Rối loạn tâm lý gia đình

Rối loạn tâm lý gia đình (tiếng Anh: emotional incest, covert incest, hiếm hơn: psychic incest) xảy ra khi một phụ huynh dựa vào đứa trẻ để thỏa mãn nhu cầu tình cảm của mình, điều mà đáng ra bạn đời của họ phải đáp ứng. Khi lớn lên, đứa trẻ có thể bắt chước hành vi này với con cái của chính mình. Thuật ngữ này ám chỉ sự phụ thuộc cảm xúc giữa phụ huynh và trẻ mà không liên quan đến lạm dụng tình dục.

Khái niệm

Rối loạn tâm lý gia đình lần đầu tiên được định nghĩa vào thập niên 80 như một hình thức lạm dụng tâm lý, trong đó mối quan hệ giữa phụ huynh với trẻ không liên quan đến loạn luân hay tình dục, nhưng có thể tương tự như mối quan hệ giữa các cặp tình nhân. Tình trạng này xảy ra khi mối quan hệ vợ chồng trở nên căng thẳng và một trong hai người phụ thuộc vào đứa trẻ để đáp ứng nhu cầu tình cảm, bỏ qua nhu cầu của chính đứa trẻ. Kết quả là, mối quan hệ giữa phụ huynh và trẻ chỉ tồn tại trên cơ sở nhu cầu một chiều (trẻ đáp ứng nhu cầu của phụ huynh).

Mâu thuẫn giữa vợ chồng thường dẫn đến rối loạn tâm lý gia đình, khi một bên không còn quan tâm đến bạn đời và bắt đầu dựa vào con cái để đáp ứng nhu cầu cảm xúc. Đứa trẻ trở thành người thay thế, đóng vai trò như một đối tác tình cảm cho phụ huynh.

Một số chuyên gia cho rằng tác động của loạn luân tâm lý có thể tương tự, dù ít nghiêm trọng hơn, so với loạn luân. Kenneth Adams, người đề xuất khái niệm này, cho biết nạn nhân của 'loạn luân tâm lý' thường cảm thấy tức giận, tội lỗi với cha mẹ, có lòng tự trọng thấp, dễ bị nghiện và gặp khó khăn trong các mối quan hệ tình cảm cũng như tình dục,

Loạn luân tâm lý có thể khiến trẻ không còn khả năng duy trì khoảng cách cần thiết với người khác và tự chăm sóc bản thân khi trưởng thành. Loại lạm dụng này, đặc biệt khi xảy ra từ người cha (đối với bé gái) hoặc người mẹ (đối với bé trai), có thể khiến trẻ, dù đã trưởng thành, vẫn gặp khó khăn với giới tính và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh.

Nhà tâm lý học Marion Woodman mô tả 'loạn luân tâm lý' là mối quan hệ thiếu sự khoảng cách cần thiết, trong đó người cha (hoặc mẹ, hoặc cả hai) sử dụng trẻ để thay thế người bạn đời còn lại để đáp ứng nhu cầu tình cảm của mình, nhưng không đáp ứng nhu cầu của trẻ, dẫn đến mối quan hệ không cân bằng. Woodman cho rằng loạn luân tâm lý làm hỏng trải nghiệm ban đầu của trẻ với 'phức cảm cha mẹ' (sự kết hợp giữa hình mẫu người cha và người mẹ khi trẻ mới sinh), và khi trẻ trưởng thành, họ có thể gặp khó khăn trong các mối quan hệ cá nhân hoặc tình dục.

Yếu tố góp phần

Loạn luân tâm lý thường xảy ra trong các gia đình có tình trạng bạo hành, lạm dụng chất nghiện, và các vấn đề tâm lý (hoặc tâm thần), hoặc trong các gia đình di dân, nơi trẻ là cầu nối giữa gia đình và thế giới bên ngoài.

Người vợ (hoặc chồng) đang phải chịu đựng bạo hành có thể cảm thấy sợ hãi hoặc không nhận được sự đáp ứng nhu cầu cơ bản từ người bạn đời của mình trong mối quan hệ vợ chồng.

Nghiện rượu và các loại nghiện khác có thể có liên quan đến loạn luân tâm lý.

Chỉ trích

Một số nhà nghiên cứu cho rằng khái niệm 'loạn luân tâm lý' đã làm mất đi ý nghĩa gốc của từ 'loạn luân,' và cho rằng hành vi bạo hành trẻ em thực tế không xảy ra nhiều như tưởng tượng.

• Chuyển vai trò cha mẹ

Xem thêm

• Tổng quan về Incest (bằng tiếng Anh)
• Incest Tình Cảm, Phần I: Định Nghĩa (bằng tiếng Anh)
• Silently Seduced: Khi Cha Mẹ Biến Con Cái Thành Đối Tác, Kenneth Adams, Nhà xuất bản HCI; phiên bản Rev Upd An (2011) ISBN 978-0757315879.