Chia sẻ từ Bác sĩ Đoàn Dư Đạt - Chuyên gia Nội đa khoa - Khoa khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Quốc tế Mytour Hạ Long.

Rối loạn chuyển hóa (hay còn gọi là Hội chứng X) là một vấn đề nghiêm trọng, thường xuất phát từ tình trạng kháng insulin, gây khó khăn trong việc cơ thể tiếp thu glucose và dẫn đến tăng đường trong máu. Nếu không nhận biết và can thiệp kịp thời, rối loạn chuyển hóa có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nguy hiểm như bệnh tim, đột quỵ, tiểu đường hoặc cao huyết áp.

Rối loạn chuyển hóa là sự kết hợp của nhiều yếu tố rủi ro như huyết áp cao, mỡ bụng, mức đường huyết và cholesterol cao trong máu, tác động đồng thời trong cơ thể, tăng nguy cơ mắc tiểu đường loại 2, bệnh tim hay đột quỵ.

Khi mắc rối loạn chuyển hóa, người bệnh thường trải qua những dấu hiệu như:

• Cảm giác mệt mỏi
• Lờ đờ
• Cảm giác khát nước
• Da vàng
• Vòng eo tăng, béo phì
• Giảm cân không rõ nguyên nhân
• Cơn co giật

Những dấu hiệu này sẽ thay đổi tùy thuộc vào từng loại rối loạn chuyển hóa khác nhau. Cụ thể, có bốn loại dấu hiệu chính bao gồm:

• Dấu hiệu cấp tính
• Dấu hiệu cấp tính xuất hiện muộn
• Dấu hiệu chung trong quá trình phát triển
• Dấu hiệu vĩnh viễn

Nếu bạn phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào nêu trên, hãy đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời trước khi bệnh gây ra các vấn đề nghiêm trọng hơn cho sức khỏe.

Rối loạn chuyển hóa liên quan chặt chẽ đến bệnh béo phì hoặc ít hoạt động cơ thể. Ngoài ra, yếu tố quan trọng khác có thể dẫn đến tình trạng này là kháng insulin - hormone do tuyến tụy sản xuất, giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Ở những người mắc kháng insulin, tế bào phản ứng không bình thường với insulin, khiến cơ thể giảm khả năng tiếp thu glucose. Kết quả là lượng đường trong máu tăng ngay cả khi cơ thể tạo ra nhiều insulin để giảm đường huyết.

Ngoài nguyên nhân chính này, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng rủi ro mắc rối loạn chuyển hóa, bao gồm:

• Tuổi tác: càng già, nguy cơ mắc rối loạn chuyển hóa tăng.
• Chủng tộc: người gốc Tây Ban Nha, đặc biệt là phụ nữ, thường có nguy cơ mắc rối loạn chuyển hóa cao hơn so với các quốc gia khác.
• Béo phì: chỉ số BMI > 23, đặc biệt là tăng kích thước mỡ bụng có thể làm tăng nguy cơ mắc rối loạn chuyển hóa.
• Bệnh tiểu đường: nguy cơ mắc rối loạn chuyển hóa cao nếu bạn có tiểu đường thai kỳ hoặc trong gia đình có tiền sử tiểu đường tuýp 2.
• Các bệnh lý khác: nguy cơ mắc rối loạn chuyển hóa cao hơn nếu bạn từng mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, tăng huyết áp, hội chứng ngưng thở khi ngủ hoặc buồng trứng đa nang.

Bác sĩ sẽ xác định rối loạn chuyển hóa dựa trên các đặc điểm sau của bệnh nhân:

• Vòng eo tăng: khi chất béo tích tụ quanh bụng và dạ dày làm tăng kích thước vòng eo. Với phụ nữ, là 35 inch (89cm), với nam giới là 40 inch (102cm). Chỉ số khối cơ thể (BMI) tăng (bình thường 18.5 - 22.99 kg/m2).
• Mức chất béo trung tính cao: khoảng 150 mg/dL hoặc 1,7 mmol/L chất béo trung tính trong máu.
• Giảm cholesterol tốt hoặc HDL: xét nghiệm chỉ ra mức cholesterol tốt dưới 40 mg/dL (1,04 mmol/L) ở nam giới và dưới 50 mg/dL (1,3 mmol/L) ở phụ nữ.
• Huyết áp cao: chỉ số huyết áp tăng lên 130/85 mmHg hoặc cao hơn.
• Đường huyết lúc đói tăng: trên 100 mg/dL (5,6 mmol/L).

