[Review Sách] “Nền Kinh Tế Tự Do”: Lao Động Trong Một Nền Kinh Tế “Không Giới Hạn”

Cuốn sách Nền kinh tế tự do (Thriving In The Gig Economy) sẽ gợi ý cho các doanh nghiệp và cá nhân cách phát triển phù hợp với xu thế thời đại. Thế hệ lao động mới đang tham gia vào nền kinh tế tự do như thế nào? Động cơ của họ, mong muốn của họ khi xây dựng sự nghiệp ra sao? Làm thế nào để tìm kiếm những nhân sự xuất sắc trong kỷ nguyên 4.0? Các cá nhân phải làm gì để phát huy lợi thế của mình? Tất cả những điều căn bản về xu hướng lao động thời đại số sẽ được giải đáp bởi Marion McGovern – doanh nhân tiên phong của nền kinh tế tự do.

Đang có một cuộc cách mạng sôi nổi diễn ra trong thế giới việc làm. Cuối cùng, các cá nhân cũng đã có thể toàn quyền theo đuổi một công việc thú vị đúng với mong muốn của mình. Chúng ta có thể làm việc mình thích, với những đồng nghiệp mà chúng ta tin tưởng, với những khách hàng mà chúng ta tôn trọng. Lao động tự do ngày càng khẳng định được tính ưu việt, mặc cho sự thay đổi một cách chóng mặt của thế giới việc làm. Một thế giới mới đã được mở ra, và chỉ những người dám thay đổi mới có thể bắt kịp và đạt thành công.

Nền kinh tế tự do là gì?

Thuật ngữ “Nền kinh tế tự do” dường như vẫn còn khá xa lạ với chúng ta. Chúng ta thường nghe tới các thuật ngữ phổ biến hơn, như “Nền kinh tế theo nhu cầu” hoặc “Nền kinh tế sẻ chia”. Chúng phổ cập hơn trong các chương trình giáo dục, nhưng trong hệ thống chương trình đó, chúng ta chưa được nghe tới thuật ngữ “Nền kinh tế tự do”.

Vậy nền kinh tế tự do là gì? Nó có gì khác biệt so với nền kinh tế theo nhu cầu?

Nền kinh tế tự do là hệ thống kinh tế nổi bật với sự gia tăng không ngừng của lao động linh hoạt, không ràng buộc thời gian, khác biệt hoàn toàn so với các công việc truyền thống có tính chất hạn chế. Một cách đơn giản để hiểu, nền kinh tế tự do là một hệ thống kinh tế tập trung vào thị trường lao động, nơi mọi hình thức lao động đều có thể tồn tại, đặc biệt là trong thời gian ngắn hoặc không chắc chắn. Sự 'không chắc chắn' có thể được hiểu là 'tự do'.

Nền kinh tế theo nhu cầu là một phần của nền kinh tế tự do, nơi các hoạt động kinh tế diễn ra thông qua các sàn giao dịch số, cung cấp hàng hoá hoặc dịch vụ khi có nhu cầu. Một điểm khác biệt quan trọng giữa nền kinh tế theo nhu cầu và nền kinh tế tự do là sự cần thiết, trong đó mức độ cần thiết của nhu cầu phụ thuộc vào mức độ kỹ năng cần thiết và thời gian thực hiện của giao dịch tự do.

Một khái niệm khác cũng phổ biến là 'Kinh tế chia sẻ'. Kinh tế chia sẻ là các hoạt động kinh tế mà tài sản vật chất được chia sẻ thông qua các giao dịch ngang hàng, trong đó một số tài sản được sử dụng như hàng hoá hoặc dịch vụ. Tương tự như nền kinh tế theo nhu cầu, kinh tế chia sẻ yêu cầu việc sử dụng nền tảng công nghệ có khả năng xử lý các giao dịch tài chính trực tuyến.

'Thế hệ Thiên niên kỷ' trong nền kinh tế tự do

Trong nền kinh tế tự do, mọi nhóm tuổi đều có thể tham gia, nhưng đáng chú ý nhất là hai thế hệ: 'Thế hệ Thiên niên kỷ' và 'Baby Boomers'. Tại Mỹ, hai thế hệ này chiếm hơn 70% lực lượng lao động. 'Thế hệ Thiên niên kỷ' ám chỉ những người sinh ra vào những năm 1980 và 1990, hiện đang là phân khúc lớn nhất và phát triển nhanh nhất trong lực lượng lao động của nền kinh tế tự do, trong khi 'Baby Boomers' chỉ những người lao động có độ tuổi từ 58 đến 74. Khi 'Thế hệ Thiên niên kỷ' gia nhập lực lượng lao động, số người thuộc 'Baby Boomers' nghỉ hưu cũng ngày càng nhiều.

