Rác thải

Rác thải là những vật và chất mà người sử dụng không còn muốn giữ lại và bỏ đi. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, những thứ này có thể không còn giá trị với người này nhưng lại mang lại lợi ích cho người khác. Rác thải còn được gọi là chất thải. Trong đời sống, rác thải được xem là những vật liệu không còn sử dụng và những chất độc phát sinh từ chúng. Quản lý rác thải bao gồm việc thu gom, phân loại và xử lý các loại rác do con người sản sinh. Hoạt động này nhằm hạn chế tác động tiêu cực của rác tới môi trường và xã hội. Rác có liên quan mật thiết đến sự phát triển của con người về mặt công nghệ và xã hội. Thành phần của rác thay đổi theo thời gian và không gian, với sự phát triển và đổi mới công nghiệp ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn phế liệu, như nhựa và công nghệ hạt nhân. Một số phần của rác có giá trị kinh tế đã được tái chế một cách hiệu quả.

Khái niệm

Phân loại

Dựa trên mức độ độc hại, chất thải được phân thành hai loại: chất thải nguy hại và chất thải không nguy hại. Theo phương thức thải, chất thải có thể được phân loại thành:

Rác sinh hoạt

Rác thải sinh hoạt là những chất rắn bị thải loại trong quá trình sống, sinh hoạt, lao động của con người và động vật. Rác phát sinh từ hộ gia đình, khu vực công cộng, thương mại, công trình xây dựng, bệnh viện, và nơi xử lý chất thải… Trong số đó, rác sinh hoạt chiếm tỷ lệ cao nhất. Thành phần và khối lượng chất thải ở từng quốc gia, khu vực có sự khác biệt lớn, phụ thuộc vào mức độ phát triển kinh tế và kỹ thuật.

Mọi hoạt động sống của con người, từ gia đình, công sở đến nơi công cộng, đều sản sinh ra một lượng rác đáng kể. Chủ yếu là chất hữu cơ, rất dễ gây ô nhiễm cho môi trường sống. Do đó, rác sinh hoạt có thể được hiểu là các tàn dư hữu cơ từ hoạt động sống của con người, không còn giá trị sử dụng và được trả lại cho môi trường.

Chất thải công nghiệp

Chất thải công nghiệp bao gồm các chất thải phát sinh từ hoạt động sản xuất tại các nhà máy, xí nghiệp, bao gồm:

1. Chất thải rắn nguy hại: bao gồm khí thải độc hại, hóa chất ở dạng lỏng, dễ gây cháy nổ, ngộ độc và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người, đồng thời có khả năng ăn mòn nhiều vật liệu khác.
2. Chất thải rắn như kim loại, sắt thép cũ bị gỉ, thường ít hoặc không gây nguy hại, nhưng cần được xử lý và tái chế một cách cẩn thận.
3. Rác văn phòng: các vật phẩm văn phòng không còn sử dụng được như giấy báo cũ, bút đã hết mực, hoặc bị hỏng hóc.

Chất thải xây dựng

Chất thải xây dựng phát sinh từ hoạt động tại các công trường xây dựng và sửa chữa, chủ yếu gồm các loại gạch, đá, và đất vụn... bị phá dỡ, còn được gọi là xà bần.

Chất thải y tế

Chất thải y tế là các vật liệu ở thể rắn, lỏng và khí thải ra từ các cơ sở y tế, bao gồm:

1. Chất thải y tế nguy hại: là những chất thải y tế chứa yếu tố có thể gây hại cho sức khỏe con người và môi trường, chẳng hạn như khả năng lây nhiễm bệnh, gây ngộ độc, phóng xạ, dễ cháy, dễ nổ, hoặc có tính chất nguy hiểm khác nếu không được xử lý an toàn.
2. Chất thải thông thường.

Báo cáo

Nhiều vấn đề liên quan đến việc báo cáo lãng phí thường được đánh giá dựa trên kích thước hoặc trọng lượng, với sự khác biệt rõ rệt giữa hai loại. Ví dụ, chai nhựa và chai thủy tinh có thể có kích thước giống nhau nhưng trọng lượng khác nhau. Dựa trên các báo cáo chưa đầy đủ từ nhiều nguồn, Công ước Basel ước tính khoảng 338 triệu tấn chất thải được tạo ra trong năm 2001. Trong khi đó, OECD ước tính con số này lên đến 4 tỷ tấn từ các quốc gia trong khu vực. Mặc dù có sự mâu thuẫn, nhưng báo cáo chất thải vẫn hữu ích trong việc xác định nguyên nhân và vị trí, đồng thời tìm cách ngăn ngừa, giảm thiểu, thu hồi, xử lý và tiêu hủy chất thải.

Chi phí

Chi phí môi trường

Quản lý chất thải không đúng cách có thể làm giảm khả năng sinh tồn của các loài gặm nhấm và cá, gây ra các bệnh như ký sinh trùng đường ruột, sốt vàng da, bệnh giun và bệnh dịch hạch ở con người. Việc tiếp xúc với chất thải nguy hại, đặc biệt là khi chúng bị đốt, có thể dẫn đến nhiều bệnh tật khác, bao gồm cả ung thư. Các chất thải độc hại còn có thể gây ô nhiễm nước, đất và không khí, tạo ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho môi trường sinh thái. Hơn nữa, việc xử lý và tiêu hủy chất thải tạo ra lượng khí thải nhà kính (GHG) đáng kể, đặc biệt là khí metan, góp phần vào tình trạng nóng lên toàn cầu.

