Sa tế

Sa tế là hỗn hợp gia vị dùng để tẩm ướp thực phẩm, với thành phần chính là ớt (có thể là ớt bột hoặc ớt tươi) và dầu ăn, đôi khi còn có thêm sả. Sa tế có nguồn gốc từ người Mã Lai gốc Ấn Độ, nổi bật với các loại gia vị đậm đà của Ấn Độ. Sa tế thường được sử dụng như gia vị cho các món ăn, đặc biệt là để làm cho nước lẩu hoặc nước lèo thêm hương thơm quyến rũ, màu đỏ đẹp mắt và lớp váng trên mặt nước lẩu, nước lèo được ưa chuộng.

Lịch sử

Sa tế cũng là một loại sốt Trung Quốc, chủ yếu được dùng ở Phúc Kiến, Triều Châu và các món ăn Đài Loan. Ban đầu gọi là sốt Shacha (tiếng Trung: 沙茶; Bạch thoại tự: sa-te; Hán Việt: Sa trà; Sa tê theo âm Phúc Kiến và Bạch Thoại) làm từ dầu đậu tương, tỏi, hẹ, ớt, cá và tôm khô, có hương vị thơm ngon và hơi cay.

Sa tế không chỉ là nguyên liệu chính trong các món sốt ớt sa tế, thịt nướng sa tế, hay dê nấu sa tế với hương thơm đặc trưng của cà ri, nghệ, hồi, quế, ngò và tiêu. Sự kết hợp màu sắc hấp dẫn và hương vị Đông phương bí ẩn đã khiến các món ăn với sa tế nhanh chóng trở nên phổ biến tại Singapore, Indonesia, Hồng Kông, Sài Gòn và nhiều nơi khác.

Ở Việt Nam

Tại Việt Nam, cộng đồng người Hoa ở Chợ Lớn đã mang sa tế vào địa phương và điều chỉnh công thức để phù hợp với khẩu vị địa phương, giảm bớt những gia vị mạnh mẽ. Họ giảm lượng gia vị cơ bản để giảm mùi hôi nồng, thêm bột đậu phộng và nước chấm Tàu, tạo ra loại sa tế Sài Gòn với hương vị thơm nhẹ, tươi mới, và sự kết hợp của cay - chua - béo - mặn - ngọt một cách tinh tế.

An toàn thực phẩm

Dù sa tế là một loại gia vị phổ biến, nhưng có một số cảnh báo về việc sử dụng ớt bột có thể chứa chất gây ung thư RhodamineB, và dầu ăn chiên ớt cùng các thành phần khác có thể dễ bị oxy hóa. Hơn nữa, nếu không được bảo quản đúng cách, sa tế có thể trở thành môi trường phát triển của các mầm bệnh, đặc biệt ở những cơ sở sản xuất kém chất lượng, có thể gây hại cho sức khỏe.

Khi dầu ăn đã được dùng để chiên ớt bột, nước và các thành phần khác trong thời gian dài, sẽ xảy ra hiện tượng oxy hóa. Dầu ăn oxy hóa sẽ mất đi các đặc tính của gia vị sa tế, làm phát sinh các chất có mùi khó chịu thay vì thơm ngon như ban đầu. Các axit trong dầu ăn sẽ tạo ra các sản phẩm oxy hóa cao như andehit, xêtôn và peroxide, dẫn đến sự hình thành các gốc tự do, có nguy cơ gây ung thư khi vào cơ thể.

Việc sử dụng sa tế trong thời gian dài, đặc biệt khi đã mở nắp nhưng không sử dụng hết, và bảo quản không đúng cách, có thể làm thay đổi thành phần của sa tế. Điều này có thể dẫn đến việc sa tế bị ôi thiu khi tiếp xúc với các thức ăn khác hoặc nước lạnh, gây ra nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy và ngộ độc thực phẩm.

Trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc đã thông tin về một loại gia vị lẩu, được gọi là sa tế Tứ Xuyên, chứa chất gây ung thư. Loại gia vị nguy hiểm này hiện đang được bày bán công khai tại các chợ ở Việt Nam, và nhiều quán lẩu ở Hà Nội đang sử dụng loại gia vị này để chế biến thực phẩm.

Chú thích