Buzz
1. Khái niệm về rừng tự nhiên là gì?
Rừng là hệ sinh thái bao gồm các quần thể thực vật, động vật, vi sinh vật, đất đai và các yếu tố môi trường khác, trong đó cây xanh và thực vật là thành phần chính với độ che phủ rộng lớn. Theo quy định pháp luật, rừng tự nhiên là rừng tồn tại sẵn trong tự nhiên hoặc được phục hồi bằng cách tái sinh tự nhiên và có thêm cây trồng. Rừng tự nhiên được chia thành hai loại: rừng nguyên sinh và rừng thứ sinh.
+ Rừng nguyên sinh là những khu rừng chưa hoặc ít bị tác động bởi con người hoặc thiên tai, cấu trúc của chúng vẫn còn ổn định tương đối.
+ Rừng thứ sinh là những khu rừng đã trải qua tác động của con người hoặc thiên tai, dẫn đến sự thay đổi trong cấu trúc của chúng. Hiện tại, theo quy định của nhà nước, có các loại rừng thứ sinh như sau:
- Rừng phục hồi là những khu rừng được hình thành qua quá trình tái sinh tự nhiên trên đất đã bị mất rừng do nương rẫy, cháy rừng hoặc khai thác quá mức;
- Rừng sau khai thác là những khu rừng đã qua quá trình khai thác gỗ hoặc các sản phẩm lâm sản khác.
Rừng tự nhiên khác với rừng trồng ở chỗ, rừng tự nhiên tồn tại sẵn trong thiên nhiên và ít bị tác động hay khai thác bởi con người. Ngược lại, rừng trồng do con người tạo ra, bao gồm rừng trồng mới trên đất chưa có rừng, rừng trồng lại sau khi khai thác, và rừng tái sinh sau khai thác.
Tại Việt Nam, để thuận tiện cho việc quản lý và quy hoạch, nhà nước phân loại rừng dựa trên mục đích sử dụng. Rừng tự nhiên và rừng trồng được chia thành ba loại chính: rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và rừng sản xuất. Mỗi loại rừng có đặc điểm và mục đích sử dụng riêng biệt.
+ Rừng đặc dụng: Loại rừng này chủ yếu được sử dụng để bảo tồn hệ sinh thái rừng tự nhiên, nguồn gen sinh vật, nghiên cứu khoa học, bảo tồn di tích lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng, danh lam thắng cảnh, kết hợp với du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và giải trí, ngoại trừ các khu vực bảo vệ nghiêm ngặt. Nó cũng cung cấp các dịch vụ môi trường rừng, bao gồm:
- Vườn quốc gia;
- Khu bảo tồn thiên nhiên;
- Khu bảo tồn loài và sinh cảnh;
- Khu bảo vệ cảnh quan bao gồm rừng bảo tồn di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh, rừng tín ngưỡng, rừng bảo vệ môi trường đô thị, khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế và khu công nghệ cao;
- Khu rừng nghiên cứu, thực nghiệm khoa học, vườn thực vật quốc gia, rừng giống quốc gia;
+ Rừng phòng hộ được sử dụng chủ yếu để bảo vệ nguồn nước, bảo vệ đất, ngăn ngừa xói mòn, sạt lở, lũ quét, chống sa mạc hóa, giảm thiểu thiên tai, điều hòa khí hậu, bảo vệ môi trường, an ninh quốc phòng, đồng thời kết hợp với du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí và cung cấp dịch vụ môi trường rừng, bao gồm:
- Rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng bảo vệ nguồn nước cho cộng đồng dân cư, rừng phòng hộ biên giới;
- Rừng phòng hộ chắn gió, chống cát bay, chắn sóng và lấn biển.
+ Rừng sản xuất là những khu rừng được sử dụng chủ yếu để sản xuất và kinh doanh gỗ, các lâm sản ngoài gỗ, đồng thời kết hợp với các chức năng phòng hộ và bảo vệ môi trường.