Chi phí xã hội

Quản lý chất thải là một vấn đề công bằng môi trường quan trọng. Nhiều gánh nặng môi trường thường đổ lên các nhóm thiểu số, như dân tộc thiểu số, phụ nữ và cư dân của các quốc gia đang phát triển. NIMBY là hiện tượng phản đối từ cư dân đối với các đề xuất phát triển mới gần khu vực của họ. Tuy nhiên, nhu cầu về mở rộng và bố trí cơ sở hạ tầng xử lý và tiêu hủy chất thải đang gia tăng trên toàn cầu. Hiện nay, sự gia tăng trong việc di chuyển chất thải qua biên giới đang diễn ra, với phần lớn chất thải chảy từ các quốc gia phát triển sang các quốc gia đang phát triển.

Chi phí kinh tế

Chi phí kinh tế cho việc quản lý chất thải rất cao và thường do chính quyền thành phố chịu trách nhiệm. Có thể tiết kiệm chi phí bằng cách thiết kế các tuyến đường thu gom hợp lý, cải tiến phương tiện và nâng cao nhận thức cộng đồng. Các chính sách môi trường như tái chế cũng có thể giảm thiểu lượng chất thải trong hệ thống cụ thể, nhưng bên cạnh đó, các tác động tiêu cực về kinh tế như bệnh tật, nghèo đói và sự khai thác lao động vẫn tồn tại.

Phục hồi tài nguyên

Phục hồi tài nguyên là quá trình thu hồi các chất thải có thể tái chế với mục đích xử lý cho các ứng dụng cụ thể tiếp theo. Điều này bao gồm việc xử lý chất thải tái chế để chiết xuất hoặc thu hồi vật liệu và tài nguyên, hoặc chuyển đổi chúng thành năng lượng. Quá trình này thường diễn ra tại các cơ sở thu hồi tài nguyên. Phục hồi tài nguyên không chỉ có lợi cho môi trường mà còn giúp giảm khối lượng chất thải đến bãi chôn lấp, giảm nhu cầu đất cho các bãi chôn lấp và bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên hạn chế.

Phục hồi năng lượng

Phục hồi năng lượng từ chất thải tận dụng các vật liệu không thể tái chế để chiết xuất nhiệt, điện hoặc năng lượng thông qua nhiều phương pháp như đốt, khí hóa, nhiệt phân và phân hủy kị khí. Quá trình này được gọi là chuyển đổi chất thải thành năng lượng.

Có nhiều phương pháp để phục hồi năng lượng từ chất thải. Đốt chất thải rắn đô thị một cách kiểm soát nhằm giảm lượng chất thải và tạo ra năng lượng. Phân hủy kị khí là một quá trình tự nhiên trong đó các chất hữu cơ bị phân hủy thành các hợp chất hóa học đơn giản hơn mà không có oxy. Nhiên liệu thu hồi thứ cấp được sản xuất từ chất thải không thể tái sử dụng hoặc tái chế thông qua các hoạt động xử lý cơ học và sinh học. Nhiệt phân là quá trình đốt nóng, trong khi khí hóa là sự chuyển đổi các vật liệu giàu carbon ở nhiệt độ từ 300 đến 1000 độ C, nơi năng lượng được giải phóng thông qua phản ứng trong môi trường trơ.

Việc sử dụng chất thải làm nhiên liệu mang lại nhiều lợi ích cho môi trường. Nó cung cấp một giải pháp an toàn và hiệu quả về chi phí cho những chất thải thường được xử lý bằng cách tiêu huỷ. Đồng thời, nó góp phần giảm phát thải CO2 bằng cách thay thế nguồn năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch, đồng thời tạo ra năng lượng và sử dụng chất thải làm nguyên liệu. Điều này cũng giúp giảm lượng khí NH4 thải ra từ đất bằng cách loại bỏ chất thải từ bãi chôn lấp.

Trong lĩnh vực phân phối chất thải, có nhiều tranh cãi tồn tại. CTO, sản phẩm từ quá trình sản xuất bột giấy, được coi là chất thải hoặc cặn ở một số nước châu Âu, khi chất béo được sản xuất trên ptenta. Một số công ty sử dụng CT để sản xuất, trong khi ngành công nghiệp hóa chất đã tối ưu hóa nó như một nguồn nguyên liệu cho sản xuất hóa chất sinh học và carbon thấp.

Giáo dục và nâng cao nhận thức

Giáo dục và nâng cao nhận thức về quản lý rác thải đang trở nên vô cùng quan trọng. Tình trạng suy thoái môi trường và ô nhiễm gia tăng nhanh chóng, cùng với sự khan hiếm tài nguyên thiên nhiên, đang là vấn đề được chú ý. Ô nhiễm không khí, rác thải độc hại, sự tàn phá và suy giảm rừng, đất và nước, sự phá hủy tầng ô-zôn, cũng như hiệu ứng nhà kính đang đe dọa sự tồn tại của con người và hàng ngàn sinh vật khác, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học, an ninh quốc gia và di sản cho thế hệ sau.