Phương pháp điều trị rối loạn chuyển hóa thường tập trung vào giải quyết từng tình trạng nguy cơ như huyết áp cao, mỡ bụng, mức cholesterol và đường huyết cao. Mục tiêu chính của điều trị là giảm nguy cơ mắc bệnh tim, mạch máu và tiểu đường.

Tuy nhiên, thường xuyên, biện pháp điều trị hiệu quả nhất cho hội chứng chuyển hóa đến từ chính bản thân người bệnh. Một trong những cách điều trị đầu tiên được bác sĩ đề xuất là thay đổi lối sống, tạo ra thói quen lành mạnh, giúp loại bỏ các yếu tố nguy cơ cho sức khỏe.

• Hoạt động thể dục: biện pháp tốt giúp giảm cân. Luyện tập thể dục đều có thể giảm đáng kể tình trạng cao huyết áp, kháng insulin và mức cholesterol cao. Chuyên gia khuyến cáo ít nhất 30 phút mỗi ngày cho hoạt động thể dục. Bắt đầu từ những hoạt động như đi bộ, chạy bộ, đạp xe,... Sau đó, tăng dần mức độ và tần suất luyện tập đều đặn mỗi tuần.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh có thể cải thiện huyết áp, mức cholesterol và kháng insulin ngay cả khi cân nặng không thay đổi. Tuy nhiên, hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng trước khi thực hiện bất kỳ chế độ dinh dưỡng nào. Đặc biệt là những người có bệnh tim hoặc tiểu đường cần có kế hoạch ăn uống đặc biệt, bao gồm ít chất béo bão hòa, cholesterol, muối, và bổ sung nhiều trái cây, rau củ, sữa ít béo, protein nạc, đậu và ngũ cốc.
• Giảm cân: giảm khoảng 7%-10% trọng lượng cơ thể giảm đáng kể nguy cơ mắc tiểu đường, cao huyết áp và kháng insulin. Mục tiêu giảm cân để BMI duy trì trong khoảng 18.5 -22.99 kg/m2
• Từ bỏ thuốc lá: hút thuốc có thể tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim và mạch máu, mặc dù không phải là yếu tố nguy cơ của hội chứng chuyển hóa.
• Kiểm soát căng thẳng: thực hiện các bài tập thể dục, thiền định, hoặc yoga giúp kiểm soát căng thẳng và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Trong trường hợp thay đổi lối sống không đạt hiệu quả cao, bạn có thể cần sử dụng thuốc để điều trị rối loạn chuyển hóa. Các loại thuốc bao gồm:

• Thuốc giảm huyết áp: ức chế thụ thể angiotensin II (Cozaar và Diovan), ức chế men chuyển (Capoten và Vasotec), chẹn beta, lợi tiểu.
• Thuốc giảm cholesterol: niacin (Niaspan, Niacor và Nicolar), statin (Lescol, Crestor, Lipitor, Pravachol, Mevacor và Zocor), nhựa axit mật (Questran và Colestid).
• Thuốc trị tiểu đường: pioglitazone (Actos), metformin (Glucophage) và rosiglitazone (Avandia). SulfonylUreas(Diamicron)...
• Aspirin liều thấp: giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ, đặc biệt quan trọng đối với những người có nguy cơ xuất hiện cục máu đông.

.

Tham khảo từ các nguồn: webmd.com, mayoclinic.org

• Tác dụng của thuốc Ubiheal 200 là gì?
• Nguyên nhân và tác động của kháng insulin ở người mắc tiểu đường
• Dai tháo đường làm tăng Triglyceride vì sao?