Vì vậy, rừng tự nhiên, đúng như tên gọi, là những khu rừng hình thành tự nhiên mà không bị tác động từ con người. Chúng xuất phát từ độ che phủ rừng ban đầu và tái tạo tự nhiên. Dù hiện nay nhiều khu rừng tự nhiên có thể ít bị ảnh hưởng bởi khai thác gỗ hoặc sản phẩm lâm sản, chúng vẫn không phải là kết quả của việc gieo hạt hoặc trồng cây. Rừng tự nhiên hiện tại có thể được quản lý ở mức độ nào đó, hoặc có thể hoàn toàn không bị quản lý do tác động từ bên ngoài hoặc được bảo vệ nghiêm ngặt.
2. Ý nghĩa của rừng tự nhiên
Rừng đóng vai trò thiết yếu đối với cuộc sống của con người và môi trường sống, mang lại nhiều lợi ích quan trọng. Như đã đề cập, các loại rừng khác nhau phục vụ những mục đích khác nhau, và mỗi loại rừng tự nhiên đều có những vai trò, lợi ích và chức năng đặc trưng.
- Về mặt kinh tế và dịch vụ: Rừng tự nhiên là loại rừng hình thành tự nhiên, không bị tác động của con người. Dù có thể đã trải qua việc quản lý nhẹ nhàng như khai thác gỗ chọn lọc hay làm giàu rừng, cấu trúc loài cây và tầng cây vẫn được duy trì nguyên vẹn. Trừ những khu rừng nguyên sinh được bảo tồn nghiêm ngặt hoặc chưa được khám phá, các rừng tự nhiên hiện nay chủ yếu là rừng bán tự nhiên. Tuy nhiên, điều này không ảnh hưởng đến chức năng cung cấp và phòng hộ của chúng.
+ Rừng tự nhiên là nơi bảo tồn các loài cây quý hiếm và cung cấp môi trường sống cho nhiều loài động vật hoang dã.
+ Ngoài ra, rừng còn có giá trị du lịch cao nhờ cảnh quan đẹp, sự đa dạng động vật hoang dã và không khí trong lành. Điều này thu hút sự tò mò và khám phá của du khách, đồng thời khí hậu trong rừng mát mẻ và sạch sẽ cũng có tác dụng tích cực đối với sức khỏe.
- Về khả năng phòng hộ môi trường:
+ Rừng tự nhiên, nhờ vào quá trình chọn lọc tự nhiên, có khả năng chống chịu tốt hơn với các điều kiện khắc nghiệt như hạn hán, lũ lụt, cháy rừng, sâu bệnh và biến đổi khí hậu, đồng thời góp phần chống sa mạc hóa.
+ Rừng tự nhiên có khả năng chống xói mòn cao gấp nhiều lần so với rừng trồng. Được hình thành qua hàng ngàn năm, rừng tự nhiên có cấu trúc ổn định với lớp thảm thực vật dày và tầng cây đa dạng. Rừng có ba tầng tán rõ rệt giúp hạn chế xói mòn, ngay cả trên đất dốc hoặc khi có mưa lớn. Rừng tự nhiên hiệu quả trong việc cản dòng chảy mặt đất, giúp mưa thấm qua lớp thảm mục và đất, tạo dòng chảy ngầm, từ đó giảm thiểu xói mòn và lũ ống, lũ quét.
+ Rừng tự nhiên còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nước. Tại các khu vực sông suối, hồ thủy lợi và các khu vực thủy điện, rừng phòng hộ đầu nguồn là rất cần thiết. Hiện nay, một số diện tích rừng tự nhiên đã được chuyển đổi thành hồ chứa nước hoặc rừng phòng hộ chắn gió, chắn sóng biển. Những khu vực có nhiều rừng giúp giảm thiểu thiên tai hạn hán và lũ lụt, và rừng gần đầu nguồn sông có tác dụng điều hòa dòng chảy tốt hơn.
