Trong truyện Kiều, không ai có thể quên được vẻ đẹp tuyệt vời của hai cô gái con cháu của ông bà Vương:
Hai nàng là Thuý Vân và Thuý Kiều.
Thuý Kiều và Thuý Vân là hai chị em ruột.
Mai tỏa sáng, tuyết trong trắng
Mỗi người có một vẻ đẹp riêng, hoàn hảo đến từng phần trăm
Chỉ trong bốn câu thơ, tác giả đã đưa cho chúng ta hình ảnh hai cô gái xinh đẹp, với vóc dáng thanh mảnh, tinh khôi như hoa mai và tâm hồn thuần khiết như tuyết. Vẻ đẹp của cả hai đều đạt đến độ hoàn hảo nhưng Nguyễn Du vẫn muốn nhấn mạnh rằng “mỗi người một vẻ”. Đầu tiên là vẻ thanh lịch của Thuý Vân:
Vân mang vẻ trang trọng khác biệt
Khuôn mặt tròn đầy, nụ cười dịu dàng
Hoa nở cười, ngọc tỏa sáng đẹp diệu
Mây phải kính nước tóc, tuyết đành nhường vẻ trắng da.
Vẻ đẹp của Thuý Vân thật đặc biệt! Bản tính và hình dáng của cô ấy toát lên vẻ trang trọng khác biệt, mỗi chi tiết dường như được tạo hoá chăm chút: gương mặt tròn đầy, sáng như ánh trăng, đôi mày dài mảnh mai, nụ cười tươi thắm như hoa, giọng nói trong trẻo như ngọc, mái tóc mềm mại như mây, làn da trắng mịn như tuyết. Vẻ đẹp của cô gái này vượt qua vẻ đẹp tự nhiên, tinh tế, diệu kỳ. Mỗi câu thơ thực sự là một bức chân dung tài nghệ về nàng. Vẻ đẹp của Thuý Vân so sánh ngang với sự tinh tế và tuyệt diệu của hoa, ngọc, vàng, mây, tuyết - những phong cảnh tinh khiết của thiên nhiên. Có vẻ chỉ cách mô tả như vậy mới có thể diễn đạt hết vẻ duyên dáng của một nàng thiếu nữ. Vẻ đẹp của Thuý Vân được thiên nhiên ưu ái ban tặng, khiến cho cuộc sống trở nên êm đềm và hạnh phúc.
Vẻ đẹp của Thuý Vân đã tưởng chừng như hoàn hảo, nhưng không phải vậy:
Kiều lại càng quyến rũ hấp dẫn
So về vẻ đẹp, nàng có phần hơn.
Nguyễn Du khiến độc giả ngạc nhiên từ cái nhìn đầu tiên: “đẹp đến mức sắc sảo mặn mà”. Những từ như “càng”, “so về”, “phần hơn” chỉ ra rằng Kiều không chỉ có vẻ đẹp như Thuý Vân mà còn hơn hẳn. 'Sắc sảo mặn mà' của cô gái này được Nguyễn Du mô tả qua vài nét đậm nét nhấn:
Một bóng dáng như nước, nét thanh xuân như non nước
Hoa ghen thua nở đỏ mộng, cành liễu đắm say xanh biếc.
Một hai nàng nghiêng nước nghiêng thành
Vẻ đẹp chỉ mong một, tài năng lại cần hai.
Không miêu tả chi tiết như khi tả Thuý Vân, nhưng khi miêu tả Kiều, tác giả tập trung vào đôi mắt. Đôi mắt của Kiều đẹp như dòng nước mùa thu, được kết hợp với đôi mày mảnh mai, tươi sáng như dáng núi mùa xuân. Có lẽ khi miêu tả đôi mắt của Kiều, Nguyễn Du muốn người đọc hiểu rằng: đằng sau vẻ đẹp trong veo đó là một tâm hồn phong phú? Có lẽ như vậy. Chúng ta chỉ biết rằng cô ấy đẹp lắm, đẹp đến mức hoa phải ghen, liễu phải hờn. Sức mạnh của sự tưởng tượng khiến ta nghĩ ngay: liệu hoa có ghen với cô ấy vì không đạt được sắc đẹp của cô, và cây liễu có hờn với cô ấy vì không có sự mềm mại của cô? Mặc dù không miêu tả chi tiết, nhưng Kiều vẫn hiện ra trước mắt độc giả với vẻ đẹp lung linh của một người phụ nữ quốc dân. Một cái nhìn của cô ấy đủ để làm cho người khác trở nên rụng rời. Đáng tiếc, vẻ đẹp sắc sảo mặn mà ấy đã dự báo trước một cuộc đời khó khăn sẽ đến với cô.
Không chỉ có vẻ đẹp xuất sắc, Kiều còn là một người phụ nữ thông minh, tài năng:
Tài năng được trời ban sẵn
Kỹ năng vẽ tranh cùng với tài thơ đầy sức sống.
Trong Kiều, cô nàng tỏa sáng với đầy đủ tài năng: thơ - nhạc - hội hoạ. Đỉnh cao của khả năng âm nhạc là khi cô sáng tác với cây đàn “bạc mệnh” mang âm điệu đặc biệt. Có vẻ như số phận đã nhập vào linh hồn riêng của cô để biến cô thành một bản đàn bạc mệnh. Thuyết “tài mệnh tương đố” cũng đề cập đến một tương lai rắc rối cho cô. Tất cả tài năng của Kiều đều ở mức cao nhất, cao như vẻ đẹp mà tạo hoá đã ban tặng cho cô, nhưng cũng liên quan đến số phận, như “hồng nhan đa truân”, và 'chữ tài liền với chữ tai một vần'. Triết lý này đã được một người học trò tài năng của đạo Khổng sử dụng để dự đoán cuộc sống của cô gái đầy sắc màu này.
Dù vẫn sử dụng phong cách mô tả tượng trưng của văn thơ cổ, Nhưng Nguyễn Du đã vẽ lên hai bức chân dung của Thuý Vân và Thuý Kiều một cách sinh động. Mỗi người có vẻ đẹp riêng, phản ánh tính cách và số phận của họ, không gì có thể nhầm lẫn và cũng không dễ phai nhạt trong lòng người đọc.
Với tấm lòng nhân ái, quan điểm thẩm mỹ và triết lý về con người, Nguyễn Du đã tạo ra một tác phẩm đẹp nhất, lấp lánh nhất và ý nghĩa nhất. Đúng như nhận xét: “Với bút pháp tinh tế, Nguyễn Du không chỉ tạo ra hai bức chân dung mỗi người một vẻ đẹp hoàn hảo, mà còn diễn đạt được tính cách và số phận mỗi người thông qua diện mạo của họ” (Hoài Thanh).