Có một câu tục ngữ nói rằng, 'Thế hệ Thiên niên kỷ' làm việc để sống, chứ không phải sống để làm việc. Mặc dù tiền bạc vẫn quan trọng, nhưng họ mong muốn mang lại một giá trị nào đó, và có lẽ quan trọng nhất là được làm những gì họ yêu thích. Họ được nhận biết với sự tích cực của công việc tự chọn, tính độc lập, linh hoạt và sự lựa chọn, tránh xa khỏi môi trường làm việc cứng nhắc. Trong thời kỳ khủng hoảng tài chính, nhiều người trong 'Thế hệ Thiên niên kỷ' gặp khó khăn khi tìm kiếm một công việc toàn thời gian truyền thống, do đó họ chuyển sang các công việc tự do. Họ thường làm việc với tư cách thực tập sinh hoặc nhân viên hợp đồng thời vụ cho các vị trí toàn thời gian, vì vậy họ đã quen thuộc với khái niệm lao động tự do ngắn hạn. Khi nền kinh tế bắt đầu hồi phục, nhiều người trong nhóm tuổi này nhìn nhận nền kinh tế tự do như một cơ hội để thám hiểm các thay đổi nghề nghiệp.

Vì việc tìm kiếm công việc lý tưởng có thể mất thời gian, 'Thế hệ Thiên niên kỷ' đã phát triển kỹ năng tìm kiếm việc làm tự do, tìm cách kiếm tiền ngoài công việc chính thức. Nhiều người trong số họ trở thành lao động độc lập theo dự án, thậm chí không có ý thức về điều này. Điều này cho thấy 'Thế hệ Thiên niên kỷ' có góc nhìn khác biệt về việc làm so với các thế hệ trước đó. Họ gặp khó khăn hơn trong việc tìm kiếm công việc do thiếu kinh nghiệm và không kết nối với mạng lưới chuyên nghiệp của những người làm việc tự do. Tuy nhiên, mong muốn tự do và tự chủ của họ cho thấy rằng nhóm này sẽ tiếp tục đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế tự do.

Khía cạnh nhu cầu của nền kinh tế tự do

Sự phát triển vượt bậc của công nghệ đã làm ngắn ngày chu kỳ kinh doanh, gây khó khăn cho các công ty trong việc đáp ứng nhu cầu với nguồn lực hiện có. Do đó, nhiều doanh nghiệp hiện nay đang dùng chuyên gia theo nhu cầu. Việc này nhằm mục đích:

• Tối ưu hóa dự án
• Thu hút đội ngũ chuyên gia đa dạng
• Nhận được góc nhìn bên ngoài
• Thuê chuyên gia khi cần
• Đáp ứng nhu cầu công việc
• Thử nghiệm nhân sự tương lai
• Đảm bảo tăng trưởng nhanh chóng

Người làm việc tự do cần đáp ứng các yêu cầu cấp bách của doanh nghiệp để thúc đẩy sự hòa nhập vào môi trường làm việc mới, đồng thời đưa ra các phương pháp thận trọng để đảm bảo khách hàng nhận được kết quả mong muốn. Các doanh nghiệp cũng cần xây dựng đội ngũ chuyên gia dự phòng theo nhu cầu, đặc biệt trong những lĩnh vực nhạy cảm về thời gian.

Xây dựng thương hiệu cá nhân

Thương hiệu của bạn phản ánh giá trị cốt lõi của chính bạn.

Các công cụ để xác định thương hiệu mà người lao động có thể sử dụng bao gồm bảng giá trị, ma trận SWOT và tuyên bố vị thế thương hiệu. Tuy nhiên, họ cần nhớ rằng mọi thông tin liên quan đến thương hiệu phải hoàn hảo, không có lỗi chính tả hoặc ngữ pháp. Tất cả thông tin về nền tảng, chuyên môn phải chính xác và trung thực.

Các kênh truyền thông xã hội có thể giúp người lao động xây dựng thương hiệu cá nhân, nhưng lựa chọn kênh phụ thuộc vào chuyên môn của từng người. Trong thời đại hiện nay, sự phát triển của mạng xã hội được xem như một cơ hội cho những người muốn xây dựng thương hiệu cá nhân của họ. Họ có nhiều lựa chọn như Facebook, LinkedIn hoặc Twitter. Người lao động cần nhớ rằng xây dựng thương hiệu trên mạng xã hội đòi hỏi họ phải dành thời gian và chăm sóc thương hiệu đó một cách đều đặn.

Xây dựng thương hiệu trên mạng xã hội không phải là cách để kiếm tiền, nhưng nó là cách để nâng cao sức hút của bạn.