+ Rừng tự nhiên cũng góp phần làm sạch không khí. Tán lá của cây trong rừng giúp cản bụi và giữ lại các chất ô nhiễm. Lá cây còn tiết ra nhiều chất kháng khuẩn, giúp tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh trong không khí.
Trong những năm qua, Việt Nam đã phải đối mặt với những tác động nghiêm trọng từ thiên tai và hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng, gây ra hậu quả nặng nề. Vì vậy, việc bảo vệ và phát triển rừng, đặc biệt là rừng nguyên sinh tự nhiên, không chỉ là nhiệm vụ cấp bách mà còn là một chiến lược lâu dài cần sự định hướng của nhà nước và sự chung tay của người dân.
3. Những vai trò mà rừng tự nhiên không đảm nhận và lý do
Như đã đề cập, rừng tự nhiên khác biệt với rừng trồng, do đó, rừng tự nhiên không có vai trò trong việc cung cấp đất phi nông nghiệp.
Đất phi nông nghiệp là loại đất không dành cho mục đích nông nghiệp như: đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây lâu năm, đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối và các loại đất nông nghiệp khác như đất xây dựng nhà kính và các công trình phục vụ trồng trọt, kể cả các phương pháp trồng trọt không trực tiếp trên đất. Đất phi nông nghiệp bao gồm đất ở, đất xây dựng, đất phục vụ an ninh quốc phòng, đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp, và nhiều loại khác.
Với diện tích rừng tự nhiên hiện có ở nước ta, chúng ta không nên chuyển đổi rừng tự nhiên thành đất phi nông nghiệp. Thay vào đó, cần giữ gìn và bảo tồn để giúp điều hòa khí hậu, bảo vệ đất và nước trong tự nhiên, đồng thời duy trì nơi sống cho các loài động vật hoang dã.
Ngoài ra, rừng tự nhiên không làm tăng nhiệt độ trái đất do việc cung cấp CO2. Nghiên cứu cho thấy vào ban đêm, mặc dù quá trình quang hợp ngừng hoạt động, cây xanh vẫn tiếp tục hô hấp, hấp thụ O2 và thải CO2 cùng hơi nước để duy trì sự sống. Sự nóng lên toàn cầu chủ yếu do gia tăng khí thải nhà kính từ hoạt động của con người, công nghiệp hóa và sự tàn phá rừng. Khi rừng bị tàn phá, khả năng quang hợp giảm, không đủ cây xanh để hấp thụ CO2, dẫn đến hiện tượng trái đất nóng lên. Sự mất mát của tầng lá xanh làm ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp xuống mặt đất, hình thành các vùng khô cằn như sa mạc. Mùa mưa không có rừng giữ nước dẫn đến lũ lụt, trong khi mùa khô thiếu nước gây ra hạn hán.
Rừng tự nhiên đóng vai trò thiết yếu trong cuộc sống con người, giúp điều hòa khí hậu, đóng vai trò là lá phổi xanh của trái đất, cung cấp lâm sản và dược liệu quý hiếm. Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn có giá trị du lịch. Vì vậy, vai trò của rừng tự nhiên trong việc điều hòa không khí là vô cùng quan trọng, vượt trội hơn nhiều so với các lợi ích kinh tế và các lĩnh vực khác. Chúng ta cần bảo vệ diện tích rừng tự nhiên, và thực hiện các biện pháp bảo vệ như trồng rừng, xây dựng vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, cấm săn bắt và buôn bán động thực vật quý hiếm.
Bài viết này do Mytour tổng hợp và phân tích về vai trò của rừng tự nhiên và lý do tại sao rừng tự nhiên không có những vai trò giống như các loại rừng khác. Hy vọng thông tin trong bài viết sẽ hữu ích cho quý bạn đọc, giúp nâng cao nhận thức và cùng nhau bảo vệ môi trường cũng như rừng tự nhiên.
