Buzz
Thường thì chúng ta ít khi có cơ hội đọc về những câu chuyện thực sự về các nhà điều tra bí mật của chúng ta, kể cả trong những cuộc chiến chống xâm lược từ trước đến nay và trong quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước ngày nay.
Điều này cũng dễ hiểu. Vì tất cả những nhà điều tra bí mật đều biết ngay từ đầu khi bắt đầu công việc này rằng, họ sẽ phải sống một cuộc đời đầy thách thức trong một thế giới vô cùng im lặng. Càng im lặng, càng ít người biết về họ, điều này càng tốt, bởi vì nhiệm vụ của họ đòi hỏi sự mật thiết, vì con người mà họ phải bảo vệ, vì kết quả của công việc mà họ phải hoàn thành. Ngay cả khi họ đã hoàn thành nhiệm vụ, đã về hưu, thì không phải mọi thứ liên quan đến công việc của họ đều có thể được tiết lộ.
Một điều tra viên siêu phàm
Đây là câu chuyện về cuộc đời công việc của nhà điều tra bí mật huyền bí Đặng Trần Đức (Ba Quốc) mà ít người biết, cả về tính chất của công việc và tính cách của ông. Sách này tổng hợp những bài báo đã được đăng trên báo Thanh Niên vào năm 2004 về cuộc đời hoạt động của ông Ba Quốc trước năm 1975, và đặc biệt là giai đoạn sau năm 1975 với những thành tích nổi bật hơn cả thời kỳ trước mà ít người biết. Sách được Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Uỷ viên Trung ương Đảng (khoá XI, XII), Tổng cục trưởng Tổng cục II (2000-2009), Thứ trưởng Bộ Quốc phòng (2009-2021), một trong những học trò nổi bật của tướng Đặng Trần Đức viết lời giới thiệu.
Đọc sách, ta sẽ hiểu được một Đặng Trần Đức cô độc nhưng rất thông minh đã làm thế nào để xâm nhập vào các cơ quan tình báo của đối phương và hoàn thành nhiều nhiệm vụ vô cùng khó khăn, nguy hiểm. Trong cuộc đời làm việc của mình, ông Ba Quốc đã xâm nhập thành công vào 2 cơ quan tình báo hàng đầu ở miền Nam là Sở Nghiên cứu Chính trị Xã hội (trong thời kỳ chính quyền Ngô Đình Diệm), và Phủ Đặc ủy Trung ương Tình báo (trong thời kỳ chính quyền Nguyễn Văn Thiệu).
Ông đã thu thập một lượng lớn báo cáo và thông tin quý giá về đối thủ và thực hiện nhiều hành động dũng cảm, mưu trí để ngăn chặn kế hoạch và âm mưu của đối phương, phát hiện ra các cán bộ của chúng ta làm tay sai cho đối phương, kích động khai thác mâu thuẫn nội bộ của đối phương, cũng như giải cứu cán bộ của chúng ta khỏi những tình huống nguy hiểm...
Ví dụ, khi làm việc trong cơ quan tình báo của đối phương, một lần ông nhận được thông tin rằng một số người của chúng ta sẽ bị bắt, ông Ba Quốc đã đơn độc thực hiện cuộc giải cứu cho “người của mình”, bao gồm cả bí thư và 9 đặc khu ủy viên ở Sài Gòn - Gia Định, mà lúc đó ông chưa từng gặp mặt. Người bí thư được giải cứu sau này ông mới biết là ông Nguyễn Văn Linh (cựu Tổng bí thư). Chi tiết về cuộc giải cứu được mô tả khá cặn kẽ trong cuốn sách.
Ông Ba Quốc còn có nhiều thành tựu đặc biệt khác, như khi Mỹ yêu cầu Sở Nghiên cứu Chính trị - Xã hội tiến hành ám sát ông hoàng Campuchia Norodom Sihanouk (do mối quan hệ căng thẳng giữa Mỹ và Campuchia), ông được giao nhiệm vụ này, nhưng lại thông minh giải cứu ông hoàng Sihanouk (khi đó là người ủng hộ lực lượng Cách mạng) mà không để lộ bí mật. Sau đó, ông được giao nhiệm vụ bắt giữ 3 lãnh tụ Hoà Hảo, nhưng ông đã thiết lập mối quan hệ với họ, để thực hiện các nhiệm vụ kích động, gây rối lực lượng đối phương sau đó. Báo cáo của ông Ba Quốc cũng giúp lực lượng công an Hà Nội tiêu diệt 7 ổ gián điệp ở miền Bắc. Ông còn phát hiện ra nhiều hồ sơ cán bộ của chúng ta làm gián điệp cho đối phương.