Trải nghiệm làm việc tự do

Trải nghiệm lao động là một khía cạnh mới trong thế giới việc làm, khi ngày càng nhiều doanh nghiệp nhận ra rằng cuộc chiến tuyển dụng nhân tài đang diễn ra gay gắt, việc tạo ra một môi trường làm việc hấp dẫn là rất quan trọng. Thực tế, nhiều lao động tự do quyết định rời bỏ công ty vì trải nghiệm làm việc không phù hợp. Người lao động trong nền kinh tế tự do cần có công cụ kinh doanh, môi trường làm việc và văn hóa phù hợp để tạo ra trải nghiệm lao động tốt nhất cho bản thân.

Việc hiểu rõ các khía cạnh trong điều khoản hợp đồng rất quan trọng đối với người lao động. Đây là bước đầu tiên để xây dựng khung hợp đồng linh hoạt cho người lao động áp dụng sau này.

Khung hợp đồng và rủi ro là mối quan tâm hàng đầu của người lao động. Khi được tuyển dụng, thư đề nghị thường ghi rõ chi tiết thỏa thuận như lương, phúc lợi, giờ làm việc, ngày bắt đầu và các thông báo liên quan. Tuy nhiên, hợp đồng lao động tự do có thể đơn giản tùy theo lĩnh vực chuyên môn.

Một mối quan tâm khác của người lao động tự do là các điều khoản tiêu biểu. Ba điều khoản cần xem xét khi xây dựng khung hợp đồng gồm:

• Thỏa thuận phạm vi công việc
• Thù lao và điều khoản thanh toán
• Mối quan hệ giữa các bên

Ngoài ra, tùy vào tính chất công việc trong một số lĩnh vực cụ thể, người lao động có thể cần quan tâm đến các vấn đề khác trong hợp đồng như: Sở hữu trí tuệ, Cam kết bảo mật thông tin, Bồi thường và tranh chấp.

Bảo hiểm cũng là một điều khoản rất được chú trọng. Bí quyết để đàm phán hợp đồng là hiểu rõ rủi ro được giảm nhẹ bằng công cụ và điều chỉnh chúng theo khả năng quản lý rủi ro. Một số rủi ro có thể xử lý bằng bảo hiểm, do đó các điều khoản bảo hiểm ngày càng được quan tâm.

Môi trường kinh doanh tự do

Dù bạn làm việc trong một hệ thống kinh tế tự do hay làm chủ doanh nghiệp, bạn hoàn toàn kiểm soát bản thân. Tuy nhiên, khi tham gia vào bất kỳ nền kinh tế nào, không ai tồn tại hoàn toàn độc lập. Sự độc lập trong kinh tế chỉ là tương đối, vì mọi hoạt động đều tác động đến các bên liên quan, dù lớn hay nhỏ, tích cực hay tiêu cực. Một chủ thể kinh tế trong một hệ thống tự do có thể được xem như một hòn đảo, nhưng không phải là hoang đảo. Nó tương tự như một hòn đảo đầy sôi động, với các phương tiện vận chuyển từ thuyền buồm đến máy bay riêng, và cả một hệ sinh thái được tạo ra để hỗ trợ mọi hoạt động.

Với một số quản lý kinh doanh, các doanh nghiệp có thể thuê công ty hoặc nhân sự bên ngoài. Điều này được gọi là “Outsource”. Tương tự, có nhiều sản phẩm phần mềm, trang web và nền tảng công nghệ được thiết kế để giúp cuộc sống của một chuyên gia độc lập trở nên dễ dàng hơn.

Một yếu tố không thể thiếu trong môi trường kinh doanh tự do là tinh thần làm việc nhóm. Có nhiều cách để tạo ra tinh thần làm việc nhóm trong cuộc sống làm việc tự do.

Với nhiều người, quán cà phê Starbucks đã trở thành nơi thay thế cho khu vực uống nước trong văn phòng – nơi để gặp gỡ đồng nghiệp hoặc họp nhóm. Bất kỳ ai từng đến một quán Starbucks vào lúc 2 giờ chiều và tự hỏi: “Những người ngồi xung quanh đây là ai?” Câu trả lời thường là những người làm việc tự do.

Các hiệp hội chuyên môn và tổ chức nhân sự cũng có thể tạo ra cảm giác cộng đồng trong lĩnh vực. Cuối cùng, có nhiều trang web và blog dành cho lao động tự do hoặc cộng đồng thầu độc lập. Chúng cung cấp thông tin về các vấn đề ảnh hưởng đến người lao động như xử lý thanh toán trễ, cách tìm kiếm khách hàng hoặc danh sách các quán cà phê lý tưởng để làm việc.

