Quyền Lực của Phụ Huynh

Hãy tưởng tượng bạn có một đứa con và mỗi tối đều nhận được tin nhắn hỏi thăm tình hình học tập, ăn uống, ngủ nghỉ của con, có vấn đề gì cần lưu ý không... từ ngày này qua ngày khác, bạn sẽ cảm thấy căng thẳng đến mức nào.

Bản chất của giáo dục là giúp học sinh trưởng thành, chứ không phải cung cấp dịch vụ. Sự trưởng thành này không thể mua bằng tiền mà phải đến từ sự tham gia tích cực của học sinh dưới sự hướng dẫn của thầy cô và hỗ trợ từ gia đình.

Đầu năm học, tôi đã trao đổi với giáo viên: Các thầy cô cần thông báo cho phụ huynh rằng, nếu không phải việc khẩn cấp, giáo viên sẽ không trả lời tin nhắn sau 21h.

Tôi khuyên như vậy vì tôi thấy hiện nay, đặc biệt ở các trường tư thục, giáo viên đang phải đối mặt với áp lực công việc quá lớn.

Sau giờ làm việc, khi trở về nhà, các giáo viên vẫn phải đối mặt với tin nhắn, câu hỏi từ phụ huynh. Nhiều người cho biết thậm chí đến 23h đêm cũng nhận được tin nhắn từ phụ huynh.

Do đó, giáo viên gần như không có thời gian nghỉ ngơi. Họ thường xuyên phải trả lời tin nhắn, cuộc gọi, thậm chí đến tận 22h.

Tình trạng này kéo dài qua nhiều ngày, nhiều năm, gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe cả về thể chất lẫn tinh thần của giáo viên.

Vậy nguyên nhân của hiện tượng này là gì?

Sau nhiều quan sát và suy ngẫm, tôi nhận thấy có những nguyên nhân chính sau:

Với sự phát triển của công nghệ, việc giao tiếp giữa mọi người trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Mỗi người bây giờ có thể tham gia vào nhiều nhóm trò chuyện khác nhau trên Zalo, Facebook... và gửi hàng trăm tin nhắn mỗi ngày miễn phí. Điều này dẫn đến việc nhiều người gửi tin nhắn liên tục theo cảm xúc của họ mà không suy nghĩ đến hậu quả có thể gây ra cho người khác.

Ở Việt Nam, vì thói quen giao tiếp thông qua tin nhắn đang trở nên phổ biến, nên đối với nhiều người, việc nhắn tin đã trở thành phương thức chính để liên lạc, thậm chí hình thành một văn hóa của việc phản hồi 'ngay lập tức' trong mọi tình huống.

Văn hóa xã hội coi mọi người như một gia đình lớn, và việc áp dụng chiến lược gia đình vào môi trường làm việc khiến cho việc gửi tin nhắn trở nên phổ biến hơn. Đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, việc giao tiếp giữa phụ huynh và giáo viên qua tin nhắn trở thành điều không thể thiếu.

Kết quả là giáo viên thường xuyên nhận được rất nhiều tin nhắn sau giờ làm việc. Những tin nhắn này thường liên quan đến tình hình học tập, ăn uống và giấc ngủ của trẻ khi ở trường, và được coi là phản hồi chính đáng từ phía phụ huynh.

Hãy tưởng tượng bạn có một đứa con và mỗi tối đều nhận được hàng loạt tin nhắn hỏi thăm về tình hình của con bạn. Những câu hỏi như 'Con hôm nay học như thế nào?', 'Con đã ăn ngủ đủ chưa?', 'Có vấn đề gì cần nhắc nhở không?'... nếu gặp phải tình huống này, bạn sẽ cảm thấy như thế nào?

Thứ hai, áp lực từ dư luận mạng xã hội đặt lên giáo viên và nhà trường là không nhỏ. Mọi vấn đề nhỏ trong giáo dục đều có thể trở thành trò cười trên mạng, tạo ra áp lực không lường trước lên nhà trường.

Người đăng thông tin lên mạng có thể không thấu hiểu hết hậu quả mà nó mang lại, do đó việc chia sẻ trên mạng xã hội hoặc trong các nhóm thường chỉ là cách giải tỏa cảm xúc tạm thời mà không nhận ra rằng đó có thể là tia lửa châm ngòi cho một đám cháy lớn.

Con người thường yêu thích tin tức gây sốc, tiêu cực và dễ bị kích động, vì vậy một sự kiện nhỏ khi lan truyền trên mạng xã hội có thể biến thành một vấn đề lớn.

Với văn hóa cảm tính của người Việt, tâm lý đám đông dễ bùng phát, biến những vấn đề nhỏ trong giáo dục trở thành cơn bão mạng xã hội to lớn, có thể vùi dập bất kỳ ai hoặc tổ chức nào.