Trải qua hàng chục năm sống trong lòng địch, ông Ba Quốc đã sử dụng chính bản thân mình làm gián điệp cho đối phương để cung cấp thông tin tình báo cho chúng ta. Một công việc vô cùng khó khăn, nguy hiểm, “độc nhất vô nhị” như Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã viết: “Ông Ba Quốc là một điệp viên nhị trùng siêu hạng. Một điệp viên mà có thể tiếp cận Phủ Tổng thống, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu quân đội Sài Gòn hoặc các cơ quan tình báo khác của đối phương đã rất hiếm, nhưng một điệp viên nằm trong cơ quan tình báo của đối phương để tham gia chỉ đạo lực lượng tình báo đối phương tấn công vào nội bộ chúng ta thì ở Việt Nam chỉ có một ông Ba Quốc, ở nước ngoài cũng vô cùng hiếm có điệp viên nào lợi hại như vậy”.
Sau khi đất nước thống nhất, ông Ba Quốc tiếp tục hoạt động từ Nam ra Bắc, sang chiến trường Campuchia, đảm nhận nhiều trách nhiệm quan trọng khác của ngành tình báo phù hợp với yêu cầu mới của đất nước. Có nhiều nhiệm vụ, nhiều chiến công mà ông không thể chia sẻ, tiết lộ vì tính chất công việc của mình.
Không chỉ thế, ông còn chăm chỉ đào tạo, rèn luyện nhiều nhân viên tình báo cho đất nước, như một trách nhiệm, trong đó có Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, một trong những học trò xuất sắc của ông.
Kế thừa và Tạo dựng
Đối với nhiều người, những hành động mà một người thấy là hy sinh, với những người thực hiện, đó là một nhiệm vụ, một trách nhiệm phải hoàn thành mà không cần phải bàn cãi. Đối với ông Ba Quốc và những người làm công tác tình báo, vì tính chất của nghề nghiệp, vì yêu cầu về kỷ luật, thì điều quan trọng nhất là hoàn thành tốt nhiệm vụ mình được giao.
Tuy nhiên, đối với thế hệ sau, việc biết và hiểu được những điều cần thiết cho sự tiếp tục của cuộc sống, cho sự phát triển của một dân tộc là quan trọng.
Khi đọc sách, nếu chúng ta cảm phục bởi công việc và tính cách của ông Ba Quốc, chúng ta cũng sẽ cảm động trước những hy sinh im lặng trong cuộc đời của ông. Và chúng ta càng trân trọng những bài học, những di sản mà ông để lại.
Điều này là một trong những đặc điểm của ông. Khi được hỏi về thời gian làm gián điệp trong mặt địch, “ông có nhận được hỗ trợ tài chính từ cách mạng không?”, ông trả lời “không, cách mạng không hỗ trợ cho tôi gì cả. Tôi chỉ có niềm tin duy nhất. Đó là niềm tin vào việc giành lại độc lập và tự do cho Tổ quốc, niềm tin vào cuộc chiến đấu cho lẽ phải.”
Cuộc đời và tính cách của ông phản ánh sự chính trực, khiêm tốn, không thèm khoe khoang. Ông thể hiện lòng tin vào sự nghiệp mình lựa chọn, lòng trung thành với đất nước, tổ chức; sự phục vụ nhân dân không điều kiện; lòng chung thủy, tận tụy với gia đình, đồng chí, đồng nghiệp; lòng nhân từ với người khác.
Trong phần giới thiệu, tác giả cũng đã viết: “Di sản mà ông để lại là vô giá trong kho tàng kiến thức quân sự - chính trị Việt Nam, di sản đó sẽ tồn tại mãi mãi qua mọi thời đại. Nó cần và sẽ được truyền đạt qua các thế hệ… Ông để lại nhiều bài học, nhưng điều quan trọng nhất là “học từ ông cách không phạm sai lầm giữa cuộc chiến trường im lặng, bởi cuộc chiến trường không phải là “trường học” của các nhà tình báo, phạm sai lầm là không thể sửa chữa”.
Ông để lại nhiều bài học về nghiệp vụ hoạt động tình báo. Nhưng bài học đầu tiên ông truyền đạt là bài học về lòng dân. Lúc khó khăn nhất, người dân đã che chở, nuôi dưỡng, bảo vệ ông, để có một ông Ba Quốc quyết liệt, tận tâm cho sự nghiệp Cách mạng.
Có thể một số độc giả cảm thấy không thỏa mãn với những thông tin còn “kín” trong cuốn sách về cuộc đời hoạt động của nhà tình báo Đặng Trần Đức, nhưng với những cố gắng của tác giả trong hoàn cảnh có thể, đó là một quyển sách đáng đọc và suy ngẫm.