Triển vọng của nền kinh tế tự do

Trong các báo cáo về nền kinh tế tự do, mặc dù định nghĩa và dự đoán về quy mô có thể khác nhau, nhưng tất cả đều nhấn mạnh một điểm: xu hướng làm việc độc lập sẽ tiếp tục phát triển toàn cầu. Sự phát triển này là một hiện tượng quốc tế. Sự phát triển toàn cầu được dự đoán dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm công nghệ, xu hướng dân số và sự trao quyền cho người lao động. Công nghệ đã thay đổi cuộc sống của chúng ta một cách đáng kể. Trong thời gian gần đây, Internet, phương tiện truyền thông xã hội và điện thoại đã phát triển mạnh mẽ.

Trong khi đó, cấu trúc lao động đang thay đổi, đòi hỏi các doanh nghiệp phải xem xét nhiều loại nhân viên khác nhau. Mỗi ngày, có 10.000 công nhân thuộc thế hệ “Boomer” nghỉ hưu, điều này ảnh hưởng đến một số ngành nghề nhiều hơn các ngành khác. Do đó, mỗi công ty cần phải có nguồn nhân lực mới, từ truyền thống đến lao động tự do và thay thế.

Sự gia tăng sự chấp nhận của lao động tự do đã dẫn đến việc họ có nhiều quyền kiểm soát hơn về công việc của mình. Tính linh hoạt và quyền kiểm soát là yếu tố then chốt khiến nhiều người muốn làm việc theo dự án hơn. Cách thức làm việc mới và các công nghệ liên quan đã làm cho mọi người dễ dàng tự quản lý thời gian làm việc của họ. Họ có thể giảm giờ làm nếu cần, hoặc tăng lên nếu muốn làm nhiều hơn 40 giờ một tuần, hoặc thay đổi linh hoạt theo từng thời điểm nếu họ không muốn bị ràng buộc.

Sự tăng trưởng này ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế. Khung pháp lý và các quy định về Luật Lao động đang chuẩn bị được thay đổi. Mạng lưới an sinh xã hội cho lao động tự do là một trong những vấn đề cần được giải quyết. Các công ty cần phải cơ cấu lại để tận dụng tối đa lực lượng lao động tự do. Cuối cùng, mọi người cần phải hiểu rõ về sự phát triển để thích nghi trong môi trường mới. Mặc dù vậy, điều quan trọng hơn là họ cần phải điều hành sự nghiệp của mình một cách độc đáo để đạt được thành công trong thị trường luôn thay đổi.

Các công ty nên nhận ra những đặc điểm khác biệt của lao động tự do và khai thác tiềm năng của họ. Các doanh nghiệp cần sẵn lòng chào đón cựu nhân viên trở lại với kinh nghiệm phong phú sau khi họ đã nghỉ việc một thời gian. Họ cần nhận thức được rằng việc kết hợp giữa làm việc chính thức và làm việc tự do ngoài giờ sẽ ngày càng trở nên phổ biến.

Ở phía cá nhân của người lao động, những kỹ năng quan trọng để họ phát triển trong nền kinh tế tự do là sự kiên nhẫn, sự sẵn lòng đối mặt với không chắc chắn, khả năng giao tiếp, khả năng giải quyết vấn đề và hiểu biết về kinh doanh cũng như tài chính. Mỗi người cần tự học về kinh doanh để thành công trong nền kinh tế tự do. Đối với những người lao động tự do có kinh nghiệm, họ cũng nên xem xét việc tư vấn, hỗ trợ thế hệ trẻ, và chia sẻ những lời khuyên hữu ích với khách hàng về các chiến lược thương mại.

Kết thúc

Trong cuốn sách về Nền kinh tế tự do, Marion McGovern đã chia sẻ những lời khuyên thực tiễn và sâu sắc cho những ai muốn kiểm soát sự nghiệp của mình và bước vào thế giới kinh tế tự do. Với kinh nghiệm là một trong những người tiên phong trong lĩnh vực này, bà ấy hiểu rõ những cơ hội và thách thức khi chuyển từ cách làm việc truyền thống sang môi trường mới. Bà ấy truyền đạt những thông điệp đó một cách có trật tự và có ý nghĩa.

Bản chất của công việc đã thay đổi, và mô hình mới về sự độc lập của lực lượng lao động trong cuốn sách Nền kinh tế tự do là một bước tiến mới, mang lại sự linh hoạt, an toàn và tinh thần khởi nghiệp. Độc giả có thể tham khảo cuốn sách này để hiểu về một cách tiếp cận kinh tế hoàn toàn mới, tiếp nhận các ý tưởng mà McGovern truyền đạt qua cuốn sách, từ đó có lợi thế trong việc xây dựng sự nghiệp và cuộc sống thích ứng với nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.

Tác giả: DO