tại nhiều tỉnh thành trên cả nước.

Yohannes Zewge, chủ một chiếc SUV điện Volkswagen ID.4 đã sử dụng 4 năm, hiện đang cân nhắc bán xe để chuyển sang xe hybrid hoặc quay lại xe xăng. Anh cho biết: 'Trạm sạc khó tìm và thường xuyên không hoạt động. Tuổi thọ pin giảm nhanh và việc di chuyển xa rất khó khăn.'