Một số cơ quan quản lý nhà nước ngày càng tend to điều hành theo dư luận, vì nếu không, có thể sẽ gặp khủng hoảng truyền thông, do đó thường xuyên áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với các cơ sở giáo dục. Điều này khiến cho một vấn đề nhỏ trở thành một khủng hoảng truyền thông, và sau đó leo thang thành một khủng hoảng sinh tồn.

Quản lý và giám sát từ nhà trường đối với giáo viên ngày càng nghiêm ngặt và chặt chẽ hơn. Việc áp dụng các kỹ năng quản lý doanh nghiệp vào giáo dục đang trở nên phổ biến hơn, cùng với việc sử dụng các hệ thống thông tin và camera giám sát, khiến cho giáo viên, dù ở nhà hay ở cơ quan, vẫn nằm trong phạm vi kiểm soát của nhà trường.

Một tin nhắn từ phụ huynh vào buổi tối, nếu không được giải quyết một cách hợp lý, chỉ trong vài giờ sau đã có thể được thông báo đến hiệu trưởng. Điều này khiến cho giáo viên không thể bỏ qua, dù đã kết thúc giờ làm việc và trở về nhà.

Dưới áp lực từ dư luận và giám sát của các cơ quan quản lý, việc giám sát của nhà trường đối với giáo viên trở nên tất yếu và được coi là một phần trong quản lý rủi ro của nhà trường. Làm giáo viên, bạn chỉ có thể tuân thủ mà không thể chống đối.

Góc nhìn xem giáo dục như một dịch vụ dành cho phụ huynh và học sinh, nên họ tự cho mình quyền đòi hỏi phục vụ tốt hơn, được chăm sóc như các dịch vụ khác. Đặc biệt là ở các trường tư, tâm lý 'khách hàng là thượng đế' trở nên phổ biến, nhiều trường đã ghi rõ điều khoản về cung cấp hoặc tạm dừng dịch vụ giáo dục cho học sinh ngay trong thỏa thuận nhập học.

Thực tế, giáo dục không chỉ là một dịch vụ đơn giản. Chất lượng giáo dục không phải hoàn toàn do nhà trường, tức là bên cung cấp dịch vụ giáo dục, quyết định mà còn phụ thuộc vào sự hợp tác của học sinh và gia đình.

Tuy nhiên, ít phụ huynh hiểu đúng điều đó và cũng ít nhà trường giải thích được cho họ hiểu. Vì vậy, họ đã chọn giải pháp an toàn theo cách mà thị trường coi như là tiêu chuẩn ở trong cách ứng xử: 'Khách hàng là thượng đế!'

Trong các lĩnh vực kinh doanh khác, việc coi khách hàng như thượng đế có thể là đúng, nhưng trong giáo dục, điều đó là nguy hiểm. Theo một cách nào đó, cha mẹ cũng đang cung cấp dịch vụ giáo dục tại nhà cho con của mình. Hãy suy nghĩ xem, nếu cha mẹ coi con là thượng đế, điều gì sẽ xảy ra?

Đối với giáo viên ở các trường công, với mức lương cơ bản thấp so với mức lương trung bình của xã hội, họ phải tìm cách kiếm thêm thu nhập, chủ yếu là bằng cách dạy thêm cho học sinh của mình. Do đó, nhiều giáo viên đã tự 'chăm sóc khách hàng' của mình.

Điều này tạo ra ý thức rằng giáo viên phải luôn sẵn lòng chăm sóc khách hàng, cả trong công việc và trong việc dạy thêm. Ai trả tiền, họ có quyền. Điều này là một phần của nền kinh tế thị trường.

Tất cả những điều này tạo điều kiện cho sự xuất hiện của một nhóm phụ huynh mới: Phụ huynh quyền lực. Trước đây, niềm tin chung của phụ huynh là: Trăm sự nhờ thầy. Nhưng ngày nay, với nhiều phụ huynh: Trăm sự nhờ tiền. Điều này là một bi kịch lớn trong giáo dục!

Vậy giải pháp là gì?

Theo tôi, giải pháp cho vấn đề này phải bắt nguồn từ việc hiểu rõ bản chất của giáo dục. Đó là tạo ra sự trưởng thành của người học, không phải chỉ là cung cấp dịch vụ cho người nhận. Sự trưởng thành này không thể mua bằng tiền, mà chỉ đến từ sự tham gia tích cực của học sinh thông qua sự hướng dẫn của giáo viên và sự hỗ trợ của gia đình.

Cuối cùng, không ai có thể sống và trưởng thành thay người khác. Dù yêu thương con đến đâu, cha mẹ cũng không thể sống và trưởng thành thay con.

Vì vậy, cha mẹ chỉ có thể hỗ trợ con trưởng thành bằng cách trao quyền, trao cơ hội cho con và cho nhà trường, thông qua việc thúc đẩy sự đồng tình tạo ra trong giáo dục.

Khi đó, không còn việc mua và bán dịch vụ giáo dục, cũng không còn các phụ huynh quyền lực, chỉ còn những người cùng nhau tạo ra sự trưởng thành cho trẻ. ■